سعدی
| نام | ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف |
|---|---|
| سایر نام‌ها و القاب | مُشرِف‌الدین • ابومحمد • سعدی افصح المتکلمین • استاد سخن • شیخ اجلّ |
| زاده | ۶۰۶ق • شیراز |
| درگذشت | ۶۹۱ق • شیراز |
| اساتید | شهاب‌الدین سهروردی |
| آثار | بوستان • گلستان |
| دین و مذهب | اسلام • اهل سنت |
| فعالیت‌ها | خطیب • شاعر • نویسنده |
مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله شیرازی شاعر و نویسندهٔ بزرگ قرن هفتم هجری قمری است. تخلص او سعدی است که از اسم اتابک مظفرالدین سعد پسر ابوبکر پسر سعد پسر زنگی گرفته شده است. سعدی شاعر و نویسندهٔ پارسی گوی ایرانی است. زادگاه سعدی شیراز بوده ولی در مدرسه نظامیه بغداد تحصیل کرده و نزد افرادی چون امام محمد غزالی، شهاب‌الدین سهروردی و ابوالفرج بن جوزی بهره برده است. او به کشورهای متعددی سفر کرده و به کسب دانش و تجربه پرداخته است. وی تالیفات بسیاری دارد ولی مهم‌ترین و مشهورترین تالیف او بوستان و گلستان سعدی میباشد که از شاه‌کارهای شعر فارسی بوده و موضوعاتی چون اخلاق، تربیت، سیاست و اجتماعیات را داراست. آرامگاه سعدی در ۴ کیلومتری شمال شرقی شیراز، در دامنه کوه فهندژ (پهندژ)، در انتهای خیابان بوستان و در کنار باغ دلگشا واقع شده است.
زندگینامه
سعدی شیرازی از شاعران معروف ایران زمین، در سال ۶۰۶ هجری قمری در شیراز چشم به جهان گشود. وی را مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف نام نهادند، که بعدها به سعدی تخلص یافت.
درباره نام سعدی و اسم پدرش و همچنین تاریخ تولد سعدی اختلاف بسیار است. پژوهشگران تاریخ فوت سعدی را سال های ۶۹۰ تا ۶۹۵ نوشته‌اند. سعدی در شیراز پای به هستی نهاد و هنوز خردسالی بیش نبود که پدرش در گذشت. پس از فوت پدرش، جد مادری، مسعود بن مصلح، سرپرستی سعدی را بر عهده گرفت. بر مبنای گزارش‌ها پدر سعدی در دستگاه دیوانی اتابک سعد بن زنگی، فرمانروای فارس، شاغل بود.
آنچه مسلم است اغلب افراد خانواده سعدی اهل علم و دین و دانش بودند. سعدی خود در‌این‌باره می‌گوید:
همه قبیله من، عالمان دین بودند• • •مرا معلم عشق تو، شاعری آموخت.
زندگی سعدی هم زمان با حمله مغول به ایران و سقوط یکایک حکومت های وقت مانند خوارزمشاهیان، عباسیان و اتابکان فارس بود.
تحصیلات سعدی
سعدی بعد از تحصیل مقدمات علوم از شیراز به بغداد رفت و به تحصیل ادب و تفسیر و فقه و کلام و حکمت پرداخت. سعدی در نظامیه بغداد که مهم‌ترین مرکز علم و دانش آن زمان به حساب می‌آید در دروس استادان معروفی چون شهاب‌الدین سهروردی شرکت کرد.
سال های سفر سعدی
بعد از به پایان رساندن دوره آموزش، استاد سخن عزم سفر کرد. سعدی برای کسب علم و دانش و تجربه به طرف حجاز، شام و سوریه حرکت کرد. از آن جا راه خانه خدا را در پیش گرفت. در این بین، ازدواج را تجربه کرد و حاصل این ازدواج فرزندی بود که موجب انس و الفت سعدی شد. اما پس از چندی دون دلیل فرزند خود را از دست داد و برای تحمل این درد و رنج مجدداً عزم سفر کرد.
سفرهای سعدی تنها جستجوی تنوع، طلب دانش و اگاهی از رسوم و فرهنگ های مختلف نبود. بلکه هر سفر تجربه ای معنوی نیز به شمار می‌آمد. سنت تصوف اسلامی همواره مبتنی بر سیر و سلوک عارف در جهان آفاق و انفس بود و سالک، مسافری است که باید در هر دو وادی، سیری داشته باشد؛ یعنی سفری در درون و سفری در بیرون.
سعدی در شهرهای شام به سخن رانی هم می‌پرداخت ولی در همین حال، بر اثر این سفرها به تجربه و دانش خود نیز می‌افزود.
سعدی به شهر های مختلفی در تمام نقاط دنیا پا گذاشت و در این شهرها به تدریس و موعظه مشغول شد. سعدی در سیر و سلوك هم مقامی بس والا داشت. به تمام قلمرو اسلامی و همسایگان كشورهای اسلامی مسافرت كرد و دیده تیزبین او در هر ذره، عالمی پند و حكمت می‌دید. یك بار هم در جریان جنگ های صلیبی به طوری كه خودش در گلستان می‌نویسد به چنگ عیسویان اسیر می‌شود.
بعضی از صاحب نظران نیز سفر او به هندوستان و چند نقطه دیگر از دنیا را هم تائید کرده‌اند و احتمال می‌دهند این سفرها تقریباً ۳۰ سال به طول انجامیده باشد. با این حال مدت زمان سفرها و نقاطی که سعدی به آن جا سفر کرده، هنوز محل بحث و شک است.
سعدی در روزگار سلطنت اتابک ابوبکر بن سعد به شیراز بازگشت و در همین ایام دو اثر جاودان بوستان و گلستان را آفرید و به اسم«اتابک» و پسرش سعد بن ابوبکر کرد. بعضی معتقد هستند که او لقب سعدی را نیز از همین نام" سعد بن ابوبکر" گرفته است.
آثار سعدی
آثار سعدی علاوه بر آن که عصاره و چکیده افکار و تأملات عرفانی و اجتماعی و تربیتی وی است، آینه خصایل و خلق و خوی و منش ملتی کهنسال است و از همین رو هیچ وقت شکوه و درخشش خود را از دست نخواهد داد.
همهٔ آثار سعدی اعم از شعر و نثر در مجموعه‌ای با عنوان کتاب کلیات سعدی جمع‌آوری شده است. از بین آثاری که در این کتاب آمده، بوستان و گلستان دو کتاب مستقل هستند. گلستان به نظم و نثر مسجع و بوستان به نظم توسط سعدی تألیف شده است. علاوه‌براین، غزلیات و هزلیات (یا خبیثات) نیز به صورت جداگانه به چاپ رسیده‌اند.
سایر آثار سعدی که در کتاب کلیات آمده است، عبارت‌اند از: قصاید، مراثی، ملمعات و مثلثات، ترجیعات، صاحبیه، رباعیات و مفردات.
یکی از ویژگی های آثار سعدی که باعث گستردگی آن بین مردم دنیا شده، روانی و سادگی آثار اوست. بوستان در کنار زبان روانی که دارد، مفاهیم عمیق اخلاقی را به چالش می‌کشد.
بوستان سعدی
کتاب بوستان که نام آن سعدی نامه میباشد، هنگامی که سعدی در سفر به نقاط مختلف دنیا بود سروده شده است. این اثر که در قالب مثنوی است، از نظر وزن و قالب آنرا حماسی به حساب می‌آورند. با این حال محتوای آن بیشتر در زمینه اخلاق و تربیت، سیاست و مسائل اجتماعی است.
کتاب بوستان سعدی نزدیک به ۴ هزار بیت دارد و نسخه های فراوان از آن منتشر شده است. بوستان را میتوان کتابی اخلاقی و اموزشی دانست که سعدی آرمان شهر خود را در آن توصیف می‌کند.
گلستان سعدی
شاهكار سعدی در نثر، گلستان اوست كه در واقع نوعی مقامه نویسی است. ولی در این رویه گرد تقلید نگشته و راه تازگی و ابتكار را پیموده است. گلستان که بسیاری آنرا تاثیرگذارترین کتاب نثر در ادبیات فارسی میدانند، یک سال بعد از بوستان به نگارش درآمد.
"سعدی" این کتاب را به سعد بن ابوبکر زنگی، ولیعهد جوان حکومت اتابکان تقدیم کرده است. قطعه معروف بنی آدم در باب اول گلستان: در سیرت پادشاهان آمده است و با داشتن مضمون انسان دوستانه اش توجهی جهانی یافته است. این قطعه بر سر در ورودی تالار ملل سازمان ملل متحد در نیویورک با خط نستعلیق دیده می‌شود.
گلستان سعدی کتابی کوچک با نثر بسیار روان و امیخته با شعر است که شاعر در یک دیباچه و هشت باب مجموعه داستان هایی را روایت می‌کند که در هر یک از این حکایت‌ها به نوعی چشم خواننده به زشتی‌ها و زیبایی های زندگی اجتماعی گشوده شده و هرکدام به تنهایی میتواند سرمشق زندگی انسان‌ها قرار گیرد.
آرامگاه سعدی
آرامگاه سعدی در ۴ کیلومتری شمال شرقی شیراز، در دامنه کوه فهندژ، در انتهای خیابان بوستان و در کنار باغ دلگشا است. تاریخ وفات سعدی موضوعی بسیار مبهم و بحث انگیزست برای اینکه شرح حال نویسان دو تاریخ وفات برای او ترسیم کردند یکی ۱۷ آذر ماه ۶۷۰ و دیگری مهر ماه سال ۶۷۱ را تاریخ وفات این بزرگ مرد پارسی میدانند.
سعدی در خانقاهی که اینک آرامگاه اوست و در گذشته محل زندگی او بود، به خاک سپرده شد. برای نخستین بار در قرن هفتم توسط شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف اباقاخان، مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.
بنای فعلی آرامگاه سعدی از طرف انجمن آثار ملی در سال ۱۳۳۱ هجری شمسی با تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی در میان عمارتی هشت ضلعی با سقفی بلند و کاشیکاری ساخته شد. روبه روی این هشتی، ایوان زیبایی است که دری به آرامگاه دارد.
منابع
برگرفته از سایت زندگینامه سعدی (+تصاویر) - سرپوشhttps://www.sarpoosh.com