انتفاضه شعبانیه
| انتفاضه شعبانیه | |
|---|---|
 | |
| نام جریان | انتفاضه شعبانیه |
| جمیت طرفدار | نارضایتی عمومی از حکومت |
| رهبران |
|
| اهداف | نارضایتی عمومی از حکومت صدام |
انتفاضه شعبانیه عراق عنوان قیام مردم عراق بر ضد حکومت صدام حسین در شعبان سال ۱۴۱۱ قمری مطابق با اسفند ۱۳۶۹ شمسی و مارس ۱۹۹۱ میلادی بود. این قیام پس از شکست ارتش عراق در جنگ اول خلیج فارس رخ داد و چهارده استان از هجده استان عراق به دست معترضین افتاد، ارتش عراق به سرکوب روی آورد و هزاران نفر کشته و حدود دو میلیون آواره شدند. حرم امام علی (علیه‌السلام) و حرم امام حسین (علیه‌السلام) آسیب دید و برخی از روحانیان از جمله آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی دستگیر شدند و بسیاری از مدارس دینی در نجف اشرف تخریب شدند.
شروع انتفاضه
پس از شکست ارتش عراق در جنگ سال ۱۹۹۱ در کویت و بر اساس قطعنامه ۶۷۰ شورای امنیت، حرکت کلیه هواپیماها و حتی بالگردهای ارتش عراق تحریم شد. در این هنگام مردم سرتاسر عراق که نارضایتی‌های دراز مدتی از رژیم داشتند علیه رژیم صدام قیام کردند. قیام از شهر بصره شروع شد. یکی از نظامیان عراقی خسته از جنگ کویت، لوله تانک را به سمت عکسی از صدام گرفت و به سوی او شلیک کرد. مردم به هیجان آمده و به ساختمان حزب بعث در شهر بصره حمله کردند و همین مسئله نقطه آغاز قیام بود[۱].
نتایج قیام
در نتیجه این قیام، کنترل بخش اصلی کشور به دست نیروهای مردمی افتاد و از هجده استان عراق، چهارده استان دیالی، واسط، میسان، البصره، ذی قار، المثنی، القادسیه، بابل، کربلا، نجف، دهوک، اربیل، کرکوک، السلیمانیه به دست انقلابیون افتاد و تنها استان‌های مرکزی شامل صلاح‌الدین، بغداد، نینوا و الانبار در اختیار حکومت بود[۲]. مرجعیت حوزه علمیه نجف کمیته‌ای نه نفره تشکیل داد تا رهبری قیام را به عهده داشته باشد. اعضای این کمیته عبارت بودند از: سید محی‌الدین غریفی، سید محمدرضا موسوی خلخالی، سید جعفر بحرالعلوم، سید عزالدین بحرالعلوم، سید محمدرضا خرسان، سید محمد سبزواری، شیخ محمدرضا شبیب الساعدی، محمدتقی خوئی.
آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی نیز طی اطلاعیه‌هایی به مردم توصیه می‌کرد که حقوق شرعی را رعایت کنند[۳]. آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری از علمای بزرگ نجف نیز حمایت خویش را از این انتفاضه با صدور فتوایی در این خصوص اعلام نمود[۴].
سرکوب قیام
نیروهای رژیم صدام برای مقابله با این قیام دست به سرکوب گسترده انقلابیون زدند. از آمار کشته‌ها اطلاعات چندانی در دست نیست. اما بنابر آمار غیررسمی بین سیصد الی پانصد هزار نفر کشته و حدود دو میلیون نفر عراقی آواره شدند[۵]. در این سرکوب سازمان مجاهدین خلق ایران هم به یاری صدام شتافت. نیروهای این سازمان ۲۵ هزار نفر از مردم عراق را در این سرکوب به قتل رساندند. بنا بر اسناد موجود آنان در سرکوب مردم بصره نقش داشتند و تعداد زیادی از کشته‌ها را در گورهای دست جمعی مدفون کردند. هفتم آبان ۱۳۹۴، گروهی که خود را متشکل از خانواده‌های قربانیان انتفاضه شعبانیه عنوان می‌کرد در عملیات موشکی به لیبرتی ۲۵ عضو گروه مجاهدین خلق را کشته و ۲۰۰ نفر از آنان را زخمی کرد[۶].
حمله به حرم‌های مقدس شیعه
نیروهای رژیم صدام با توپ و تانک به کربلا و نجف حمله کردند در این حملات، مرقد امام علی (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) آسیب دید و تا شش ماه درِ حرم‌های یاد شده بسته بود. نیروهای بعثی بسیاری از مدارس دینی کربلا و نجف از جمله مدرسه دارالحکمه در نجف را با خاک یکسان کردند[۷].
دستگیری آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی
آیت‌الله خویی به دلیل حمایت مستقیم از انقلاب و تعیین شورای رهبری، توسط حزب بعث بازداشت و به بغداد فرستاده شد. بعد از دو روز بازداشت، ایشان به اجبار نزد صدام حسین برده شد و صدام در سخنانی به این مرجع تقلید، بسیار توهین و ایشان را تهدید کرد[۸].
سکوت آمریکا
سیاست دولت آمریکا پس از بیرون راندن عراق از کویت در سال ۱۹۹۱ تغییر رژیم عراق بود و بوش نیز از مردم عراق خواسته بود تا دست به تغییر رژیم بزنند. با آغاز انتفاضه شعبانیه در مارس ۱۹۹۱، بوش پدر از قیام عمومی شیعیان عراق که دامنه آن تا حومه بغداد نیز کشیده شده بود احساس نگرانی کرد و از بیم روی‌کار آمدن یک دولت دینی در عراق، دست صدام را باز گذاشت تا انتفاضه را سرکوب نماید[۹].
دلایل ناکامی
باوجود آنکه بسیاری از شهرها به دست معترضین افتاده بود اما در مدت کوتاهی سرکوب شد. چند عامل باعث شکست انتفاضه شد:
- عدم وجود هماهنگی بین گروه‌های عراقی.
- سیطره بدون برنامه انقلابیان بر شهرهای عراق.
- تسلط هوایی رژیم و خصوصا نقش هلی‌کوپترها در سرکوب مردم.
- نداشتن روحیه تعاون و ملی‌گرایی در بین گروه‌ها که باعث تضعیف روحیه همبستگی شد[۱۰].
منابع
برگرفته از سایت انتفاضه شعبانیه عراق پایگاه علمی فرهنگی اعتقادی الشیعهhttps://fa.al-shia.org