محمد بن حنفیه

محمد بن حنفیه

نام	محمد بن حنفیه
نام کامل	محمد بن علی بن ابی طالب
لقب	مهدی (به اعتقاد کیسانیه)
دین	اسلام
نام پدر	حضرت علی(ع)
نام مادر	خوله حنفیه
محل زندگی	مدینه • طائف • مکه ...
دلیل شهرت	فرزند امام علی (ع) • قیام مختار
نقش‌های برجسته	امامزاده • راوی
آرامگاه	ایله یا طائف یا مدینه
درگذشت	چهارشنبه، اول محرم ۸۱ هجری قمری

محمد بن حنفیه (م، ۸۱ قمری) فرزند امام علی (ع) از همسرش خوله بنت جعفر است. او از شخصیت هاى برجسته صدر اسلام به شمار می رود. فرقه کیسانیه در نتیجۀ اعتقاد به امامت محمد حنفیه به وجود آمدند.

محمد بن حنفیه از شخصیت ‏هاى علوى است که ابهامات و اشکالاتى در تاریخ زندگى وى به چشم مى‏ خورد . از جمله، علت ‏شرکت نکردن او در قیام کربلا و عدم همراهى او با امام حسین (ع).

علما و رجال‏شناسان شیعه براى روشن ساختن این ابهام و در مقام دفاع از محمد بن حنفیه دلایلى را مطرح کرده‏اند . به اعتقاد اینان عدم شرکت ابن‏حنفیه از سر نافرمانى و مخالفت ‏با امام (ع) نبوده و او در عدم همراهى با امام (ع) دلایل موجهى داشته است; از جمله: بیمارى محمدبن حنفیه در موقع حرکت امام (ع) از مدینه و مکه . مامور بودن محمدبن حنفیه از جانب امام (ع) براى ماندن در مدینه .

مکلف نشدن محمدبن حنفیه از جانب امام حسین (ع) به شرکت در قیام و همراهى با آن حضرت . گرچه محمدبن حنفیه از طرف امام به شرکت در قیام مکلف نشده، ولى عدم شرکت او در قیام امام شاید تخلف محسوب شده و وى به درجه‏ى «فتح‏» نایل نشده است .

محمد بن حنفیه کیست

محمد بن حنفیه پسر حضرت امیر(ع) بود که مادر وی خویله دخترجعفر ابن قیس حنفیه می‌باشد و او به نام قبیله مادر خویش ملقب گشت به (حنفیه). متولد سال 21و متوفای سال81 ه ق.

گروهی ازشیعیان معتقدشدند که پس از امام حسن و امام حسین ،امامت به برادر ایشان محمد بن حنفیه و پس از وی به پسرانش می رسد،این گروه را کیسانیه می گویند منسوب به کیسان غلام آزادشدۀ محمدبن حنفیه. کیسانیه درباره درگذشت محمد بن حنفیه دچار اختلاف شدند؛ بعضی از آنها معتقد به مرگ او شدند، و برخی دیگر پنداشتند که او نمرده و در کوههای رضوی زنده است.

محمد بن حنفیه بعلت نپذیرفتن بیعت با عبدالله بن زبیر،در مکه تحت فشار قرار داشت و ابن زبیر او وخانواده اش را محصور کرده بود و قصد کشتن او را داشت که مختار گروهی چوب بدست (خشبیه) را برای نجات محمد فرستاد وآنها او را نجات دادند.

قدر مسلّم این است که محمد حنفیه خود ادعای امامت نداشت. کلینی از امام باقر(ع) روایت کرده است که محمد درخلوت با امام سجاد(ع) صحبت کرد و به حضرت گفت: من از شما بزرگترم و شایسته رهبری هستم. حضرت سجاد(ع) پیشنهاد کرد که به حجرالاسود سلام دهند. حجرالاسود جواب سلام امام را داد ولی پاسخ محمد حنفیه را نداد. در منابع رجالی شیعه تاکید شده است که محمد حنفیه می خواست با این کار برای دیگران ثابت شود که امامت از آن امام سجاد(ع)است.

تولد، نام و نسب

شهرت محمد به ابن‌حنفیه به این دلیل است که مادرش (خوله) دختر جعفر بن قیس از قبیلۀ بنی‌حنفیه بود. به گفته برخی محققان، مادرش کنیزی بوده که در حمله بنی اسد به بنی حنفیه در زمان خلافت ابوبکر به اسارت در آمد و علی(ع) آن را خرید و آزاد کرد و سپس با او ازدواج نمود.

از آنجا که تاریخ درگذشت محمد حنفیه درسال ۸۱ق است و در آن هنگام ۶۵ سال داشته به دست می‌آید که او در سال۱۶ق به دنیا آمده است.

برخی عنوان کرده‌اند که حضرت رسول (ص) پیش از وفات به علی (ع) گفت که اگر از خوله پسری برای تو متولد شد، او را هم‌نام و هم‌کنیه من نام‌گذاری کن.

ابن حنفیه در کنار امام علی(ع)

در جنگ صفیّن نیز وی پرچمدار سپاه علی (ع) بود و شاهد سستی و تردید عراقیان در نبرد با معاویه و شامیان و ناخرسندی پدرش از آنان بود تا آن جا که علی (ع) از آنان به تنگ آمده، درباره اهل عراق چنین دعا‌ کرد. ‌«پروردگارا من از ایشان ملول و ایشان از من ملول شده‌اند. ‌به جای آن‌ها چیزی بهتر از ایشان به من ارزانی فرمای و به جای من بدتر از من برای آنان قرار ده.»

ابن حنفیه دوران حکومت یزید

هنگام شهادت امام حسین (ع) در کربلا، محمد حنفیه در مکّه بود.

پس از مرگ یزید (اوّل ربیع الاخر ۶۴ هجری)، ابن زبیر در مکّه از مردم برای خود بیعت گرفت و اعلام خودمختاری کرد. ‌او خواست به زور از محمد حنفیه نیز که در مکّه به سر می‌برد بیعت بگیرد، چون وی امتناع ورزید، او و افرادی از خاندانش را که با وی بودند و نیز ۱۷ تن از سران کوفه را که از بیعت با او سرباز زده و به حرم گریخته بودند، در زمزم زندانی کرد و سوگند خورد اگر بیعت نکنند، آن‌ها را بسوزاند.

محمد حنفیه سه تن از مردم کوفه را با نامه‌ای نزد مختار فرستاد، مختار، تعداد بسیاری را به یاری او فرستاد. ‌آنان محمد و همراهانشان را آزاد کردند و خواستند بر ابن زبیر بتازند، امّا محمد بن حنفیه که جنگ در حرم خدا را روا نمی‌داشت، مانع شد. ‌سپس محمد حنفیه همراه چهار هزار تن به دره علی (ع) رفتند.

ابن حنفیه و فرقه کیسانیه

چنانکه گفته شد برخى از شیعیان، پس از شهادت امام حسین (ع) اعتقاد به امامت محمد حنفیه پیدا کرده و به کیسانیه معروف شدند. این مذهب، نخستین انشعابى بود که در میان شیعیان امیرمؤمنان (ع) و پیروان اهل بیت (ع) به وجود آمد.

کیسانیه معتقد بودند که محمد حنفیه، امام چهارم شیعیان و همان مهدى موعود است که در کوه هاى رضوى (کوهستانى در یمن) جاى کرده است و روزى ظهور خواهد نمود. گرچه مدتى براى این مذاهب انحرافى، پیروانى در عالم اسلام به وجود آمد ولى خوشبختانه هم اکنون، این مذهب منقرض شده و اثرى از آن نیست.