سوره فرقان

سوره فرقان

نام	سوره فُر‌قان
شماره سوره	۲۵
ترتیب نزول	۴۲
جزء	۱۸ و ۱۹
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۷۷
تعداد کلمات	۸۹۷
تعداد حروف	۳۸۷۷

سوره فرقان چهل ودومین سوره‌ای است که به پیامبر صلی الله علیه نازل شده، ولی در مصحف بیست و پنجمین سوره قرآن قرار گرفته است. این سوره ۷۷ آیه دارد و در مکه به پیامبر صلی الله علیه نازل شده است. این سوره به مباحث توحید، معاد، نبوت و مبارزه با بت‌پرستی می‌پردازد و ویژگی‌های مؤمنان راستین در آیات پایانی آن آمده است. در فضیلت قرائت این سوره از پیامبر صلی الله علیه نقل شده است هر کس سوره فرقان را بخواند، در روز قیامت، در حالی مبعوث می‌شود که به آمدن در قیامت ایمان دارد و هیچ شکی ندارد که آنان که در قبرند، مبعوث می‌شوند. او همچنین بدون حسابرسی وارد بهشت می‌شود.

فرقان

آنچه كه میان حق و باطل را جدا كند، برهان، تورات، قرآن، پیروزى، بامداد یا سحر.

مفهوم کلی سوره

• توحید محورى؛
• معاد باورى؛
• ویژگى هاى بندگان خاص خدا؛
• شكایت پیامبر صلی الله علیه از مهجوریت قرآن؛
• سرگذشت برخى از پیامبران.

اسامی سوره

• فرقان،
• تبارَكَ.

علت نام‌گذاری

1. «سوره فرقان»؛ به معناى جداكننده و فرق‌گذارنده (حق و باطل) و یكى از نام هاى قرآن كریم نیز «فرقان» است. سبب نام‌گذارى این سوره آن است كه واژه ى فرقان در آیه ى اول آن آمده است.
3. «سوره تبارَكَ»؛ به معناى «بزرگ و خجسته» مى آید و این واژه كلمۀ آغازین سوره است كه سه بار نیز در سوره فرقان تكرار شده است.

تعداد آیات و کلمات و حروف

1. سوره فرقان هفتادوهفت آیه دارد.
2. سوره فرقان هشتصدونودودو کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
3. سوره فرقان سه‌هزاروهفتصدوسی‌وسه حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

هدف هاى اساسى سوره فرقان عبارت‌اند از:

1. توجه به توحید؛
2. یادآورى قیامت؛
3. تقویت روحى پیامبر اسلام صلی الله علیه در برابر فشارها و سخت گیرى هاى مشركین مكه؛
4. بیان صفات بندگان خاص خدا و انسان‌هاى كمال یافته.

محتوا و موضوعات

سوره فرقان به حكم آنكه از سوره هاى مكى است بیشترین تكیه اش بر مسائل مربوط به مبدء و معاد، و بیان نبوت پیامبر صلی الله علیه، و مبارزه با شرك و مشركان و انذار از عواقب شوم كفر و بت پرستى و گناه است.

این سوره در حقیقت از سه بخش تشكیل مى شود:

بخش اول كه آغاز این سوره را تشكیل مى دهد منطق مشركان را شدیدا در هم مى كوبد، و بهانه جوئی‌هاى آنها را مطرح كرده و پاسخ مى گوید، و آنها را از عذاب خدا و حساب قیامت و مجازات‌هاى دردناك دوزخ بیم مى دهد، و به دنبال آن قسمت‌هایى از سرگذشت اقوام پیشین را كه بر اثر مخالفت با دعوت پیامبران گرفتار سخت ترین بلاها و كیفرها شدند، به عنوان درس عبرت، براى این مشركان لجوج و حق ستیز بازگو مى كند.

در بخش دوم براى تكمیل این بحث قسمتى از دلائل توحید و نشانه هاى عظمت خدا را در جهان آفرینش، از روشنایى آفتاب گرفته، تا ظلمت و تاریكى شب، و وزش بادها، و نزول باران، و زنده شدن زمین‌هاى مرده، و آفرینش آسمان‌ها و زمین‌ها در شش دوران و آفرینش خورشید و ماه و سیر منظم آنها در بروج آسمانى و مانند آن سخن مى گوید. در حقیقت بخش اول مفهوم «لا اله» را مشخص مى كند و بخش دوم «الا اللَّه» را.

بخش سوم فشرده بسیار جامع و جالبى از صفات مؤمنان راستین (عباد الرحمن) و بندگان خالص خدا است كه در مقایسه با كفار متعصب و بهانه گیر و آلوده اى كه در بخش اول مطرح بودند، موضع هر دو گروه كاملا مشخص مى شود و این صفات مجموعه اى است از اعتقادات، عمل صالح، مبارزه با شهوات، داشتن آگاهى كافى، و تعهد و احساس مسئولیت اجتماعى.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

از پیامبر صلی الله علیه روایت شده كه هر كه سوره فرقان را بخواند روز قیامت مبعوث مى شود در حالى كه ایمان دارد كه قیامت بدون تردید فرا مى رسد و خدا مردگان را مبعوث مى كند و بدون حساب به بهشت مى رود.

در روایت است كه امام هشتم علیه السلام به اسحاق‌بن‌عمار فرمود: قرائت سوره «تَبارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ» را ترك نكن كه هر كه این سوره را هر شب بخواند خدا او را هرگز عذاب نمی‌كند و او را مورد محاسبه قرار نمی‌دهد و جایش فردوس برین است.

محل و زمان نزول

سوره فرقان بقول مجاهد و قتاده مكى است. ابن عباس گوید: سه آیه آن در مدینه نازل شده است: «وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ ... غَفُوراً رَحِیماً».

طبق محاسبۀ مفسران سوره فرقان در سال دهم بعثت نازل شده است.

فضای نزول

آنطور که از متن سوره فرقان پیداست فضای نزول سوره در مقام پاسخگویی به مشرکان مکه است زیرا که موقع نزول سوره، دعوت اسلامى به تدریج نضج مى گرفت و مشركان سخت احساس خطر مى كردند، لذا مى خواستند با تهمت‌ها و سمپاشى ها جلوى دعوت اسلامى را بگیرند، مى گفتند: خدا به او چیزى نازل نكرده، دروغ‌هایى است كه بر خدا نسبت مى دهد (آیه چهارم). مى گفتند: افسانه هایى است كه از گذشتگان مانده عده اى اینها را به او یاد مى دهند(آیه پنجم). مى گفتند: این چگونه پیامبرى است مانند انسان‌ها طعام مى خورد، در بازارها راه مى رود چرا ملكى به تصدیق او نیامده و یا گنجى از طرف خدا باو داده نمى شود؟ (آیه هفتم و هشتم). مى گفتند چرا ملائكه به خود ما وحى نمى آورد؟ چرا خدا را با چشم نمى بینیم؟ جواب دادن به این سؤالات و بیان حقائق دیگرى علّت نزول این سوره بوده است.

ویژگی

سوره فرقان از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره هایی هستند که بعد از سورمئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده اند. سوره های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.

روایتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئین را به جاى انجیل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشید. سوره فرقان همانند سوره ملک با کلمه «تبارک» آغاز می‌شود و آیۀ شصت این سوره سجدۀ تلاوت دارد.

«فرقان» یكى از نام هاى قرآن كریم نیز هست و نكتۀ جالب آن است كه تمام آیات این سوره به تنوین نصب ختم مى شوند.

منبع

برگرفته از سایت معرفی سوره فرقان - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir