تاسیس التقدیس (کتاب)

کتاب تاسیس التقدیس

نام نویسنده	فخرالدین رازی
موضوع	کلام
زبان کتاب	عربى‌

تاسیس التقدیس یا مبانی تقدیس کتابی است در کلام تألیف فخرالدین رازی که در آن به مسئله آیات و اخباری می پردازد که ظاهر آنها حاکی از استعاره و انسان شناسی است. رازی در برخورد با این معضل سرآمد بود، از جایگاه پیشینیان آگاه بود، در کنار منحرفان ایستاد و با علم و مدرک عقلی خود در پاسخ به کسانی که مورد توجه فرقه کرمی و حشویه بودند. که از رویکرد اهل‌سنت و جماعت - از دیدگاه او - با آنچه از تجسم به آن رفتند و مقصد و مکان را گفتند منحرف شدند. .

موضوع و روش شناسی کتاب

وجود خدا را اثبات می کند و صفاتی را که اعضای خدا را تصور می‌کند از قبیل دست و پا و چشم و صورت تعبیر می کند و اوصافی را که تصور می‌کند افعالی که شایسته او نیست مانند نشستن تفسیر می کند. حرکت، مکر (حیله گری) و خنده.

دلیل نوشتن

هدف وی از تألیف کتاب، اثبات تعالی جسمانی و مکانی خداوند متعال است و آن را به چهار بخش تقسیم کرده است که به شرح زیر است: بخش اول: ادله بر مافوق جسمانیت و مکان، بخش دوم: در تفسیر اخبار و آیات مبهم، قسم سوم و چهارم: در گزارش عقیده سلف

بخشی از کتاب

«الشبهة الرابعة: تمسكوا برفع الأیدی إلى السماء، قالوا: وهذا شیء یفعله أرباب النحل فدل على أنه تقرر فی جمیع عقول الخلق كون الإله فی جهة فوق. الجواب: أن هذا معارض بما تقرر فی جمیع عقول الخلق أنهم عند تعظیم خالق العالم یضعون جباههم على الأرض ولما لم یدل هذا على كون خالق العالم فی الأرض لم یدل ما ذكروه على أنه فی السماء، وأیضا فالخلق إنما یقدمون على رفع الأیدی إلى السماء لوجوه أخرى وراء اعتقادهم أن خالق العالم فی السماء:

الأول

أن أعظم الأشیاء نفعا للخلق ظهور الأنوار وأنها إنما تظهر من جانب السموات.

الثانی

أن نزول الغیث من جهة الفوق، ولما كانت هذه الأشیاء التی هی منافع الخلق إنما تنزل من جانب السموات لا جَرَمَ كان ذلك الجانب عندهم أشرف وتعلق الخاطر بالأشرف أقوى من تعلقه بالأخنس وهذا هو سبب فی رفع الأیدی إلى السماء وأیضا أنه تعالى جعل العرش قبلة لدعائنا كما جعل الكعبة قبلة لصلاتنا.

وأیضا أنه تعالى جعل الملائكة وسائط فی مصالح هذا العالم، قال تعالى: {فالمدبرات أمرا} وقال تعالى: {فالمقسمات أمرا}. وأجمعوا على أن جبریل علیه السلام ملك الوحی والتنزیل والنبوة، ومیكائیل ملك الأرزاق، وعزرائیل ملك الموت ملك الوفاة، وكذا القول فی سائر الأمور، وإذا كان الأمر كذلك لم یـبعد أن یكون الغرض من رفع الأیدی إلى السماء رفع الأیدی إلى الملائكة وبالله التوفیق.» .

پاسخ ها

ابن تیمیه در کتاب «بیان تلبیس الجهمیة» به آن پاسخ داده است.