احمد الدردیر

مقبره احمد الدردیر در مصر

نام	احمد بن محمد بن احمد بن ابی حامد العَدوي المالكي الأزهري الخَلْوَتِي
نام‎های دیگر	احمد الدردیر
درگذشت	1201ق

احمد الدردیر از برجسته ترین فقیهان و اصولیان اهل سنت و از صوفیان نامدار، دارای تألیفات فراوانی در تصوف، ادبیات، فقه و کلام است.

زندگی

او احمد بن محمد بن احمد بن ابی حامد العَدوي المالكي الأزهري الخَلْوَتِي معروف به احمد الدردیر است که در روستای بنی عدی ساکن قبیله بنی عدی العدی قرشیه در اسیوط مصر علیا در سال 1127 ق / 1715 م متولد شد.نسب او به عمر بن خطاب ختم می شود. ملقب به (الدردیر) بود. چون قبیله ای از عرب در بنی عدی سکنی گزیدند و بزرگ ترین آنها مرد مبارکی از علم و شایستگی به نام الدردیر بود، لذا شیخ احمد را به این لقب نامیدند.قرآن به شکلی دقیق حفظ كرد و طلب علم نزد او محبوب بود، لذا در مسجد الازهر در درس علماي ممتاز حاضر شد.

اساتید

علوم فقهی را از شیخ السعیدی العدوی فرا گرفت و از آن بهره گرفت و از شیخ احمد الصباغ و محمد الدفراوی علم حدیث را فرا گرفت و ملوی و جوهری را شاگردی نمود و شمس الدین حنفی راه اهل تصوف را بر او باز کرد و او از بزرگان صوفیه در طریقه خلوتی شد.

شاگردان

الشيخ شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي. أبو الخيرات مصطفى العقباوي که شرح أقرب المسالك را تکمیل کرد. أبو العباس أحمد بن محمد الصاوي. أبو الفلاح صالح بن محمد بن صالح السباعي. أبو الربيع سليمان بن محمد الفيومي.

تالیفات

شرح مختصر خليل.که عمده فقه مالکی است که در آن خلاصه ای از آنچه اجهوری و زرقانی ذکر کرده اند آورده و در آن به صحیح ترین اقوال اکتفا کرده است .

أقرب المسالك لمذهب الإمام مالك.متنی در فقه مالکی که در سال 1193 هجری قمری به پایان رسید و در سال 1321 قمری در قاهره به چاپ رسید. سپس چاپ های آن فراوان بود.

الشرح الصغير على أقرب المسالك.او به باب جنایت رسید و سپس توسط شاگردش شیخ مصطفی العقباوی آن را تکمیل کرد و این توضیح آن چیزی است که در فتوا مورد تأیید همه مالکیان قرار گرفت و در سال1281ق در قاهره به چاپ رسید.

تحفة الإخوان في آداب أهل العرفان در تصوف.در علم توحید بر عقیده اشعری و نیز شرح آن.

شرح على ورد الأذكار از شيخ كريم الدين الخلوتي.

شرح مقدمة نظم التوحيد از سيد محمد كمال البكري.

رسالة في المعاني والبيان در علوم بلاغت.

رسالة أفرد فيها طريق حفص در موضوع قراءات.

رسالة في المولد النبوي الشريف.

رسالة في شرح قول الوفائية «يا مولاي يا واحد يا مولاي يا دائم يا عليُّ يا حكيم».

شرح على رسالة الشيخ البيلي في مسألة «كل صلاة بطلت على الإمام بطلت على المأموم».

شرح على منظومة للشيخ أحمد البيلي في المستثنيات.

شرح على رسالة في التوحيد من كلام العلامة الدمرداش.

رسالة في الاستعارات الثلاث.

شرحٌ على آداب البحث والتأليف.

شرحٌ على الشمائل المحمدية که ناتمام است.

رسالة في صلوات شريفة اسمها (المورد البارق في الصلاة على أفضل الخلائق).

التوجه الأَسْنَى بنظم الأسماء الحسنى. به نام منظومة الدردير یا منظومة الأسماء الحسنى دردير.

مجموعه شرح حال مشایخ خود.

شرح على رسالة قاضي مصر عبد الله أفندي المعروف بططر زاده في قوله تعالى {يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ} الآية.

رسالة في متشابهات القرآن.

رسالة تحفة السير والسلوك إلى ملك الملوك.

العقد الفريد في إيضاح السؤال عن التوحيد.

متن الخريدة البهية في علم التوحيد.

المورد البارق في الصلاة على أفضل الخلائق.

التوحيد الأسنى بنظم الأسماء الحسنى.

تحفة السير والسلوك إلى ملك الملوك.

فعالیت ها

الدردیر را شیخ الاسلام و برکتی برای مردم به خاطر برتری در علوم عقلی و نقلی می دانستند. او در رفتار صوفیانه و زاهد بود، منادی حق، ناهی از منکر برای مردم، و ترسی از حکام و والیان و متنفذان نداشت. بعد از درگذشت علي الصعيدي انتصاب او به عنوان شیخ مالکیان، فقیه و ناظر «موقوفه الساعده» و حتی به عنوان متولی «رواق الصعايدة» در الازهر برگزیده شد.

نمونه مشهوری از زهد و آزاد منشی او این داستان مشهور است؛ او زمانی که در الازهر صاحب منصب بود یکی از والیان عثمانی پس از انتصاب برای استفاده از قدرت مشایخ الازهر به عنوان اولین دیدار به الازهر و شیخ دردیر وارد شد در حالی که مورد احترام او قرار نگرفت و حتی پاهای خود را به احترام جمع نکرد و این امر باعث خشم والی شد و با وساطت اطرافیان والی و توجیه کبر سن و ضعف دردیر خشم والی فرو کش نمود و دیگر بار وقتی پولی برای او فرستاده شد و این هدیه را از والی نپذیرفت و جمله نغزی خطاب به آورنده هدیه گفت به والی بگو پاهایم دراز می شود ولی دستانم به سوی کسی دراز نخواهد شد. او الگویی بود در زمان حیات و پس از آن برای همگان.

درگذشت

مدتی در بستر بود تا اینکه در ششم ربیع الاول سال 1201 هجری قمری[۲] مصادف با 27 دسامبر 1786 میلادی درگذشت و در مسجد الازهر نماز با شکوهی بر او به جا آوردند و در گوشه ای در کنار مقبره یحیی بن عقب که اکنون مسجد است، دفن گردید.