اسواریه

اسواریه یکی از فرقه‌های کلامی منسوب به معتزله و از پیروان علی اسواری بودند. این فرقه از شعبه‌های نظامیه است و معتقدند که خداوند به انجام کاری که به عدم آن خبر داده است یا علم به عدم آن دارد قادر نیست.

موسس

موسس این فرقه علی اسواری است که نخست از یاران ابوالهذیل به شمار می‌رفت و سپس به کیش نظام درآمد. گفته شده است که وی به دلیل فقر و تنگ‌دستی به بغداد آمد و با نظام ملاقات کرد و نظام به او هزار دینار داد و گفت زودتر به موطن خود بازگرد زیرا می‌ترسید که اسواری بر او غالب شود. قاضی‌ عبدالجبار معتزلی از اسواری‌ در شمار متکلمان‌ معتزلی‌ طبقة هفتم‌ نام‌ می‌برد و او را برخوردار از مرتبه والای‌ اندیشه‌ و رأی‌ می‌داند.

عقاید

بحث‌ از قدرت‌ حق‌ تعالی‌ مهم‌ترین‌ بحثی‌ است‌ که‌ در آن‌ می‌توان‌ آرایی‌ از اسواری را جست‌ و جو کرد. اسواری معتقد بود که خداوند می‌‏داند که عدم وجودش برای او مقدور نیست. نیز می‏‌گفت که خداوند قادر بر ظلم و دروغ نیست و در یک کلام قادر بر انجام قبایح نیست. اسواری‌ همچنین‌ معتقد بود که‌ خداوند قادر بر خلق‌ جهل‌ که‌ مایه کفر کافر شود نیست‌.اسواری‌ مانند نظام‌ حقیقت‌ انسان‌ را روح‌ دانسته‌ و گفته‌ است‌ انسان‌ همان‌ روح‌ غیرمرئی‌ است‌ که‌ در قلب‌ جای‌ گرفته‌ است‌.