عبدالله باعلوی

عبدالله باعلوی یک شیخ از خاندان رسول خدا، محمد (ص) می باشد که به علایق علمی و اقتصادی عمومی عنایت داشت و دیوانی ترتیب داد که به نام نیازمندان و راهیان و خادمان و همسایگان انفاق می‌کرد. او اولین کسی است که در سلسله آقایان بنی علوی شیخ نامیده شده است .

نسب

عبدالله بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن علی بن أبی‌طالب و امام علی شوهر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

او هجدهمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

تولد و تربیت

وی در سال 638 هجری قمری در شهر تریم حضرموت به دنیا آمد. 15 ساله بود که جدش الفقیه المقدم از دنیا رفت. مادرش فاطمه بنت احمد بن علوی بن محمد صاحب مرباط بود. در کودکی قرآن را حفظ کرد و بر مبنای تقوا تربیت شد و اخلاق و روحیاتش شبیه احوال پدر و جدش بود و کسی مانند او شبیه آن دو نبود. از اوایل جوانی اهل خلوت و ذکر در کوه ها و دره ها بود و سخت ترین عبادت ها را انجام می داد. قرآن کریم را بسیار می خواند و فرزندان و یاران خود را به تلاوت مکرر آن امر می کند.

اساتید

او از علمای حضرموت و یمن و حجاز بهره گرفت و از آنها در هر علمی اجازه فتوا و تدریس گرفت. از مشهورترین اساتید او عبارتند از:

پدر بزرگش محمد بن علی باعلوی

الفقیه أحمد بن عبدالرحمن باعلوی

عبدالله بن إبراهیم باقشیر

إبراهیم بن یحیى بافضل

عمر بن محمد بن میمون

شاگردان

گروه بسیاری که ذکرشان طولانی است از جمله سه پسرش علی، محمد و احمد نزد او فارغ‌التحصیل شدند، از جمله:

پسر برادرش محمد بن علی مولى الدویلة

پسر عمویش أبوبکر بن أحمد بن الفقیه المقدم

پسر عمویش علوی بن أحمد بن الفقیه المقدم

محمد بن علوی صاحب العمائم

عبدالله بن الفقیه أحمد باعلوی

علی بن محمد بن سلم

فضل بن محمد بافضل

عبدالله بن فضل بافضل

محمد بن أبی بکر باعباد

محمد بن علی باشعیب

محمد بن علی الخطیب

أحمد بن علی الخطیب

عبدالرحمن بن محمد الخطیب

عمر بن محمد باوزیر

مفلح بن عبدالله بن فهد

سفر به حجاز

او در اول جوانی از حضرموت به حرمین شریفین رفت و حدود هشت سال در آنجا ماند و در این سفر از شهرها و روستاهای یمن از جمله گذر کرد. از جمله این شهرها شهر احور بود که شیخ عمر بن محمد بن میمون التهانی از شاگردان شیخ احمد بن الجعد در آن ساکن بود. او برای تبلیغ و تدریس در این شهر ساکن شده بود. از یان رو عبدالله مدتی در این شهر ماند و از او کسب علم و معرفت کرد.

از آنجا به عدن و سپس به تائم یمن رفت و مورد استقبال علما و افراد سرشناس آن دیار قرار گرفت.

و چون به حجاز رسید در مکه در مجاورت بیت الله الحرام ساکن شد و از محافل علم در آن بهره‌مند شد و در آن کار نیک انجام داد تا اینکه در آنجا معروف و شهره شد و مردم به معنویت و تاثیر معنوی گفتار و رفتار او پی بردند و همه از او کسب فیض می‌نمودند. جمع بسیاری از مناطق مختلف برای کسب علم نزد او آمدند. دو مرتبه به برکت دعا و نماز او در مکه باران بارید و مردم و سرزمین سیراب شدندو خداوند غم و اندوه آنان را برطرف کرد و از تمام دره ها آب جاری شد. او حدود یک سال در مدینه زندگی کرد و بین مکه و مدینه رفت و آمد داشت و در همه اوقات به دنبال تحصیل علم و معرفت بود.

بازگشت به حضرموت

پس از مرگ برادرش، علی که رییس ژاندارمری حضرموت بود، سرشناسان تریم به او نامه نوشتند و از او خواستند که به تریم بازگردد. او خود را از حجاز از راه زمینی و از طریق عدن و از آنجا به المکلا آماده کرد. در سفری که بین عدن و مکلا داشت برای شرکت در تشییع جنازه استادش عمر بن میمون وارد شهر احور شد در حالی که استادش را غسل داده و کفن کرده بودند. شیخ عمر بن میمون در حالت احتضار بود که اصحابش از او خواستند تا جانشینش را انتخاب کند. او گفته بود که «پس از مرگم غسل و کفنم کنید، آنگاه شیخی نزد شما خواهد آمد که صفات چنین و چنان دارد، او شیخ بعد از من است، پس او را برای نماز بر من مقدم دارید.» چون شیخ عبدالله آنها را به کیفیت فوق عرضه کرد، وصیت شیخ را به او گفتند، پس پیش آمد و با آنان بر او نماز خواند و او را واجب کردند که نزد آنان سکونت کند تا بزرگ آنان شود. شیخ از آنان عذرخواهی کرد، سپس پسر شیخ عمر را شایسته شیخیّت دید، پس او را حاکم کرد و خرقه شریف را بر او پوشانید و او را بر آنان بزرگ کرد، سپس از آنان جدا شد.

به تریم بازگشت و مورد استقبال خانواده‌اش قرار گرفت و جایگاه او را در صف اول قرار دادند و جشن بزرگ گرفتند و با همسر برادر مرحومش که فاطمه بنت سعد بالیث نام داشت ازدواج کرد. سپس به تدریس نشست و مردم از هر سو برای تعلیم و تعلیم نزد او می‌آمدند.

عبادت او

متعهد به کار و عبادت بود و عادتش این بود که هنگام سحر به مسجد می‌رفت، نماز وتر می خواند و قرآن می خواند تا آفتاب طلوع کند، سپس به خانه می‌رفت و مدتی می نشست و سپس به مسجد باز می گشت. و تا وقت خواب قیلوله به مطالعه می نشست. بعد از ظهرتا عصر نیز مطالعه می‌کرد، سپس با مردم نماز عصر می خواند. سپس تا نماز مغرب با اصحاب خود بود، بعد از نماز مغرب به خواندن قرآن می پرداخت تا نماز عشاء و بعد از نماز عشاء تا آنجا که توان داشت نماز می خواند و بعد از آن به منزل می‌رفت.

بخشش او

شیخ عبدالله در زمان خودش به همه آل ابی علوی انفاق می‌کرد و صدقات بزرگ می داد. از جمله صدقه او به مسجدی که منسوب به اوست (مسجد باعلوی) که قبل از او به خاطر ذریه مهاجر احمد بن عیسی (مسجد بنی احمد) نامیده می شد. او به این مسجد زمین های و نخلستان های بسیار بخشید که قیمت آن معادل 90 هزار دینار بود. و مصارف آن را در ساخت مسجد و مهمانان مسجد قرار داد.

همچنین بازار تریم را تعمیر کرد و نخلستان ها و زمین های دیگری را برای ایجاد قبرستان و کندن مقابر و دفن اموات اختصاص داد. زمینی با نام (الواسطه) را برای پذیرایی از مهمانان شهر اختصاص داد. زمانی که در حجاز بود اموالی را برای حل مشکلات به حضرموت ارسال می‌داشت. جمعی از مردم اهل تریم نیز بودند که اموالی به آنها انفاق می شد و نمى‌دانستند بانی این انفاق کیست و بعد از مرگ شیخ فهمیدند.

فرزندان

او سه پسر داشت: احمد که دارای پسری به نام محمد جمل اللیل بود که در سال 787 هجری قمری وفات یافت و نسلی از او به جای نماند و علی و محمد که مادرشان ام محمد بود و ایشان دارای نسل بودند.

وفات

در روز چهارشنبه اواسط جمادی الاول سال 731 هجری قمری در شهر تریم درگذشت و در قبرستان زنبل در کنار قبر جدش مرحوم فقیه مقدم به خاک سپرده شد.

منابع

المشهور, أبوبکر بن علی (1422 هـ). الشیخ عبدالله باعلوی سلسلة أعلام حضرموت 8 (PDF). عدن، الیمن: مرکز الإبداع الثقافی للدراسات وخدمة التراث.

الشلی, محمد بن أبی بکر (1402 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل أبی علوی (PDF). الجزء الثانی (الطبعة الثانیة). صفحة 403.