پیشینه جمعیتی شیعیان در مصر (مقاله)

از ویکی‌وحدت
نسخهٔ تاریخ ‏۲۸ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۰:۵۵ توسط Abolhoseini (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی « <div class="wikiInfo"> {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | |- !عنوان مقاله!! data-type="authorNa...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
عنوان مقاله پیشینه جمعیتی شیعبان در مصر
زبان مقاله فارسی
اطلاعات نشر ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی
ویکی نویس رحیم ابوالحسینی

پیشینه جمعیتی شیعبان در مصر عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است. [۱]

چکیده

پیشینه سکونت شیعیان در مصر به دوران صدر اسلام بازمی‌گردد. آن زمان که تعداد قابل توجهی از صحابه پیامبر(ص) در فتح مصر حضور داشتند و سپس ساکن آنجا شدند مانند ابوذر غفاری، ابوایوب انصاری، مقداد بن اسود و عمار یاسر، آغاز نخستین حضور فرهنگ شیعه در مصر بوده است.[۲] با این حال، اولین نقش‌آفرینی شیعیان و قیام آنها علیه خلافت عباسی در مصر، قیام علی بن محمد،‌ فرزند نفس زکیه بوده است. [۳] امام علی(ع) در دوره خلافت خود، ابتدا قیس بن سعد بن عباده را به مصر فرستاد و بیشتر مردم مصر، جز گروهی از طرفداران عثمان، با علی(ع) بیعت کردند. [۴] چندی بعد، امام علی(ع) محمد بن ابی بکر را به جای قیس بن سعد، به حکومت مصر منصوب کرد. [۵] اما در زمان وی، لشکر معاویه به رهبری عمرو‌عاص به مصر حمله کرد، محمد بن ابی بکر را کشت و آن سرزمین را تصرف نمود. [۶]

شیعیان در دوره امویان و عباسیان

گرایش‌های شیعی در دوره سلطه امویان بر مصر، به طور کامل از بین نرفت. [۷] وجود گرایش‌های شیعی و علوی در مصر، و دوری آن از مرکز خلافت، باعث شد برخی از قیام‌کنندگان علوی، به مصر بروند. برخی قیام‌های علویان در مصر، عبارتند از: قیام علی بن محمد، برادر نفس زکیه، در سال ۱۴۵ق که با شکست مواجه شد. [۸] قیام احمد بن ابراهیم بن عبدالله بن طباطبا در ۲۵۴ق در صعید [۹] قیام احمد بن محمد بن عبدالله بن طباطبا در سال ۲۵۵ قمری در نزدیکی اسکندریه [۱۰] و همچنین قیام ابراهیم بن محمد، از نوادگان امام علی(ع)، معروف به ابن صوفی، در سال ۲۵۶ق در زمان حکومت طولونیان بر مصر، در منطقه صعید. [۱۱] چنانکه مقریزی (۷۶۶-۸۴۵ق)، مورخ مشهور مصری در کتاب خود، المواعظ و الاعتبار شرح داده، پس از آنکه در عاشورای ۳۵۰ق، شیعیان در مزار کلثوم، از نوادگان امام صادق(ع) جمع شدند و به عزاداری پرداختند، مأموران اموی به آنها حمله کرده و بسیاری را کشتند و پس از آن فشار بر شیعیان افزایش یافت؛ تا آنجا که برای آزمودن مردم از آنها می‌پرسیدند «دایی‌ات کیست؟» و اگر پاسخی غیر از «معاویه» می‌شنیدند، آنها را مجازات می‌کردند؛ چرا که معتقد بودند معاویه، «خال المؤمنین»، یعنی دایی مؤمنان است. [۱۲] به گفته مقریزی، در این دوران، منادیانی در روز جمعه بر در جامع عتیق فریاد می‌زدند که معاویه دایی مؤمنان است و مناقب او را برمی‌شمردند. [۱۳]

شیعیان در دوره خلافت فاطمیان

نخستین حضور تأثیرگذار شیعیان در مصر، در دوره فاطمیان اتفاق افتاد. فاطمیان، شیعیانی اسماعیلی مذهب بودند که در سال ۳۵۸هجری توانستند بر مصر غلبه یابند و بیش از دو قرن بر آن حاکم شوند. [۱۴] ساختن شهر فعلی قاهره، از اولین اقدامات فاطمیان در مصر بوده است. [۱۵] فاطمیان همچنین نام عباسیان را از منابر و سکه‌های مصر حذف کرده و عبارت «حی علی خیر العمل» را به اذان‌ها افزودند. [۱۶] فاطمیان همچنین اقدام به برگزاری سوگواری عاشورا کردند. [۱۷] بنابر گزارش‌های تاریخی، الحاکم بامرالله، خلیفه فاطمی، در سال ۴۰۴هجری دستور داد تمام دکان‌های قاهره، جز نانوایی‌ها، در روز عاشورا بسته باشد. [۱۸] تأسیس مسجد جامع الازهر در سال ۳۵۹هجری برای تبلیغ آموزه‌های مذهب اسماعیلی [۱۹] و همچنین پایه‌گذاری دارالحکمه یا دارالعلم در سال ۳۹۵هجری که به منزله کتابخانه عمومی و دانشگاه دانسته شده، از دیگر اقدامات فاطمیان در مصر است. [۲۰]

  1. نویسنده: رحیم ابوالحسینی
  2. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۷۰؛)
  3. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۷۰)
  4. (بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۳۸۹)
  5. (طبری، تاریخ الامم والملوک، بیروت، ج۴، ص۵۵۴-۵۵۵؛ ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۷)
  6. (ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۱۱)
  7. (وردانی، شیعه در مصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۷۱)
  8. (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۵)
  9. (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۵)
  10. (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص386)
  11. (ابن خلدون، تاریخ، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۳۹۲)
  12. (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۷)
  13. (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۷)
  14. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
  15. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
  16. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
  17. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص84)
  18. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص87)
  19. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص83)
  20. (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص86)