ناس

ناس اسم جمع و به معنای مردم است. در قرآن کریم گاهی در عموم استعمال شده، و گاهی برای گروه خاصی از افراد بشر به‌کار رفته است. واژۀ «بنی آدم» هم به همین معناست ولی که لفظ عام است و دلالت بر عموم افراد بشر از زن و مرد، کوچک و بزرگ و... دارد، و در استعمالات قرآنی همیشه در معنای عموم به‌کار رفته است.

مفهوم شناسی

«ناس»، اسم جمع است و به معنای مردم یا جماعت مردم می‌آید. اصل «النّاس»، «أناس» از «انس» است، در اثر دخول الف و لام تعریف، همزه آن ساقط شده و لام تعریف در نون ادغام شده است.

در قرآن مجید، آیه‌ای وجود ندارد که لفظ ناس، بدون «الف و لام»، ذکر شده باشد، بلکه در تمام آیاتی که این لفظ، ذکر شده همراه با «الف و لام»، بیان شده است.

«ابن»، مفرد است، به معنای پسر که دارای دو جمع است؛ یکی، «ابناء» و دیگری «بنون» که در حالت نصبی و جری به جای «واو»، «یاء» می‌گیرد.

«بنی»، در اصل، «بنین»، بوده که در حالت اضافه شدن به آدم، نون آن حذف شده است.

«آدَم»، کلمه‏‌اى است غیر عربى که اکثر اهل لغت آن‌را عَلَمِ شخص گرفته و گفته‏اند نام آدم ابوالبشر است. برخی هم احتمال داده‌اند که آدم، مانند انسان و بشر، عَلَمِ نوع باشد. که منافاتی با هم ندارند.

«النّاس»، در قرآن کریم

در قرآن کریم از واژه «الناس»، دو معنا اراده شده است:

الف. معنای عموم: «رَبَّنا إِنَّکَ جامِعُ النَّاسِ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فیهِ إِنَّ اللَّهَ لا یُخْلِفُ الْمیعادَ»؛ پروردگارا! تو مردم را، براى روزى که تردیدى در آن نیست، جمع خواهى کرد؛ زیرا خداوند از وعده خود، تخلّف نمی‌کند.

بدون تردید خداوند، در روز قیامت، تمام انسان‌های اولین و آخرین از مرد و زن، حتی جنین سقط شده و دیوانگان را جمع می‌کند نه گروه خاصی از آنان را، پس کلمه «الناس»، در این آیه به معنای عموم مردم آمده است.

ب. اراده گروه خاصی از مردم؛ مانند:

1. « قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ»؛ بگو: پناه مى‏برم به پروردگار مردم. برخی از مفسران معتقدند؛ در این آیه از لفظ ناس اراده بچه‌های در شکم مادر شده است نه تمام مردم.

2. «وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ الصَّالِحین»؛ و با مردم، در گاهواره و در حالت کهولت (و میانسال شدن) سخن خواهد گفت و از شایستگان است.

مراد از ناس در آین آیه، بنى اسرائیل و افراد حاضر در زمان زندگانی حضرت عیسی(ع) است.

3. «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه»؛ یا این‌که نسبت به مردم [پیامبر و خاندانش‏]، و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد مى‏ورزند؟

از نگاه شیعه مراد از ناس، در این آیه، پیامبر اکرم(ص) و خاندان پاکش می‌باشد.

بنی آدم در قرآن کریم

لفظ «بنی آدم»، چندین مرتبه در قرآن کریم ذکر شده است. این لفظ، عام، است، به معنای تمامی فرزندان آدم و حوا(ع) می‌باشد، چه کسانی که زنده‌اند و چه کسانی که مرده‌اند و چه کسانی که بعداً موجود می‌شوند تا روز قیامت، اعم از مرد و زن.

زراره از امام باقر و امام صادق(ع) نقل می‌کند که این دو بزرگوار در تفسیر «بنی آدم» فرمودند: «بنی آدم عام است و شامل تمامی فرزندان آدم(ع) می‌شود».

در این‌جا به عنوان نمونه تعدادی از آیات قرآن را که در آن واژه بنی آدم آمده ذکر می‌شود:

1. «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی‏ آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى‏ شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ.» و (به خاطر بیاور) زمانى را که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذریه آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خویشتن ساخت (و فرمود:) «آیا من پروردگار شما نیستم؟» گفتند: «آرى، گواهى مى‏دهیم!» (چنین کرد مبادا) روز رستاخیز بگویید: «ما از این، غافل بودیم (و از پیمان فطرى توحید بى‏خبر ماندیم).

مراد از بنی آدم در این آیه تمامی فرزندان آدم تا روز قیامت است.

2. «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً»؛ ما آدمیزادگان را گرامى داشتیم و آنها را در خشکى و دریا، (بر مرکبهاى راهوار) حمل کردیم و از انواع روزیهاى پاکیزه به آنان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از موجوداتى که خلق کرده‏‌ایم، برترى بخشیدیم.

در این آیه، مراد نوع فرزندان آدم(ع) است که شامل تمام آنان می‌شود بدون اختصاص به گروه خاصی از انسان­ها.

3. «أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ»؛ آیا با شما عهد نکردم اى فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او براى شما دشمن آشکارى است؟

در این آیه نیز بنی آدم، شامل تمامی اولاد آدم از کافر و مسلمان و... می‌شود.