سوره جمعه
| نام | سوره جمعه |
|---|---|
| شماره سوره | ۶۲ |
| ترتیب نزول | ۱۰۹ |
| جزء | ۲۸ |
| مکی/مدنی | مدنی |
| تعداد آیات | ۱۱ |
| تعداد کلمات | ۱۷۷ |
| تعداد حروف | ۷۶۸ |
سوره جمعه شصت و دومین سوره و از سوره‌های مدنی است که در جزء بیست و هشتم قرآن قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم نماز جمعه، جمعه نامیده شده است. خداوند در این سوره به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به مسلمانان دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند. آیه پنجم درباره حمل‌کنندگان تورات و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.
جمعه
به خاطر اجتماع مردم در آن روز برای نماز آنرا جمعه می‌نامند[۱].
مفهوم کلی سوره
- تعليم و تربيت هدف اساسى بعثت پيامبر؛
- نماز جمعه، عبادتى سياسى و اجتماعى و آگاهى بخش؛
- عملكرد نامطلوب يهود[۲].
علت نام‌گذاری
«سوره جمعه»؛ اسم جمعه از آيه نهم اين سوره گرفته شده و اهميت و عظمت نماز جمعه را بيان مى كند[۳].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره جمعه یازده آیه دارد[۴].
- سوره جمعه صدوهشتاد کلمه دارد[۵].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
- سوره جمعه هفتصدوبیست حرف دارد[۶].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
محتوا و موضوعات
سوره جمعه در حقيقت بر دو محور اصلى اساسى دور مى زند: نخست توجه به توحيد و صفات خدا و هدف از بعثت پيامبر اسلام و مساله معاد، و ديگرى برنامه سازنده نماز جمعه و بعضى از خصوصيات اين عبادت بزرگ.
ولى با نظر ديگر محتواى اين سوره را در چند بخش مى توان خلاصه كرد.
- تسبيح عمومى موجودات؛
- هدف بعثت پيامبر اسلام از نظر تعليم و تربيت؛
- هشدار به مؤمنان كه از اصول آئين حق منحرف نشوند آن گونه كه يهود منحرف شدند؛
- اشاره اى به قانون عمومى مرگ كه دريچه اى است به سوى عالم بقاء؛
- دستور مؤكد براى انجام فريضه نماز جمعه و تعطيل كسب و كار براى شركت در آن[۷].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر روايت نموده كه فرمودند: «كسى كه سوره جمعه را قرائت كند به عدد افرادى كه به نماز جمعه آمده و به عدد آن كسانى كه شركت نكرده اند به او داده خواهد شد».
منصوربن‌حازم از حضرت صادق روايت كرده كه فرمودند: «بر هر مؤمنى از شيعيان ما لازم است كه در شب جمعه سوره جمعه و سوره «سبح اسم ربك» را قرائت کند، و در نماز ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقين را بخواند، پس وقتى كه اين كار را كرد مثل آن است كه عمل رسول خدا را انجام داده و ثواب و جزاء او بر خدا، بهشت است»[۸].
محل و زمان نزول
- سوره جمعه در مدينه بر پيامبر اسلام نازل شده است[۹].
- تاريخ نزول سوره جمعه در ما بين صلح حديبيه و جنگ تبوك است و بعد از سوره تحريم (و به قولى صف) نازل شده است[۱۰].
فضای نزول
فضای نزول سوره جمعه تشویق و ترغیب به نماز جمعه است. ترک صفوف نماز جمعه به خاطر رسیدن کاروانی تجاری می‌توانست برای مسلمانان گران تمام بشود و عذابی دردناک بر آنان نازل کند اما خداوند متعال فقط به هشدار و نصیحت در این مرحله قناعت می کند و با نزول سوره جمعه مسلمانان را متوجه تسبیح کائنات نسبت به خداوند و نعمت وجود پیامبر اسلام می‌نماید.
همچنین از مسلمانان می‌خواهد که همانند یهود نباشند که با وجود ارسال انبیاء و انزال کتب، عمل صالحی از خود نشان ندادند و همواره عالمانی بی‌عمل بودند.
ویژگی
سوره جمعه از سور مفصلات می باشد[۱۱] ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند[۱۲].
روايتى است كه از رسول خدا نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد[۱۳].
سوره جمعه از سور مسبحات است[۱۴] و همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است[۱۵].
در سوره جمعه فرمان نماز جمعه براى مسلمانان صادر شده است[۱۶]. مخصوصا تاكيد زيادى روى اين مطلب شده كه سوره" جمعه" و" منافقين" را در نماز جمعه بخوانند و در بعضى از اين روايات آمده كه حتى الامكان آن را ترك نكنند[۱۷] و با اين كه عدول از سوره توحيد و" قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ " به سوره هاى ديگر در قرائت نماز جائز نيست اين مساله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره" جمعه" و" منافقين" جايز بلكه مستحب شمرده است. و اينها همه نشانه اهميت فوق العاده اين سوره قرآن مجيد است[۱۸].
منبع
برگرفته از سایت معرفی سوره جمعه - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص201.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 23.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.
- ↑ الكشف و البيان، ج 9، ص30.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير نمونه، ج 24، ص101
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص3.
- ↑ همان.
- ↑ حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص28.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ همان.
- ↑ غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج 1، ص 34
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.
- ↑ نور الثقلين" جلد 5 صفحه 321.
- ↑ تفسير نمونه، ج 24، ص: 102