حماس
| حماس | |
|---|---|
 | |
| نام حزب | جنبش مقاومت اسلامی (حماس) |
| تاریخ تأسیس | ۱۹۸۷ م، ۱۳۶۵ ش، ۱۴۰۷ ق |
| مؤسس | |
| رهبران | اسماعیل هنیه |
حماس در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط شیخ احمد یاسین، عبدالعزیز رنتیسی و محمد طه در جریان انتفاضه اول به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین بنیان‌گذاری شد. حماس تاکنون عملیات انتحاری، حملات راکتی و تهاجمات نظامی پرشماری را علیه نظامیان اسرائیل انجام داده‌است. آنها دامنه فعالیت‌های خود را به عملیات نظامی محدود نکرده‌اند و با اجرای برنامه‌های اجتماعی متعدد حضور پررنگی در زندگی مردم نوار غزه و کرانه باختری دارند. [۱]
حماس
«حماس» نام اختصاری «حرکة المقاومة الاسلامیه» بوده و یک جنبش مقاومت مردمی-ملی است که تلاش می‌کند زمینه را برای آزادی و رهایی ملت فلسطین از ظلم و جور و همچنین آزاد سازی این سرزمین غصب شده و مقابله با طرح‌های صهیونیستی برخوردار از حمایت‌های نیروهای استکباری فراهم آورد. جنبش حماس یک جنبش جهادی به معنای فراگیر کلمه و بخشی از فرآیند نهضت اسلامی است که معتقد است، این نهضت، بهترین شیوه جهت آزاد سازی فلسطین از رود تا دریاست. «حماس» یک جنبش و جریان گسترده ی مردمی است که ریشه در آحاد مردم فلسطین و امت اسلامی دارد.
«حماس» عقاید و مبانی اسلامی را اصل ثابت برای هر تلاش علیه دشمن می‌داند؛ دشمنی که با مبنای اعتقادی پرچمدار دشمنی با همه حرکت‌ها و طرح‌های بیدارگری است. جنبش «حماس» همة آنانی را که به اصول جنبش معتقد بوده و آماده پذیرش پیامدهای درگیری و مقابله با طرح صهیونیسم باشد، در صفوف خود جای میدهد.
آرم جنبش
آرم جنبش متشکل از عکسی از گنبد الصخره در وسط که نقشة کوچکی از فلسطین بر بالای آن قرار دارد و پرچم‌های قوسی شکل فلسطین که گنبد را در برگرفته‌اند به گونه‌ای رسم شده‌اند که انگار آن را در آغوش گرفته‌اند. بر پرچم سمت راست عبارت «لا اله الا الله» و بر پرچم سمت چپی عبارت «محمد رسول الله» نوشته شده است. در قسمت زیرین گنبد عکس دو شمشیر به شکل ضربدر جای دارد و چارچوب زیرین قبه را تشکیل می‌دهند. کلمه فلسطین در بخش زیرین تقاطع دو شمشیر حک شده و عبارت حرکه المقاومه الاسلامیه ـ حماس ـ (جنبش مقاومت اسلامی فلسطین ـ حماس) نیز در قسمت زیرین آرم و بر روی نواری نوشته شده است.
ناگفته پیداست که عکس مسجد و عبارت لا اله الا الله و محمد رسول الله سمبلی از اسلامیت مسأله فلسطین بوده و ژرفای اعتقادی آن را نشان میدهد. در حالی‌که خود نقشه مبین موضع اصولی و ثابت جنبش «حماس» در قبال درگیری موجود با صهیونیست‌ها بوده و اینکه هدف غایی این درگیری همانا آزاد سازی کل فلسطین با مرزهای مشخص شده در قیمومیت از لوث اشغالگری و نیز بیانگر مخالفت جنبش با محدود‌سازی آرمان فلسطین در محدوده سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ می‌باشد. امّا دو شمشیر که چون همیشه در اندیشه عربی نشان‌گر توان و پاکی است. جنبش «حماس» که درگیر کشمکش با با رژیم اشغالگری است که به هیچ یک از ارزش‌های انسانی پایبند نیست، توان و نیروی خود را بدون هیچ انحراف و انعطافی متوجه خصم حقیقی اش می‌کند.
پیشینه تاریخی حماس
این جنبش ابتدا دنباله‌رو مدل اخوان‌المسلمین بود به این معنا که به‌عنوان یک «نهاد رفاه اجتماعی» عمل می‌کرد هرچند در حال حاضر، همچنان به فعالیت‌های رفاهی و اجتماعی خود ادامه میدهد، اما با واردشدن به فاز مسلحانه بیشتر فعالیت خود را در حوزه مبارزه با اسرائیل متمرکز ساخت. حماس (جنبش مقاومت اسلامی) در سال ۱۹۸۷ توسط شیخ احمد یاسین پایه‌گذاری شد. ایدئولوژی حماس ریشه در اخوان‌المسلمین مصر دارد. در سال ۱۹۷۳، یاسین ابتدا «الجماعه الاسلامی» را برای همکاری با فعالیت‌های سیاسی اخوان‌المسلمین در غزه پی‌ریزی کرد.
وی سپس جنبش مقاومت اسلامی (حماس) را به‌عنوان بازوی سیاسی و منطقه‌ای اخوان‌المسلمین در دسامبر ۱۹۸۷ به‌دنبال آغاز انتفاضه اول در سرزمین‌های اشغالی بنیان نهاد. عمده شهرت حماس بیشتر به دلیل انجام حملات انتحاری علیه اهداف و نیروهای اسرائیلی است. این جنبش ابتدا دنباله‌رو مدل اخوان‌المسلمین بود به این معنا که به‌عنوان یک «نهاد رفاه اجتماعی» عمل می‌کرد هرچند در حال حاضر، همچنان به فعالیت‌های رفاهی و اجتماعی خود ادامه میدهد، اما با واردشدن به فاز مسلحانه بیشتر فعالیت خود را در حوزه مبارزه با اسرائیل متمرکز ساخت.
حماس، ستیز اعراب – اسرائیل را به مثابه ستیز اسلام و یهودیت تلقی می‌کند که تنها با نابودی اسرائیل است که می‌توان این ستیز را حل و فصل کرد.
نگرش‌ها، باورها و منشور حماس
برخی بر این باورند که دو نگرش حماس «ناسیونالیسم فلسطینی» و «بنیادگرایی اسلامی» درهم‌‌آمیخته است. این گروه خود را به «نابودی اسرائیل»، «هویت صهیونیستی» و «جایگزینی حکومت خودگردان فلسطین با یک دولت اسلامی» و «افراشتن بیرق الله در وجب به وجب فلسطین» متعهد می‌داند. این جنبش فلسطین را سرزمین اسلامی می‌داند که از سوی غیرمسلمانان به اشغال درآمده است.
حماس، «جهاد» را تنها راه‌حل مساله فلسطین می‌داند. همچنین خارج ساختن فلسطین از کنترل اسرائیل را وظیفه مذهبی تمام مسلمانان می‌داند. حماس، برخلاف سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO) که در سال ۱۹۸۸ اسرائیل را به رسمیت شناخت، نه‌تنها مخالف مشروعیت این رژیم است بلکه خواهان نابودی آن و مخالف ماهیت وجودی اسرائیل است. حماس معتقد به تشکیل دولتی ا سلامی و پیاده‌ساختن تمام ابعاد اسلام و تمام جوانب زندگی است. جنبش مقاومت همچنین علاوه بر اینکه مقاومت را وظیفه یک یک مسلمین می‌داند، معتقد به نقش‌‌‌های انقلابی برای تمام افراد جامعه اعم از زن و مرد، معلم و دانشجو و غیره است.
فعالیت‌ها و اقدامات رفاهی حماس
از جمله دلایل معروفیت و حسن شهرت حماس در فلسطین اقدامات رفاهی و خدمات اجتماعی است که ارائه میدهد. حماس از بدو تاسیس خود در سال ۱۹۸۷، اقدامات گسترده اجتماعی، سیاسی و حتی نظامی انجام داده است. از جمله آنها می‌توان به ساخت مدارس و بیمارستان‌ها اشاره کرد. بخشی از بودجه سالانه تقریبا ۷۰ میلیون دلاری حماس صرف اقدامات ذیل می‌شود:
- بسط شبکه خدمات اجتماعی، اجرای برنامه‌های آموزشی و رفاهی،
- تامین مدارس و یتیم‌خانه‌ها و مساجد، کلینیک‌های بهداشتی،
- مکان‌های اطعام فقرا و مکان‌های ورزشی؛
- چنانکه یک دانشمند یهودی به‌نام «روون پاز» معتقد است: «تقریبا ۹۰ درصد کار جنبش مقاومت در فعالیت‌های اجتماعی، رفاهی، فرهنگی و آموزشی خلاصه می‌شود.»
- در واقع، با فراهم‌آوردن این اقدامات و فعالیت‌هاست که حماس موفق شده تا در میان مردم محبوبیت کسب کرده و وفاداری سیاسی مردم را به دست آورد.
- این جنبش همچنین کمک‌های مالی و بورسیه به دانشجویانی میدهد که خواهان ادامه تحصیل در عربستان یا غرب هستند.
افزون بر این، حماس خدمات بهداشتی و درمان پزشکی ارزان یا رایگان را به مردم ارائه میدهد. این گروه همچنین موسسه‌های خیریه اسلامی، کتابخانه‌ها و مراکز آموزش برای زنان می‌سازد. ضمن اینکه توانسته در زمینه ساخت کودکستان‌ها و شیرخوارگاه‌ها فعالیت‌هایی انجام داده و مدارس مذهبی‌ای را تاسیس کند که غذای رایگان به کودکان میدهد.
نگرش رهبران حماس به اسرائیل
برخی رهبران و سران حماس خواهان «محو و نابودی اسرائیل» هستند. پس از پیروزی حماس در انتخابات ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶ یکی از رهبران حماس به‌نام محمود الزهار در مصاحبه‌ای با تلویزیون المنار درخواست‌های خارجی مبنی بر شناسایی حق موجودیت اسرائیل را رد کرد. پس از تشکیل دولت از سوی حماس، دکتر الزهار اظهار داشت: «آرزو دارم نقشه جهان را روزی بر دیوار خانه‌ام بیاویزم که در آن نامی از اسرائیل نباشد... امیدوارم که آرزوی ما برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی که شامل تمام مرزهای تاریخی فلسطین است، به حقیقت بپیوندد. من به این امر معتقدم که روزی دولت فلسطین تشکیل خواهد شد و جایی برای دولت اسرائیل در این سرزمین نخواهد بود.»
وی در دیدگاه خود که ادامه استراتژی حماس مبنی بر عدم شناسایی اسرائیل است، می‌گوید: «این احتمال وجود دارد که با تشکیل دولت اسلامی فلسطین تمام یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در کنار هم و در لوای یک دولت اسلامی زندگی کنند.»الزهار در ادامه مصاحبه با المنار گفت: «فلسطینیان از یهودیان هیچ تنفری ندارند و ما تنها با اشغال سرزمین‌مان از سوی اسرائیل مخالفیم.»
شیخ احمد یاسین پیش از ترور از سوی جوخه‌های مرگ اسرائیل در سخنانی گفت که سال ۲۰۲۷ سال نابودی اسرائیل است. حتی عبدالعزیز الرنتیسی نیز فراتر رفته و گفت: ما خواهان حذف اسرائیل از روی نقشه هستیم. الرنتیسی همچنین در ادامه سخنان خود افزود: هولوکاست یک موضوع نازی – صهیونیستی است با هدف ترغیب یهودیان به مهاجرت به اسرائیل. خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس نیز ابراز داشت: حماس تنها زمانی نزاع مسلحانه با اسرائیل را ترک می‌کند که این رژیم به مرزهای سال ۱۹۶۷ خود بازگردد و از سرزمین‌های فلسطینی عقب‌نشینی کرده و «حق بازگشت فلسطینیان» را بپذیرد.
منشور حماس
منشور ۳۶ ماده‌ای حماس در سال ۱۹۸۸ تصویب شد. هدف آن «افراشتن بیرق الله در تمام خاک فلسطین» و تاسیس حکومت اسلامی است. در این منشور، شعار حماس این‌گونه بیان شده است: «خداوند هدف ما، پیامبر مدل ما و قرآن قانون ماست؛ جهاد راه ما و مرگ در راه خدا والاترین آرزوی ماست.» همچنین در این منشور هدف حماس «حمایت از منکوب‌شدگان، اجرای عدالت و مبارزه با بی‌عدالتی» بیان شده است.
حماس بر این باور است‌که فلسطین سرزمینی است‌که تا روز قیامت برای نسل آینده مسلمانان نهاده شده است. جنبش مقاومت اسلامی، جنبش فلسطینی متمایزی است که تنها به «الله» وفادار و شیوه زندگی‌اش نیز مبتنی بر اسلام است. ما می‌کوشیم تا بیرق الله را در تمام فلسطین برافرازیم تا پیروان تمام ادیان بتوانند در ذیل حکومت اسلام در همزیستی مسالمت‌آمیز و در صلح و امنیت با یکدیگر به حیات خود ادامه دهند. جنبش مقاومت اسلامی بر این باور است‌که سرزمین فلسطین، وقفی اسلامی است‌که تا روز رستاخیر برای نسل‌های آینده مسلمین به ودیعه گذاشته شده است. هیچ بخشی از آن نباید به دیگری واگذار شود.
رهبران اصلی حماس
حماس دارای دو جناح سیاسی و نظامی است اما تمایز میان این دو جناح ظاهرا آسان نیست. ارزیابی ساختار رهبری حماس کمی دشوار است اما می‌توان رهبران آن را به این ترتیب نام برد:
رهبران شاخه سیاسی
خالد مشعل
وی در سال ۱۹۵۶ در اراضی غربی متولد و در رشته فیزیک از دانشگاه کویت فارغ‌التحصیل شد. او در کویت «رهبر جنبش اسلامی دانش‌آموختگان فلسطینی» بود. می‌توان خالد مشعل را رهبر حماس نامید. وی در دمشق ساکن است جایی که او از دهه ۱۹۹۰ در تبعید به سر می‌برد.
اسماعیل هنیه
او که دهه ۴۰ عمر خود را می‌گذراند از دانش‌آموختگان دانشگاه اسلامی غزه در رشته ادبیات عرب است. اسماعیل هنیه از جمله کسانی است‌که به همراه چند چهره معروف دیگر در اوایل دهه ۱۹۹۰ به لبنان تبعید شد. او دارای رویکردی متعادل و آرام است، اما برخی بر این باورند که این تاکتیکی بیش نیست.
موسی ابومرزوق
وی که در سال ۱۹۵۱ در غزه متولد شد، دکترای خود را در رشته مهندسی صنعتی در ایالات متحده اخذ کرد. او معاون رهبر سیاسی حماس است و در سوریه مستقر است. سال‌ها در آمریکا و اردن زیست و در نهایت در سال ۲۰۰۴ دادگاهی در آمریکا او را به طور غیابی محاکمه و اخراج کرد. موسی ابومرزوق دادگاه مدعی بود که وی از فعالیت‌های حماس، حمایت مالی می‌کند.
محمود الزهار
در غزه متولد و در قاهره پزشکی خواند. وی یکی از اعضای بنیان‌گذار حماس است. محمود الزهار رهبر فراکسیون حماس در پارلمان است.
عزیز دویک
در ۱۹۴۸ متولد و در دانشگاه پنسیلوانیا به درجه دکترا رسید. عزیز دویک در سال ۱۹۹۲ به لبنان تبعید و سخنگوی دیپورت‌شدگان لبنان شد.
شیخ حسن یوسف
دهه ۵۰ عمر خود را می‌گذراند و از سال ۲۰۰۱ به بعد مسوول حماس در اراضی غربی بود و اکنون در زندان اسرائیل است. برخی بر این باورند که اگر شیخ حسن یوسف آزاد شود، میانه‌روی وارد سیستم حماس خواهد شد.
رهبران شاخه نظامی
شاخه نظامی حماس
یحیی السنوار
یحیی سِنوار معروف به «ابوابراهیم» رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس در نوار غزه است. ایشان در سال ۲۰۱۷ م، جانشین اسماعیل هنیه شده است. او بنیان‌گذار سرویس امنیتی حماس موسوم به «مجد» است. دستگاه امنیتی که نقطۀ تمرکز آن بر پرونده‌های امنیت داخلی است.
یحیی سنوار در سال ۱۹۸۸ م، توسط نیروهای رژیم اسرائیل دستگیر و به چهار بار حبس ابد محکوم شد با این حال، در سال ۲۰۱۱ م، در جریان مبادله ۱۰۲۷ زندانی اسیر فلسطینی با «گیلعاد شالیط» نظامی اسرائیلیِ اسیر به دست حماس، آزاد شد. بسیاری از ناظران و تحلیلگران اسرائیلی بر این باورند که آزاد کردن یحیی سنوار، بزرگترین اشتباهی بوده که رژیم اسرائیل علیه منافع خود مرتکب شده است.
محمد الضیف
محمد دیاب ابراهیم المصری، یکی از فرماندهان بلندپایهٔ حماس است که به‌عنوان فرماندۀ گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی حماس) فعالیت می‌کند. محمد ضیف همیشه محل زندگی خود را تغییر میدهد تا از حملات اسرائیل در امان باشد؛ به همین دلیل به او لقب محمد ضیف (میهمان) را داده‌اند.
مروان عیسی
مروان عیسی معاون فرمانده گردان‌های عزالدین قسام، شاخه نظامی جنبش حماس است. برخی منابع ادعا می‌کنند که مروان عیسی رهبر واقعی گردان‌های عزالدین قسام است؛ با این حال او همچنان معاون رهبر حماس محمد دیاب(محمد ضیف) است و به عنوان نماینده گردان در دفتر سیاسی حماس خدمت می‌کند. اسرائیل وی را متهم به دست داشتن در حملات اکبتر 2023 می‌داند.
دیدار رئیس دفتر سیاسی حماس با رهبر انقلاب
آقای اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس و هیأت همراه با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.
رئیس دفتر سیاسی حماس در این دیدار گزارشی از آخرین تحولات غزه و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و همچنین تحولات کرانه باختری بیان کرد.
رهبر انقلاب اسلامی نیز با قدردانی مجدد از صبر و استقامت مردم استوار غزه و اظهار تأسف شدید از جنایات رژیم صهیونیستی که با حمایت مستقیم آمریکا و برخی کشورهای غربی انجام می‌شود بر سیاست همیشگی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از نیروهای مقاومت فلسطین در مقابل اشغالگران صهیونیست تأکید کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین لزوم تحرک جدی کشورهای اسلامی و مجامع بین‌المللی و حمایت همه‌جانبه و عملی دولت‌های اسلامی از مردم غزه را مورد تأکید قرار دادند.
جستارهای وابسته
پانويس
- ↑ رضا
