نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۹:۴۹، ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱؛

نام	ابوعبیده
نام کامل	عامر بن عبدالله بن جرّاح بن هلال بن ابی طلحه بن حارث فهری قرشی
کنیه	ابوعبیده
محل زندگی	مکه•مدینه
مهاجر/انصار	مهاجر
نسب/قبیله	بنی‌حارث -قریش
زمان اسلام آوردن	از نخستین مسلمانان
حضور در جنگ‌ها	در تمامی غزوات به جز غزوه تبوک
هجرت به	حبشه و مدینه
دیگر فعالیت‌ها	نقش پررنگ در بیعت گرفتن از مخالفان حکومت ابوبکر
دلیل شهرت	حضور در سقیفه بنی‌ساعده
درگذشت	۱۸ق•بر اثر بیماری طاعون
مدفن	اردن

عامر بن عبدالله بن جراح، معروف به ابوعبیده، از طایفه بنی الحارث قبیله قریش بود. پدرش عبدالله در جنگ فجار از سرکردگان قریش و مادرش نیز از قریشیانی بود که بعدها اسلام آورد. ابو عبیده در سال های نخست بعثت به همراه ارقم بن ارقم و عثمان بن مظعون نزد پیامبر اسلام (ع) آمد و اسلام آورد. نام وی جزو کسانی ذکر شده که به حبشه هجرت کردند. ابوعبیده پس از هجرت پیامبر به مدینه، از حبشه به مکه بازگشت و سپس به مدینه هجرت کرد. پیامبر بین او و سعد بن معاذ یا سالم مولی ابی حذیفه یا محمد بن مسلمه پیمان برادری بست.

ابوعبیده در جنگ بدر و سایر غزوه‌های پیامبر اسلام شرکت کرد. گفته شد که وی برخی از سریه‌ها (جنگ‌هائی که پیامبر خود در اّن شرکت نداشتند) را فرماندهی کرده است. در پیمان صلح حدیبیه از شاهدان صلح‌نامه بود. وی به هنگام رحلت پیامبر در سپاه اسامة بن زید بود و وقتی خبر وفات پیامبر به سپاه رسید، به همراه اسامه به مدینه بازگشت.

وی به همراه عمر بن خطاب در رساندن ابوبکر به خلافت نقش بسزایی داشت. همسویی وی با ابوبکر و عمر در این امر و نیز نقش گسترده اش در حوادث بعدی جای هیچ گونه انکار و تردید نیست. پس از تثبیت ابوبکر در خلافت، ابوعبیده به اداره بیت المال مشغول شد و تا پایان زندگی یکی از مهمترین عناصر استحکام ارکان خلافت بود. در سال 17 یا 18 قمری، بیماری طاعون شام را فرا گرفت.

نسب

عامر بن عبدالله بن جراح مشهور به ابوعبیده جراح صحابی پیامبر(ص) و از تیره بنی‌حارث بن فهر از قریش بود جراح نام جد وی بوده است. ^[۱] اما دلیلی برای آن ذکر نشده است. درباره پدر او سخنان متناقضی نقل شده است. بر پایه نقلی او پیامبر اسلام را درک کرد و به وی ایمان آورد ^[۲] اما بر پایه گزارشی دیگر از مخالفان پیامبر بود و ایشان را سب می‌کرد. ابوعبیده در جنگ بدر سر او را برید و نزد رسول خداآورد ^[۳] البته برخی با استناد به مرگ وی پیش از اسلام، در صحت این گزارش تردید کرده‌اند. ^[۴] و برخی این داستان را در جهت فضیلت‌تراشی برای صحابه دانسته‌اند. ^[۵] مادر او امیمه بنت غنم بن جابر از تیره بنی‌حارث قریش بود و بعدها اسلام آورد. ^[۶] برخی منابع شیعی شأن نزول آیات ۹۰ سوره مائده، ^[۷] ۵۱ قلم، ^[۸] ۷۴ توبه، ^[۹] ۱۰۸ نساء، ^[۱۰] زخرف، ^[۱۱]محمد ^[۱۲] را در نکوهش او دانسته‌اند.

هجرت به حبشه

در تاریخ نقل شده است که ابوعبیده یکی از دعوت کنندگان به اسلام بود ^[۱۳] و نام او جزو کسانی ذکر شده که پیش از جعفر بن ابی طالب به حبشه هجرت کردند. ^[۱۴] برخی نیزگفته‌اند که او در مهاجرت دوم، به حبشه رفت ^[۱۵] و برخی او را مهاجر هر دو هجرت دانسته‌اند. ^[۱۶]

هجرت به مدینه

ابوعبیده پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه از حبشه به مکه بازگشت و سپس به مدینه هجرت کرد ^[۱۷] و پیامبر(ص) میان او و سعد بن معاذ بن نعمان ^[۱۸] یا سالم، مولای ابی حذیفه ^[۱۹] عقد برادری بست و با محمد بن مسلمه نیز به منظور برخورداری از میراث یکدیگر ^[۲۰] پیمان برادری برقرار کرد.

نقش ابوعبیده در به خلافت رساندن ابوبکر

روایاتی نشان می‌دهد که ابوعبیده به همراه عمر در رساندن ابوبکر به خلافت نقش داشته است؛ اگرچه نقش اصلی ابوعبیده در واقعه سقیفه چندان روشن نیست، اما نمی‌توان همسویی او و ابوبکر و عمر را در این امر و همچنین نقش گسترده‌اش را در حوادث بعدی، صرفاً تصادفی تلقی کرد. هنگامی که ابوبکر و عمر شتابان به سوی سقیفه بنی ساعده روان بودند، به ابوعبیده برخوردند. ^[۲۱] و زمانی به سقیفه رسیدند که انصار برای انتخاب خلیفه در آنجا گرد آمده بودند. ^[۲۲] ابوبکر خواست با ابوعبید یا عمر بیعت کند ^[۲۳] و حتی گفته‌اند عمر نیز نخست قصد بیعت با ابوعبیده را داشت. ^[۲۴]

بیعت گرفتن از مخالفان حکومت

وقتی ابوبکر به خلافت رسید، ابوعبیده نقش مهمی در بیعت گرفتن از مخالفان و خاصه حضرت علی(ع) بر عهده گرفت. ^[۲۵] ابوعبیده، همچنین به همراه ابوبکر وعمر و مغیرة بن شعبه در گرفتن بیعت از عباس عموی پیامبر(ص)‌، برای ابوبکر تلاش کرد ^[۲۶] و پس از تثبیت ابوبکر در خلافت، به اداره بیت المال مشغول شد و تا پایان زندگی یکی از مهم‌ترین عناصر استحکام ارکان خلافت بود. ^[۲۷]

درگذشت

در ۱۷ یا ۱۸ق ^[۲۸] بیماری طاعون شام را فرا گرفت و گفته‌اند عمر که از فرا رسیدن مرگ ابوعبیده بیمناک بود، وی را به مدینه فراخواند. ولی او سرباز زد ^[۲۹] و سرانجام، همچون برخی دیگر از صحابه، بیمار شد و در ۱۷ یا ۱۸ق درگذشت. ^[۳۰] گفته‌اند که قبر او در اردن بوده است. ^[۳۱] از ابوعبیده فرزندی بر جای نماند. ^[۳۲]

پانویس

↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵؛ تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۴۴۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵
↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵
↑ البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷
↑ المحبر، ص۱۷۰؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۶
↑ دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص۳۶؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۸۱۷
↑ المعارف، ص۲۴۷؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵
↑ البرهان، ج۲، ص۳۶۰
↑ الکافی، ج۴، ص۵۶۶-۵۶۷
↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۳۰۱
↑ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۷۵؛ الکافی، ج۸، ص۳۳۴. ۷۹-۸۰
↑ الکافی، ج۱، ص۴۲۱. ۲۵-۲۶
↑ الکافی، ج۱، ص۴۲۱؛ البرهان، ج۴، ص۸۸۴
↑ بلاذری، انساب، ج۱، ص۱۲۳
↑ ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص.۱۷۷
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص.۴۱۰
↑ بلاذری، انساب، ۲/گ ۳۴۶ الف
↑ نک : ابن هشام، السیره النبوه، ج۱، ص۳۶۹؛ ابونعیم، معرف‍ـه الصحاب‍ـه، ج۲، ص۲۰
↑ ابن هشام السیره النبوه،، ج۱، ص۵۰۵؛‌ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۲۱
↑ ابن حبیب، المحبَّر، ص۷۱؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۷۰؛ قس: احمد بن حنبل، مسند، ج۳، ص۱۵۲؛ ابن حجر، ج۱، ص۱۷۱
↑ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۷۰ ـ ۲۷۱؛ ابن حبیب، المحبَّر، ص۷۵
↑ .طبری، ج۳، ص۲۱۹
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۶۲؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۵۸۰ ـ ۵۸۱؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۲۳
↑ زهری، المغازی النبوی‍ـه، ص۱۴۲؛ واقدی، الرّده، ص۲۳، ۲۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغ‍ـه، ج۶، ص۸، ۱۰، به نقل از جوهری
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۸۱؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۳۵
↑ واقدی، الرّده، ص۲۹
↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۲۴ ـ ۱۲۵؛ ابن ابی الحدید،‌ شرح نهج البلاغ‍ـه، ج۱، ص۱۲۹ ـ ۲۲۰
↑ خلیفه،‌ الطبقات، ج۱، ص۱۰۸؛ احمد بن حنبل، العلل، ج۳، ص۴۹۱؛ طبری، ج۳، ص۴۲۶
↑ طبری، ج۴، ص۶۰
↑ طبری، ج۴، ص۵۸؛ محب طبری، الریاض النضره فی مناقب العشره، ج۳، ص۳۵۵ ـ ۳۵۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۱۸
↑ ازدی، تاریخ فتوح الشام، ص۲۶۷؛‌ بلاذری،‌ فتوح، ج۱، ص۱۶۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدین‍ـه دمشق، ص۳۱۹ ـ ۳۲۲
↑ ازدی، تاریخ فتوح الشام، ص۲۶۷؛ ابوزرعه، تاریخ، ج۱، ص۲۱۸؛ ابن اعثم، کتاب الفتوح، ج۱، ص۳۱۱؛ ابونعیم، معرف‍ـه الصحاب‍ـه، ج۲، ص۲۰.
↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۴۷؛ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص۱۷۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء،ج۱، ص۸، به نقل از زبیر بن بکار

[1] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵؛ تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۴۴۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵

[2] انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵

[3] البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷

[4] المحبر، ص۱۷۰؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۶

[5] دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص۳۶؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۸۱۷

[6] المعارف، ص۲۴۷؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵

[7] البرهان، ج۲، ص۳۶۰

[8] الکافی، ج۴، ص۵۶۶-۵۶۷

[9] تفسیر قمی، ج۱، ص۳۰۱

[10] تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۷۵؛ الکافی، ج۸، ص۳۳۴. ۷۹-۸۰

[11] الکافی، ج۱، ص۴۲۱. ۲۵-۲۶

[12] الکافی، ج۱، ص۴۲۱؛ البرهان، ج۴، ص۸۸۴

[13] بلاذری، انساب، ج۱، ص۱۲۳

[14] ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص.۱۷۷

[15] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص.۴۱۰

[16] بلاذری، انساب، ۲/گ ۳۴۶ الف

[17] نک : ابن هشام، السیره النبوه، ج۱، ص۳۶۹؛ ابونعیم، معرف‍ـه الصحاب‍ـه، ج۲، ص۲۰

[18] ابن هشام السیره النبوه،، ج۱، ص۵۰۵؛‌ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۲۱

[19] ابن حبیب، المحبَّر، ص۷۱؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۷۰؛ قس: احمد بن حنبل، مسند، ج۳، ص۱۵۲؛ ابن حجر، ج۱، ص۱۷۱

[20] بلاذری، انساب، ج۱، ص۲۷۰ ـ ۲۷۱؛ ابن حبیب، المحبَّر، ص۷۵

[21] .طبری، ج۳، ص۲۱۹

[22] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۶۲؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۵۸۰ ـ ۵۸۱؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۲۳

[23] زهری، المغازی النبوی‍ـه، ص۱۴۲؛ واقدی، الرّده، ص۲۳، ۲۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغ‍ـه، ج۶، ص۸، ۱۰، به نقل از جوهری

[24] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۸۱؛ احمد بن حنبل، مسند، ج۱، ص۳۵

[25] واقدی، الرّده، ص۲۹

[26] یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۲۴ ـ ۱۲۵؛ ابن ابی الحدید،‌ شرح نهج البلاغ‍ـه، ج۱، ص۱۲۹ ـ ۲۲۰

[27] خلیفه،‌ الطبقات، ج۱، ص۱۰۸؛ احمد بن حنبل، العلل، ج۳، ص۴۹۱؛ طبری، ج۳، ص۴۲۶

[28] طبری، ج۴، ص۶۰

[29] طبری، ج۴، ص۵۸؛ محب طبری، الریاض النضره فی مناقب العشره، ج۳، ص۳۵۵ ـ ۳۵۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۱۸

[30] ازدی، تاریخ فتوح الشام، ص۲۶۷؛‌ بلاذری،‌ فتوح، ج۱، ص۱۶۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدین‍ـه دمشق، ص۳۱۹ ـ ۳۲۲

[31] ازدی، تاریخ فتوح الشام، ص۲۶۷؛ ابوزرعه، تاریخ، ج۱، ص۲۱۸؛ ابن اعثم، کتاب الفتوح، ج۱، ص۳۱۱؛ ابونعیم، معرف‍ـه الصحاب‍ـه، ج۲، ص۲۰.

[32] ابن قتیبه، المعارف، ص۲۴۷؛ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص۱۷۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء،ج۱، ص۸، به نقل از زبیر بن بکار

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]