عدلیه

عدليه اصطلاح کلامی مربوط به معتزله و امامیه است.

دلیل نامگذاری

چون امامیه و معتزله علاوه بر اعتقاد به توحید، عدل الهی را نیز باور داشتند، از این جهت به عدلیه معروف شدند. به تعبیر دیگر،امامیه ومعتزله برخلاف اهل سنت و مجبره قائل به عدل خداوند بودند و به‌همین دلیل آن ها را عدلیه نامیدند. و باز گفته اند که به واسطه نفی و اثبات مسئله عدل، متکلمان، به دو دسته عدلیه و غیر عدلیه تقسیم شدند. در ضمن باورمندی این صفت توجیه کننده مسئولیت انسان ها نسبت به افعال شان می باشد. و اما متکلمان شیعه عموما از عدلیه هستند. به همین جهت، شیعه برای دین اسلام پنج اصل را نام برده است: توحید، نبوت، امامت، معاد و عدل را نیز جزو این اصول می‌دانند.

مبانی فکری

مبانی فکری عدلیه بر پایه فهم از قرآن، سنت و اجماع است که آن را ادله شرعیه می نامند. در حالی که غیر عدلیه مخالف این دیدگاه است و عقل را از ادله شرعیه نمی داند تا یکی از پایه های اجتهاد و فهم احکام شرعی قرار گیرد. بلکه مبنای فهم آن ها بر تعبدی بودن احکام شرعی است. مطهری نوشته است که هیچ فرقه ای از فِرَق اسلامی منکر عدل به‌عنوان یک صفت از صفات الهی نیست. بلکه اختلاف در تفسیر و توجیه درباره عدل است. اشاعره عدل را به‌گونه ای تفسیر می کنند که در نگاه معتزله، مساوی با انکار عدل است. در نگاه ایشان، اشاعره منکر و مخالف عدل نیستند، بلکه تفاوت دو نگاه اشاعره و عدلیه است که به ظاهر منشأ اختلاف شده است.