حماس
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۱:۱۷، ۱۲ فوریه ۲۰۲۲؛
| نام | حماس |
|---|---|
| نام کامل | جنبش مقاومت اسلامی (حماس) |
| نام اختصاری | حماس |
| دین | اسلام |
| رئیس دفتر سیاسی | اسماعیل هنیه |
| معاون رئیس دفتر سیاسی | ابومرزوق |
| بنیان‌گذاران | احمد یاسین • عبدالعزیز رنتیسی • محمود الزهار |
| بنیان‌گذاری پیشین | اخوان‌المسلمین شاخه فلسطین |
| محل دفتر ستاد | غزه • فلسطین • دوحه • قطر |
| وابستگی بین‌المللی | اخوان‌المسلمین |
حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط شیخ احمد یاسین، عبدالعزیز رنتیسی و محمد طه در جریان انتفاضه اول به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین بنیان‌گذاری شد. حماس تاکنون عملیات‌های انتحاری، حملات راکتی و تهاجمات نظامی پرشماری را علیه نظامیان اسرائیل انجام داده‌است. آن‌ها دامنه فعالیتهای خود را به عملیات‌های نظامی محدود نکرده‌اند و با اجرای برنامه‌های اجتماعی متعدد حضور پررنگی در زندگی مردم نوار غزه و کرانه باختری دارند.
حماس
«حماس» نام اختصاری «حرکة المقاومة الاسلامیه» بوده و یک جنبش مقاومت مردمی-ملی است که تلاش می کند زمینه را برای آزادی و رهایی ملت فلسطین از ظلم و جور و همچنین آزاد سازی این سرزمین غصب شده و مقابله با طرح های صهیونیستی برخوردار از حمایت های نیروهای استکباری فراهم آورد. جنبش «حماس» یک جنبش جهادی به معنای فراگیر کلمه و بخشی از فرآیند نهضت اسلامی است که معتقد است، این نهضت، بهترین شیوه جهت آزاد سازی فلسطین از رود تا دریاست. « حماس» یک جنبش و جریان گسترده ی مردمی است که ریشه در آحاد مردم فلسطین و امت اسلامی دارد.
«حماس» عقاید و مبانی اسلامی را اصل ثابت برای هر تلاش علیه دشمن می داند؛ دشمنی که با مبنای اعتقادی پرچمدار دشمنی با همه حرکتها و طرح های بیدارگری است. جنبش « حماس» همة آنانی را که به اصول جنبش معتقد بوده و آماده پذیرش پیامدهای درگیری و مقابله با طرح صهیونیسم باشد، در صفوف خود جای می دهد.
آرم جنبش
آرم جنبش متشکل از عکسی از گنبد الصخره در وسط که نقشة کوچکی از فلسطین بر بالای آن قرار دارد و پرچمهای قوسی شکل فلسطین که گنبد را در برگرفته اند به گونه ای رسم شده اند که انگار آن را در آغوش گرفته اند. بر پرچم سمت راست عبارت « لا اله الا الله » و بر پرچم سمت چپی عبارت « محمد رسول الله » نوشته شده است . در قسمت زیرین گنبد عکس دو شمشیر به شکل ضربدر جای دارد و چارچوب زیرین قبه را تشکیل می دهند . کلمه فلسطین در بخش زیرین تقاطع دو شمشیر حک شده و عبارت حرکه المقاومه الاسلامیه ـ حماس ـ ( جنبش مقاومت اسلامی فلسطین ـ حماس‌ـ) نیز در قسمت زیرین آرم و بر روی نواری نوشته شده است .
ناگفته پیداست که عکس مسجد و عبارت لا اله الا الله و محمد رسول الله سمبلی از اسلامیت مسأله فلسطین بوده و ژرفای اعتقادی آن را نشان می دهد . در حالیکه خود نقشه مبین موضع اصولی و ثابت جنبش « حماس» در قبال درگیری موجود با صهیونیست ها بوده و اینکه هدف غایی این درگیری همانا آزاد سازی کل فلسطین با مرزهای مشخص شده در قیمومیت از لوث اشغالگری و نیز بیانگر مخالفت جنبش با محدود سازی آرمان فلسطین در محدوده سرزمینهای اشغالی ۱۹۴۸ می باشد . و امّا دو شمشیر که چون همیشه در اندیشه عربی نشانگر توان و پاکی است . جنبش « حماس» که درگیر کشمکش با با رژیم اشغالگری است که به هیچ یک از ارزشهای انسانی پایبند نیست، توان و نیروی خود را بدون هیچ انحراف و انعطافی متوجه خصم حقیقی اش می کند.
پیشینه تاریخی حماس
این جنبش ابتدا دنباله‌رو مدل اخوان‌المسلمین بود به این معنا که به‌عنوان یک «نهاد رفاه اجتماعی» عمل می‌کرد هرچند در حال حاضر، همچنان به فعالیتهای رفاهی و اجتماعی خود ادامه می‌دهد، اما با واردشدن به فاز مسلحانه بیشتر فعالیت خود را در حوزه مبارزه با اسرائیل متمرکز ساخت. حماس (جنبش مقاومت اسلامی) در سال ۱۹۸۷ توسط شیخ احمد یاسین پایه‌گذاری شد. ایدئولوژی حماس ریشه در اخوان‌المسلمین مصر دارد. در سال ۱۹۷۳، یاسین ابتدا «الجماعه الاسلامی» را برای همکاری با فعالیتهای سیاسی اخوان‌المسلمین در غزه پی‌ریزی کرد.
وی سپس جنبش مقاومت اسلامی (حماس) را به‌عنوان بازوی سیاسی و منطقه‌ای اخوان‌المسلمین در دسامبر ۱۹۸۷ به‌دنبال آغاز انتفاضه اول در سرزمینهای اشغالی بنیان نهاد. عمده شهرت حماس بیشتر به دلیل انجام حملات انتحاری علیه اهداف و نیروهای اسرائیلی است. این جنبش ابتدا دنباله‌رو مدل اخوان‌المسلمین بود به این معنا که به‌عنوان یک «نهاد رفاه اجتماعی» عمل می‌کرد هرچند در حال حاضر، همچنان به فعالیتهای رفاهی و اجتماعی خود ادامه می‌دهد، اما با واردشدن به فاز مسلحانه بیشتر فعالیت خود را در حوزه مبارزه با اسرائیل متمرکز ساخت.
حماس، ستیز اعراب – اسرائیل را به مثابه ستیز اسلام و یهودیت تلقی می‌کند که تنها با نابودی اسرائیل است که می‌توان این ستیز را حل و فصل کرد.
شکل گیری و توسعه
گرچه جنبش مقاومت اسلامی « حماس» بیانیه اعلام موجودیت خود را در ۱۵ دسامبر ۱۹۸۷ م منتشر ساخت لیکن ریشه های شکل گیری جنبش به دهه های چهل این قرن (میلادی) باز می گردد . به دیگر سخن «حماس» امتدادی از جماعت اخوان المسلمین به شمار می رود . اخوان المسلمین پیش از اعلام موجودیت، از نام جنبش های اسلامی دیگری برای بیان مواضع سیاسی خویش در قبال مسأله فلسطین از جمله « المرابطون علی ارض الاسرا » و « جنبش مبارز اسلامی» و .. استفاده کرده بود.
اولاً : انگیزه پیدایش:
شکل گیری جنبش مقاومت اسلامی « حماس» نتیجه فعل و انفعال عوامل عدیده ای است که ملت فلسطین از فاجعه نخست سال ۱۹۴۸ بطور اعم و شکست سال ۱۹۶۷م بطور اخص به آن دچار شده و این عوامل از دو عامل بنیادین نشأت می گیرند که عبارتند از : تحولات سیاسی مسأله فلسطین و شرایطی که تا پایان سال ۱۹۸۷م بدان رسیده بود و دیگری رشد بیداری اسلامی در فلسطین و وضعیتی که در نیمه های دهه هشتاد (میلادی) پدید آمده بود .
تحولات سیاسی مسأله فلسطین
از آنجایی که به تدریج برای ملت فلسطین روشن گشت که آرمانش، که برای او حکم مرگ و زندگی را داشته و جنگ تمدنها میان عربها و مسلمانان از یکسو و صهیونیست ها از سوی دیگر می باشد، پس از وقوع فاجعه، دگرگون و به مسأله آوارگان یا زدودن آثار تجاوز و چشم پوشی از دو سوم فلسطین (در پی شکست سال ۱۹۶۷) درآمده است، خود زمام امور قضیه اش را بدست بگیرد و در نتیجه سازمان آزادیبخش فلسطین و گروههای مقاومت مردمی تأسیس شدند . امّا مشی انقلاب فلسطین که در سازمان آزادیبخش تبلور یافته بود در دهه هشتاد به سبب تحولات داخلی و خارجی دچار تغییراتی شد که موجب تضعیف آن شده و دیدگاهایش متزلزل گشت . البته دهة هفتاد نیز شاهد تحولات بسیاری بود که همگی حکایت از آن داشت که این امکان وجود دارد سازمان آزادیبخش راه حل میانه ای را که در واقع به زیان مردم و امت بوده و با نص صریح منشور ملی فلسطین مغایرت دارد ، بپذیرد . این علایم و احتمالات پس از امضای قرارداد کمپ دیوید و تجاوز صهیونیستها به جنوب لبنان و محاصره بیروت در سال ۱۹۸۲ به طرحهای روشن و روبه رشد فلسطینی بدل گشت .
محاصره بیروت به رغم پایداری تاریخی مقاومت فلسطینی در آن بزرگترین توهینی بود که امت پس از جنگ ۱۹۶۷ به خود دیده بود و یک پایتخت عربی به مدت سه ماه در محاصره بود بدون آن که با هرگونه عکس العمل قابل ذکر عربی مواجه شود ، همین امر موجب تضعیف ساف و خروج آن از لبنان شد و نهایتاً گرایشات درون سازمانی (ساف) که قایل به دستیابی راه حل سازش با دشمن بودند ، بطور جدی مطرح شدند . طرحهای سازش در برگیرنده ، چشم پوشی از اصول بنیادین قاعده مناقشه و کشمکش با طرح صهیونیستی بود و عبارت بودند از :
- برسمیت شناختن حق موجودیت برای رژیم صهیونیستی در سرزمین فلسطین
- چشم پوشی از بخش عمده ای از خاک فلسطین به نفع صهیونیست ها .
در چنین شرایطی که با اقبال رهبران ساف مواجه گردید ، راهبرد مبارزه مسلحانه کم رنگ شد ، همانگونه که توجه عربی ـ بین المللی به مسأله فلسطین کمتر و کمتر شده بود . در همین حال اکثر کشورهای عرب با غرض یا بی غرض و با روحیه ای تنگ نظرانه درصدد جا انداختن و تثبیت مفهوم اقلیمی بودند بویژه این که اتحادیه عرب در اجلاس رباط (۱۹۷۴م) طی مصوبه ای سازمان آزادیبخش فلسطین را تنها نماینده قانونی ملت فلسطین برشمرد . با شروع جنگ عراق و ایران مسأله فلسطین برای جهان عربی ـ بین المللی یک مسأله کاملاً حاشیه ای گشت به موازات این رویداد ، سیاست رژیم صهیونیستی متأثر از تشویق ها و حمایت های بی دریغ ایالات متحده امریکا خیره سرانه تر و گستاخانه تر می گشت . خاصه این که سال ۱۹۸۱ شاهد چند رویداد حساس بود و از آن جمله امضای قرار داد همکاریهای استراتژیک میان رژیم صهیونیستی و امریکا، الحاق بلندیهای اشغالی جولان سوریه به رژیم صهیونیستی و نیز انهدام رآکتورهای هسته ای عراق توسط بمب افکنهای صهیونیستی.
در حالی که کشورهای عرب دل به سراب امید حکومتهای امریکا بسته بودند ، امیدوار بودند ، رادیکالیسم صهیونیستی با هیمنه احزاب راستگرا بر مراکز قدرت به رشد و تحکیم خود ادامه می داد . سیاست بازدارنده ای که رژیم صهیونیستی از سالیان دراز در پیش می گرفت ، هیچگاه محل اختلاف نبوده است و دقیقاً به همین دلیل و با خیره سری کامل عملیات “حمام الشط” ـ آبتنی کنار دریا ـ را به اجرا گذاشت ، عملیاتی که طی آن مقر سازمان آزادیبخش فلسطین در تونس (۱۹۸۵م) بمباران گردید . این عملیات از سوی ایالات متحده امریکا مورد تائید قرار گرفت . امریکایی که عربها به آن بسیار امید داشتند تا تحقق بخش آرزوها و خواسته های اجلاس های متعددشان باشد !! . در عرصه بین المللی نیز ایالات متحده امریکا گامهای بلندی برداشته و از اتحاد جماهیر شوروی بسیار فاصله پیدا کرده بود و توانست منویات و هیمنه خود را نه تنها بر منطقه که بر سرتاسر جهان تحمیل کند .
مشکلات و چالشهای روزمره در درون پیکرة اتحاد جماهیر شوروی ایجاب می کرد که شوروی به اوضاع درونی خود بپردازد و لذا این توجه و عنایت منتج به دگرگونی در اولویت های اتحاد جماهیر شوروی و عقب نشینی تدریجی آن از تنشها و کشمکش های منطقه و باز گذاردن مجال و میدان بر آمریکائیان شد . نقش شوروی در منطقه طوری پایان یافت که هیچکس از دولتهای عرب و اکثریت گروههای فلسطینی انتظارش را نداشتند و در نتیجه آسیب هایی به مواضع سیاسی آنان در قبال درگیری موجود رساید .
محور بیداری اسلامی
فلسطین هم بسان دیگر کشورهای عرب شاهد رشد و نمو بیداری اسلامی ملموسی بود و همین امر باعث شد تا نهضت اسلامی بلحاظ اندیشه و سازماندهی در فلسطین اشغالی ۱۹۴۸ و همچنین در میان محافل و مجامع فلسطینی خارج مرزها رشد و توسعه یابد . بطوریکه جریان و طیف اسلامی در فلسطین بخوبی به این قناعت رسید که با چالش بالقوه ای مواجه می باشد که پیامدهای آن عبارتند از :
نخست : اینکه مسأله فلسطین تا پائین ترین پله نردبان اولویت های کشورهای عربی تنزل پیدا کرده است . دوم : اینکه طرح و پروژه انقلاب فلسطین از رویارویی با طرح صهیونیستی و پیامدهای آن به صورت همزیستی با آن و محدود کردن اختلافها در شرطهای این همزیستی درآمده است . در سایه این دو عقب نشینی و انباشت پیامدهای منفی و سرکوبگرانه و جائرانه صهیونیستی برضد ملت فلسطین از یکسو و نضج اندیشه مقاومت در میان احاد مردم فلسطین چه در داخل و یا خارج آن ضرورت یک طرح و برنامه فلسطینی ـ اسلامی ـ جهادی بیش از پیش احساس می شد و شکل و شمایل اولیه آن در گروه جهادی سال ۱۹۸۱ و نیز گروه شیخ احمد یاسین در سال ۱۹۸۳ و غیره ترسیم شد.
اواخر سال ۱۹۸۷ شرایط و بستر برای بروز و ظهور طرح نوینی که با طرح صهیونیستی و گسترش آن مقابله کند و بر مبانی جدید و متناسب با دگرگونی های داخلی و خارجی استوار باشد ، به حد کافی نضج و رشد پیدا کرده بود . جنبش مقاومت اسلامی « حماس» پاسخی طبیعی بود به شرایطی که ملت فلسطین و آرمان عدالتخواهانه اش از زمان تکمیل شدن اشغال فلسطین از سوی صهیونیست ها در سال ۱۹۶۷ به خود دیده بود . آگاهی عمومی در میان احاد مردم و نیز آگاهی شاخص و متمایز جریان اسلامی در تبلور طرح جنبش مقاومت اسلامی که نشانه های آن در دهه هشتاد شکل گرفته بود ، سهم وافری داشت ، بطوریکه شاخه هایی برای سازوکار مقاومت تأسیس گردید همچنین از سال ۱۹۸۶ بستر و پایگاه مردمی جریان اسلامگرا ، با هدف آمادگی عملی جهت پیشبرد مقابله مردمی با اشغالگری صهیونیسم ایجاد شد . رویارویی دانشجویان دانشگاه های النجاح و بیرزیت در کرانه باختری و همچنین درگیری دانشجویان دانشگاه اسلامی غزه با نیروهای اشغالگر شرایط و زمینه مناسب برای پیوستن توده های مردم فلسطین به جریان مقاومت ضد اشغالگری را فراهم آورد خاصه اینکه سیاست های جائرانه ، اقدامات سرکوبگرانه و روشهای قهرآمیزی که صهیونیستهای اشغالگر در پیش گرفته بودند ، در وجود و درون شهروند فلسطینی انباشته و متراکم شده به انگیزه ای مضاعف برای مقاومت و رشادت در برابر اشغالگری تبدیل شده بود .
ثانیاً : تحول و دگرگونی
اقدام جنایت آمیز یک راننده کامیون صهیونیست که در تاریخ ۶/۱۲/۱۹۸۷ یکدستگاه وانت کارگران عرب را در اردوگاه پناهندگان فلسطینی جبالیا زیر گرفت و چهار تن از فرزندان ملت فلسطین را به شهادت رساند ، مثابه اعلان ورود به مرحله نوینی از جهاد و مبارزات مردم فلسطین بود و لذا پاسخ به این جنایات آشکار همانا اعلام بسیج عمومی بود. نخستین بیانیه جنبش مقاومت اسلامی (حماس) روز ۱۵/۱۲/۱۹۸۷ صادر و بدینسان مرحله دیگری از مبارزات مردم فلسطین برضد اشغالگری تجاوزکارانه صهیونیستی آغاز گردید . در این مرحله جریان و طیف اسلامی به منزله نوک پیکان و سرنیزه مقاومت گشت ظهور جنبش « حماس» نگرانی دشمن صهیونیستی را برانگیخته و سرویسهای اطلاعاتی رژیم صهیونیستی نیروهای خود را برای پی گیری جنبش و شناسائی رهبران آن بسیج کردند ، مقام های اشغالگر بمحض اینکه دریافتند ، توده های مردم به فراخوانهای جنبش در خصوص اعتصابات و سایر فعالیتهای مقاومت خیلی راحت پاسخ می دهند و از آن استقبال می کنند و چون منشور جنبش منتشر گشت صهیونیست ها خیلی سریع به دستگیری و بازداشت کادرهای جنبش و هواداران آن روی آوردند .
پردامنه ترین موج بازداشت و دستگیریهایی که جنبش در معرض آن قرار گرفت در ماه مه ۱۹۸۹ روی داد و طی آن شیخ مجاهد احمد یاسین رهبر و بنیانگذار جنبش دستگیر شدند . بدنبال گسترش و تحول راهکارهای مقاومت از سوی جنبش که به شکل اسارت گرفتن سربازان صهیونیست (زمستان ۱۹۸۹) و ابتکار جنگ سلاح سرد در سال ۱۹۹۰ بود ، موج بازداشت و دستگیریهای وسیعی در صفوف جنبش (دسامبر ۱۹۹۰) صورت گرفت و مقام های اشغالگر به تبعید چهارتن از مسؤلان و رهبران جنبش مبادرت ورزیدند و عضویت در جنبش را جرم و جنایتی دانستند که مستحق عقوبت و مجازاتهای سنگینی است !
جنبش در اواخر سال ۱۹۹۱ با اعلام شاخه نظامی خود موسوم به گردانهای شهید عزالدین قسام وارد مرحله دیگری از پیشرفت و تطور خود شد . نمودار فعالیتهای ضد صهیونیستی این واحد ( شاخه نظامی) حرکت روبه رشدی به خود گرفت بنحویکه در دسامبر ۱۹۹۲ رزمندگان جنبش عملیات به اسارت گرفتن سرباز “نسیم تولیدانو” را به مورد اجرا در آوردند . درپی این عملیات مقام های اشغالگر به بازداشت و دستگیری وسیع هواداران و افراد جنبش دست زدند و اسحاق رابین نخست وزیر وقت دشمن صهیونیستی در یک اقدام بی سابقه تصمیم به تبعید ۴۱۵ تن از فرزندان مخلص این ملت (فلسطین) گرفت تا به خیال خود جنبش حماس را مجازات کرده باشد ، تبعیدیان جنبش های حماس و جهاد اسلامی نمونه ای کم نظیر از پایبندی و تمسک رزمنده مجاهد به سرزمینش را تحت هر شرایط و به هر بهایی را به مقصد ظهور رساندند . این عزیزان کاری کردند که رابین مجبور شد با بازگشت آنان که یکسال را در برهوت و در اردوگاه موقت مرج الزهور جنوب لبنان گذرانده بودند ، موافقت کند .
تبعید این شمار قابل توجه به هیچ وجه نتوانست فعالیت جنبش « حماس» و شاخه نظامی آن را متوقف سازد ، بلکه سال ۱۹۹۳ شاهد رشد محسوس درگیری های مردمی با نیروهای اشغالگر صهیونیستی بود و این رشد با روند فزاینده عملیات و حملات نظامی علیه سربازان و شهرک نشینان اشغالگر همراه بود. و این مهم دشمن را بر آن داشت تا در تلاشی مذبوحانه و با این گمان که جلوی رشد دامنه و گستره مقاومت را بگیرد ، کرانه باختری و نوار غزه را منطقه بسته اعلام کند . در فوریه ۱۹۹۴ یک شهرک نشین تروریست یهودی بنام با روح گلداشتاین در اقدامی جنایتکارانه نمازگزاران مسجد الخلیل را به رگبار بست که بر اثر آن ۳۰ فلسطینی شهید و قریب به ۱۰۰ تن دیگر مجروح شدند . حجم سنگین این جنایت و فعل و انفعالات آن جنبش « حماس» را واداشته تا جنگ فراگیری را بر ضد اشغالگری صهیونیستی اعلام و محدوده عملیات خود را گسترش دهد بطوریکه هر اسرائیلی را که زمین عربی داخل فلسطین را متصرف گردد ، شامل شود تا صهیونیستها مجبور شدند به جنایات خود علیه غیر نظامیان بی دفاع فلسطین پایان دهند .
امروزه جنبش حماس به عنوان نیروی شماره یک رودر روی پروژه صهیونیستی ایستاده است و برغم حملات فراگیر و خصمانه ای که با آن مواجه گردید ، همچنان نیروی اساسی حافظ پویایی و تداوم آرمان فلسطین بشمار می رود و به همة احاد امت عرب و اسلامی و آزادگان جهان اطمینان می دهد که می توان در برابر پروژه صهیونیستی که از دهه نود در دوران طلائی بسر می برد مقابله کرد و بأذن پروردگار آن را شکست داده و از میان برداشت.