ترکمنستان

زبان	ترکمنی
پایتخت	عشق آباد
تقسیمات کشوری و نوع حکومت	جمهوری ریاستی
تاریخ تاسیس
دین و مذهب	اسلام حنفی مذهب (90درصد)
مساحت	۱۰۰، ۴۸۸ کیلومتر مربع
جمعیت	حدود ۶ میلیون نفر

ترکمنستان یکی از کشور های آسیای مرکزی می باشد که بعد از استقلال از شوروی همانند سایر جمهوری های این کشور در صدد بازگشت به هویت خود و به دست آوردن هویتی مستقل از دوران شوری است، ترکمنستان تعداد قابل توجهی از مسلمانان را در خود جای داده، مسلمانان بومی و مهاجر عمده گروه های اسلامی در این کشور را تشکیل می دهند.بیش از ۹۰% مردم ترکمنستان مسلمان و حنفی مذهب‌اند.

جغرافیا و جمعیت

ترکمنستان از شمال و شرق با ازبکستان، از جنوب با ایران، از جنوب شرقی با افغانستان و از شمال غربی با قزاقستان همسایه است و از طریق دریای خزر با روسیه و جمهوری آذربایجان مرز آبی دارد. مساحت این کشور ۱۰۰، ۴۸۸ کیلومتر مربع است که بیش از ۸۰% آن را بیابان قراقوم پوشانده است.

جمعیت ترکمنستان در ۲۰۱۸م(۱۳۹۷ش) حدود ۶ میلیون نفر تخمین زده شد. که از این میان ۷۷ درصد آنان ترکمن، ۹ درصد ازبک و ۵ درصد روس هستند، و قزاق، ارمنی،آذری نیز در آن زندگی می‌کنند. ترکمن‌ها با میانگین ۵ فرزند در ازای هر خانواده مردمی با رشد جمعیت بالا میباشند. رشد جمعیت کلی در حدود ۲.۵ درصد است.[ پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر ترکمنستان، عشق آباد است. دیگر شهرهای پرجمعیت آن به ترتیب اینهاست: چارجو، تاش حوض /تاشائوز، ماری (مرو)، نبیت داغ و ترکمن‌باشی.

مذهب

حکومت ترکمنستان غیر دینی است. با آنکه استقلال سبب پیدایش موج ملایم گرایش به مذهب اسلام شد، اینگونه به نظر می‌رسد که حقیقت امر در این است که ترکمن‌ها میراث اسلامی خود را یکی از جنبه‌های بنیادین هویت خود می‌دانند تا آنکه وابستگی ژرفی به خداپرستی و خداترسی داشته باشند.

بیش از ۹۰% مردم، مسلمان‌اند، تقریباً جملگی حنفی مذهب‌اند و ۱۰% باقیمانده عمدتاً مسیحی ارتدوکس‌اند. تصوف، به‌ویژه طریقت نقشبندیه، در میان اهل سنّت ترکمنستان نفوذ بسیار دارد.

ترکمن ها سني مذهب و پيرو مکتب حنفي هستند، با اين حال ديگر گروه هاي مذهبي نيز در اين کشور به آداب خود مي پردازند. هنگامي که تاخت و تاز ايراني ها و عرب ها در سده هاي هفتم و هشتم ميلادي، اسلام را به آسياي ميانه آورد، گروه هاي ترکيج همگي در يک زمان و به يک درجه به اسلام نگرويدند. گرويدن به اسلام به زمان و مکان بستگي داشت، براي نمونه در کانون هاي شهري آداب اسلامي با رسميت بيشتري انجام مي پذيرد درحالي که ترکهاي بيابانگرد (مانند ترکمن ها) جنبه هاي اسلامي را با عناصري از ديگر آيينها مانند نوروز از زردشتي درهم آميخته اند و هنوز بسياري از ميراث پيش از اسلامشان را همچون نام خداي آسمان يعني "گوک" را براي ناميدن رنگهاي آبي و سبز حفظ کرده اند. آغاز گرويدن ترکمن ها به اسلام در حدود قرن دهم انجام پذيرفت. درحالي که انجام آداب ديني ترکمن ها نشانگر باور و اعتقاد ريشه دارشان مي باشد، حتي ترکمن هايي که آداب عملي را به جاي نمي آورند، خود را مسلمان مي دانند و اين امر را جزئي جداناشدني از هويت خود مي دانند.

رهبران مذهبي

رهبران مذهبي به نام ملّا يا به قول پيروان اهل سِرِّ صوفيه، "ايشان"، خوانده مي شوند، و قاضي ها کساني هستند که شريعت اسلام را تفسير مي کنند، اما با امور روحانيت کاري ندارند. در هنگام نماز جماعت پيرترين فرد به امامت مي ايستد. [8]

دولت در سال 1992 نهاد قاضيات را به عنوان بالاترين مقام مذهبي تحريم نمود. رهبري مذهبي ترکمن در اقدامي جهت جدا کردن خود از مفتيات آسياي ميانه از تمايل خود براي گسترش اسلام به عنوان جنبه اي از فرهنگ ملي ترکمنستان حکايت کرد. کميته امور مذهبي (گنش) وابسته به نهاد رياست جمهوري وظيفه پيشبرد ديدگاههاي حکومت کنوني را در امور مذهبي بر عهده دارد. [9]

آئين ها و اماکن مقدس

تعطيلات اسلامي مطابق با گاهشمار قمري که نسبت به گاه شمار گريگورين در هر سال در روز متفاوتي قرار مي گيرد، گرامي داشته شده و جشن گرفته مي شود. رمضان که ماه روزه داري است به عيدي پايان مي يابد که به زبان ترکمني "اوراز بايرامي" (عيد فطر)(ترکي آذربايجاني اُروج) گفته مي شود و ترکمن ها اين عيد را جشن مي گيرند؛ عيد قربان يا "قوربان بايرامي" هم که 40 روز پس از عيد فطر حادث مي شود با قرباني کردن يک گوسفند گرامي داشته مي شود.

در دوره شوروي مسجدهاي اندکي باز بودند و ترکمن ها در خانه نماز مي خواندند. پس از استقلال مسجدهاي بسياري گشايش يافته اند، ولي با اين وجود زيارت مزارها و بقعه هاي مقدس نسبت به رفتن به مساجد رايج تر است. ترکمن ها بر حرم يکي از مردان خدا براي فرزند دار شدن، شفاي بيماري و نيک بختي به نيايش مي روند.

منبع

خبرگزاری حوزه مرتضی اشرافی، کشور شناسی ترکمنستان، قم، پژوهشگاه بین المللی المصطفی، ۱۳۹۱ اراز محمد سارلی، تاریخ ترکمنستان، تهران ۱۳۷۳ ۱۳۷۸ ش.