تاریخچه مسلمانان در آمریکای لاتین
شواهد زیادی وجود دارد که مسلمانان چند قرن قبل از کریستف کلمب از اسپانیا و غرب آفریقا به قاره آمریکا رسیدهاند. حتی نخستین کاشفان اسپانیایی و پرتقالی از حضور مسلمانان در قاره آمریکا باخبر بودند.[۱]
آمریکای لاتین را اگرچه به لحاظ جغرافیایی و ضوابط ناحیهبندی اسلامی نمیتوان یک ناحیه اسلامی نامید، اما از جهت اینکه در دنیای غرب و قاره آمریکا به لحاظ مسائل استعماری و تاریخی 150 ساله اخیر یک سرزمین با اقلیت قابل توجه و رو به رشد مسلمان مواجه هستیم، از اهمیت خاصی برخوردار است.
دورههای مهاجرت مسلمانان به منطقه
مهاجرت عامل اصلی ورود و گسترش اسلام در این سرزمین است. عوامل و انگیزههای امواج مهاجرتهای صورت گرفته از خاورمیانه به آمریکای شمالی و آمریکای لاتین متفاوت است. یافتن سرزمینی برای معیشت امن و با ثبات، فرار از جنگهای داخلی، منطقهای، عشیرهای و مذهبی و همچنین رهایی از استبداد عثمانی از جمله انگیزههای عمده این مهاجرتها بوده است. این مهاجرتها عمدتاً از سوی مناطق و کشورهای مختلفی چون آسیا (فلسطین، لبنان، سوریه، هند، اندونزی، هند، پاکستان، بنگلادش و ایران)، اروپای شرقی (جمهوریهای روسیه، ترکیه، منطقه بالکان) و کشورهای غرب آفریقا صورت میگرفت.
تعدادی از مهاجرتهای اعراب مسلمان و همچنین بردگان مسلمان آفریقایی و هندی هم جهت انجام کار اجباری در دوره استعماری اروپا (نظیر اسپانیا، پرتقال، انگلستان، فرانسه و هلند) است که پس از استقلال کشورهای آمریکای لاتین و از بین رفتن بردهفروشی، در آن سرزمین ماندگار شدند و امروز با گذشت چندین نسل بر جامعه اسلامی آن به مراتب اضافه شده است.[۲]
مسلمانان در دورههای مختلفی وارد این سرزمین شدند. بسیاری از آفریقاییهایی که توسط اروپاییها در شمال و غرب آفریقا برای بردگی ربوده شدند، مسلمان بودند. این بردگان آفریقایی اولین کسانی بودند که در دوره جدیدتر به کشورهای آمریکای لاتین برده شدند.
براساس شرایط و وضعیت نامناسب و تحمیلی زندگی و نیز فعالیتهای شدید مسیونرهای مسیحی اروپایی در منطقه، بردگان و کارگران، به طرز بیرحمانهای ـ حتی از طریق دادگاه تفتیش عقاید ـ مجبور به ترک یا تغییر عقاید دینیشان میشدند و به تدریج فضای تنگتری برای عمل به عقاید خود مییافتند.
عده دیگری از مسلمانان، بردگان آفریقایی مسلمانی بودند که پرتغالیها و هلندیها از قرن هفدهم و هجدهم با خشونت زیاد، آنان را به برزیل و کشورهای دیگر آوردند.[۳]
در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دنبال مهاجرت وسیع مسلمانان خاورمیانه، شبه قاره و آسیای میانه، اسلام به قاره آمریکا نفوذ یافت. این افراد چون در کشورهای خود تحت فشار و اختناق شدیدی به سر میبردند در جستجوی فعالیت و بهرهمندی از زندگی بهتر، به قاره آمریکا روی آوردند. به عنوان نمونه، تاتارهای مسلمان که تحت سرکوب شدید انقلاب کمونیستی شوروی قرار گرفته بودند به این منطقه از جهان گریختند. همچنین گروههایی از فلسطین اشغالی، لبنان، ترکیه، سوریه و حتیایران و اندونزی برای زندگی امن یا کار در گروه مهاجرین مذکور قرار گرفتند.
جدیدترین موج مهاجرت مسلمانان هم مهاجرت اعراب مسلمان به ویژه لبنان و فلسطین در نیمه دوم قرن بیستم میلادی به کشورهای آمریکای لاتین بود. بسیاری از این اعراب به علت وضعیت بحران سیاسیای که در کشورهایشان پدید آمد از جمله اشغال فلسطین و خشونتهای رژیم صهیونیستی در منطقه، مجبور به مهاجرت شدند که غالباً در برزیل، آرژانتین و شیلی سکنی گزیدند. در مجموع جمعیت مسلمان آمریکای لاتین به طور عمده از مهاجران عرب و آفریقایی یا نوادگان آنها تشکیل شده است.[۴]
آمار مسلمانان در آمریکای لاتین
عمده مسلمانان آمریکای لاتین در برزیل و آرژانتین زندگی میکنند. گویان، سورینام و ترینیداد و توباگو هم سه کشوری هستند که جمعیت مسلمانان آن نسبت به بقیه کشورها زیاد است و مسلمانان حضور جدی در عرصههای مختلف این کشورها دارند. در دیگر کشورهای منطقه نیز مسلمانان حضور دارند و جزو اقلیتهای مذهبی آن کشورها محسوب میشوند. براساس برخی آمار در سال 2000، جمعیت عربتبار آمریکای لاتین بالغ بر 17 میلیون نفر بوده است.
در ونزوئلا و شیلی اکثر عربتبارها فلسطینی و در برزیل لبنانی و در آرژانتین اهل سوریه میباشند. بسیاری از آنها در عرصه اقتصادی فعال هستند. حتی کارلوس منم[۵] که یک عرب بود به ریاستجمهوری آرژانتین رسید و چندین وزیر از کشورهای این منطقه از جمله ونزوئلا، عربتبار هستند. عربتبارها در آمریکای لاتین لابیهای قابل توجهی برای کشورهای عربی نیستند، در صورتی که جامعه یهودیان در آمریکای لاتین، برای رژیم صهیونیستی و سیاستهای آن بهترین لابیها و حامیان را تشکیل میدهند.
در حال حاضر شمار مسلمانان کشورهای آمریکای لاتین، به بیش از 6 میلیون نفر میرسد که این رقم در آرژانتین 600 هزار نفر و در بزریل بیش از 5/1 میلیون نفر است. سازمان اسلامی آمریکای لاتین (IOLA) در آرژانتین از فعالترین سازمانها در زمینه تبلیغ و گسترش اسلام در آمریکای لاتین به شمار میرود که توسط عربستان سعودی تأمین مالی میشود و مسجد التوحید مرکز مهم شیعی این کشور است.
در شیلی حدود 350 هزار فلسطینی زندگی میکنند که بزرگترین جامعه فلسطینیان در خارج از منطقه خاورمیانه به شمار میآیند، اگرچه آنها مسیحی هستند ولی در بین آنها مسلمان هم وجود دارد. در ترینیداد و توباگو، 12 تا 17 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل میدهند و بیش از 150 هزار نفر هستند. 20درصد از کل جمعیت 438 هزار نفری سورینام یعنی بیش از 87 هزار نفر مسلمان هستند.
در سورینام و گویان مسلمانان افغانی تبار نیز وجود دارند. سورینام عضو جنبش عدم تعهد (NAM)، و سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) نیز میباشد.[۶]در منطقه گویان ـ که از سه محدوده گویان انگلیس، گویان هلند [۷] و گویان فرانسه در شمال برزیل تشکیل شده است ـ فعالیت اسلامی متمرکزی انجام میگیرد.[۸] سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی اسلامی [۹] در ششمین گردهمایی روسای مراکز فرهنگی و شوراهای اسلامی کشورهای آمریکای لاتین و دریای کارائیب در شیلی در 30 آگوست 2007 خواستار تأسیس شورای عالی مسلمانان آمریکای لاتین و همچنین تأسیس کرسیهای تمدن اسلامی در دانشگاههای آمریکای لاتین شد.[۱۰]
پانویس
- ↑ ر. ک: رامین جهانبگی، اسلام در آمریکا، مقاله «حضور آمریکا در قاره آمریکا قبل از کریستف کلمب»، نوشته یوسف مروئه (صص 15ـ7) و همچنین مقالهای به همین نام از محمد عبدالجبار (صفحات 30ـ17) و نیز: غلامرضا گلی زواره، سرزمین اسلام: شناخت کشورهای اسلامی، ص571.
- ↑ رضا سیمبر، و ارسلان قربانی شیخنشین، ارسلان، اسلامگرایی در نظام بینالملل، رهیافتها و رویکردها،، ص298.
- ↑ علی کتانی، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز، صص 232 و 241
- ↑ گلی زواره، سرزمین اسلام، صص 573ـ 571
- ↑ کارلوس منم (Carlos Menem)، متولد ۱۹۳۰، سیاستمدار آرژانتینی است که از ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۹ رئیسجمهور آرژانتین بود. وی اکنون سناتور استان لاریوخا آرژانتین است.
- ↑ نادعلی بای، اشتراک حول محور مبارزه با آمریکا، روزنامه مردمسالاری، شماره 1890، تاریخ19/06/1387
- ↑ سورینام
- ↑ سیمبر و قربانی شیخنشین، اسلامگرایی در نظام بینالملل، رهیافتها و رویکردها، ص297
- ↑ آیسیسکو
- ↑ نادعلی بای، اشتراک حول محور مبارزه با آمریکا، روزنامه مردمسالاری، شماره 1890، تاریخ19/06/1387