کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین

محمد بن عبیدالله بن عتبه
نام کامل	جعفر بن محمد بن عبیدالله بن عتبه
اطلاعات شخصی
روز تولد	235ق.
روز درگذشت	305ق.
دین	اسلام، شیعه
استادان	ایوب بن نوح
شاگردان	ابن عقده كوفی
فعالیت‌ها	محدث

جعفر بن محمد بن عبیدالله بن عتبه، از محیط خانواده و دوران تحصیل و هم‌بحثان او اطلاعی در دست نیست. وی دوران تحصیل و حیات علمی خود را در كوفه سپری كرده باشد زیرا استاد و شاگردش هر دو در كوفه سكونت داشتند.

معرفی اجمالی

جعفر بن محمد بن عبیدالله بن عتبه، می‌دانیم كه وی از ایوب بن نوح نقل حدیث كرده است، بنابراین وی هنگامی كه نزد این استاد خود، مشغول استماع حدیث بود از سن كافی(بیست ساله) برخوردار بوده و زمان تولد او را می‌توان حدود 235هجری در نظر گرفت. وفات او نیز ممكن است در اواخر سده سوم یا اوایل سده چهارم اتفاق افتاده باشد، زیرا ابن عقده كوفی از شاگردان او بوده است و در این‌جا ترجیحاً تاریخ وفات او را در اوایل سده چهارم حدود 305هجری در نظر گرفته‌ایم. از محیط خانواده و دوران تحصیل و هم‌بحثان او اطلاعی در دست نیست. گمان می‌رود وی دوران تحصیل و حیات علمی خود را در كوفه سپری كرده باشد زیرا استاد و شاگردش هر دو در كوفه سكونت داشتند اما به هر حال در منابع گزارشی از شرح‌حال او نیامده و شخصیت او كاملاً برای ما مجهول است. به نظر می‌رسد از آنجا كه شاگرد و استاد او از دانشمندان نامدار شیعه به شمار می‌آیند، وی در زمان خود از شخصیت‌های مشهور و شناخته‌شده بود لكن استماعات حدیثی او هیچ‌گاه به آیندگان انتقال پیدا نكرد و شخصیت او در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.

اساتید

از میان اساتید وی تنها نام ایوب بن نوح در منابع ذکر شده است.

شاگردان

از میان شاگردان وی تنها نام ابن عقده كوفی در منابع ذکر شده است.

منابع

1. ایضاح الاشتباه، ص133 شماره 140؛
2. رجال نجاشی، ص215 ذیل شماره 561؛
3. طبقات اعلام الشیعه، ج1ص77.

جعفر بن محمد بن قولویه قمی
اطلاعات شخصی
روز تولد	280ق.
محل تولد	368ق.

جعفر بن محمد بن قولویه قمی، فقیه و محدث مشهور امامی. نام دیگر او «جعفر بن محمد بن مسرور» است، زیرا نام‌های جد او «مسرور» و «قولویه» بوده است. از زادگاه و تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست اما شاگردی او نزد «سعدبن عبدالله اشعری»(م301ق) نشان‏گر آن است كه وی هنگام وفات استادش، از سن كافی برای استماع حدیث(بیست ساله) برخوردار بوده است، بنابراین می‏توان تولد او را حدود 280هجری در نظر گرفت. وفات او در سال 368هجری در بغداد روی داد و در كاظمین كنار مرقد مطهر دو امام شیعیان(و نزدیك امام جواد «ع») به خاك سپرده شد. همچنین قبر شاگرد نامدارش «شیخ مفید»(م413ق) نیز در همانجاست. وی در یك خانواده علمی و مذهبی دیده به جهان گشود. پدرش «ابوجعفر محمد بن قولویه»(م301ق) معروف به «مسلمه» یا «ممله» از محدثان بزرگ بود كه در قم درگذشته و در كنار بقعه «علی بن بابویه قمی»(م329ق؟) به خاك سپرده شده است. برادرش «ابوالحسین علی بن محمد بن قولویه» نیز از محدثان شیعه بوده و كتاب «فضل العلم و آدابه» از اوست. وی از برادرش كوچك‏تر بوده و نزد او شاگردی نموده است اما برادرش در سنین جوانی از دنیا رفت. پسرش «ابواحمد عبدالعزیز» نیز از راویان حدیث بوده است. در باره محل پرورش او اگرچه در منابع چیزی ذكر نشده است اما وی بی‏تردید در قم پرورش یافته و نیمه نخست حیات علمی خود را در آنجا سپری كرده است، زیرا بسیاری از اساتید او اهل قم بوده‏اند و استماع او نزد «سعد بن عبدالله اشعری»(م301ق) نیز كه با او حدود 67 سال اختلاف سنی دارد، حاكی از آن است كه وی اساساً تحصیلات خود را در قم آغاز كرده است، هر چند روایات او از سعدبن عبدالله از انگشتان یك دست هم تجاوز نمی‏كند، اما در مقابل، احادیث فراوان او از پدرش كه در قم سكونت داشته و از نزدیكان و معاصران سعد اشعری بوده عقیده مذكور را بیشتر تأیید می‏نماید. وی برای كسب دانش مسافرت‏هایی به ری، خوزستان و مصر نیز داشته است. همچنین در سال 337هجری هنگامی كه قرامطه حجرالاسود را به مسجدالحرام باز می‏گرداندند، وی با علم به اینكه چنین جریانی رخ خواهد داد(زیرا داستانش را در كتابها خوانده بود)، عازم حج شد، ولی بیماری سختی در بغداد بر او عارض شد و از ادامه سفر بازماند و ناچار در همانجا اقامت گزید. احتمال می‏رود كه وی پیش‏تر نیز به عراق آمده باشد، زیرا شماری از استادان عراقی او پیش از این تاریخ درگذشته بودند. ابن‏قولویه از فقهای صاحب فتوی بود كه سعی داشت راه اجتهاد را در عرصه حدیث باز كند. وی در تمام كتاب‏های رجالی فردی برجسته، مورد اعتماد و راستگو معرفی شده است. به گفته نجاشی تمام ستایش‏هایی كه در باره دیگران شده، استحقاق او از همه آنها بیشتر است. در میان مورخان و رجال‏شناسان اهل‏سنت نیز كسی جز به نیكی و بزرگی از او یاد نكرده است. در این میان ابن‏حجر در لسان‏المیزان پس از ستایش او، هشدار می‏دهد كه در بزرگی او همین بس كه از مدرسه او شاگردانی چون «شیخ مفید» بیرون آمده است. وی در قم، بغداد و مصر نزد اساتید زیادی بهره برده است. در قم محضر بزرگانی مانند «احمدبن ادریس اشعری»(م306ق)، «علی بن بابویه قمی»(م329ق)، «ابن ولید قمی»(م343ق) و «ابوعبدالله محمدبن ابی‏القاسم»(م.ب343ق) معروف به «ماجیلویه» را درك كرده و از آنها حدیث شنیده است. در بغداد نیز از محضر بزرگانی چون «محمدبن یعقوب كلینی»(م329ق)، «عبدالعزیز یحیی جلودی»(م332ق)، «محمدبن همام اسكافی»(م336ق)، و «ابوعمرو كشی»(م363ق؟) استفاده كرده است. وی همچنین از طریق مكاتبه، اجازه نقل روایات «ابن ابی عقیل عمانی»(م.ح329ق) را دریافت نموده است. در مصر نیز برخی از روایاتش را از طریق استادش «محمدبن احمدبن سلیم صابونی» نقل كرده است. از شاگردان و راویان وی می‏توان «شیخ صدوق»(م381ق)، «ابن عیاش جوهری»(م401ق)، «ابن نوح سیرافی»(م410ق)، «ابن غضائری»(م411ق)، «شیخ مفید»(م413ق)، «محمدبن شاذان قمی»(م420ق) و «ابن عبدون»(م423ق) را نام برد. از معاصران او «محمدبن هارون تلعكبری»(م385ق) است‏كه متقابلاً از یكدیگر نقل روایت نموده‏اند. تألیفات و آثار ابن‏قولویه بیشتر در زمینه فقه و حدیث نوشته شده و در كلیه ابواب فقهی مانند: طهارت، صلاه، صوم و مانند اینها آثاری از خود برجای نهاده است. مشهورترین اثر او كه اكنون نیز در دست است، كتاب «كامل‏الزیارات» است. این كتاب یكی از مهم‏ترین منابع امامیه در باب زیارات و آداب آن است. از دیگر آثار او كتاب‏های: «الاربعین»، «تاریخ الشهور و الحوادث فیها»، «ادب الحكام»، «قیام اللیل» و «النوادر» هستند. وی همچنین اثری با عنوان «العدد فی شهر رمضان» داشته كه در آن نظر خود را در باره عدم نقصان ماه رمضان بیان كرده است. منابع: (طبقات اعلام الشیعه، ج1صص76 و78؛ كامل الزیارات، مقدمه، به قلم شیخ جواد قیومی؛ رجال نجاشی، ص123 شماره 318؛ رجال طوسی، ص418 شماره 6038؛ الفهرست، طوسی، ص91 شماره 141؛ خلاصه الاقوال، ص88؛ امل الآمل، ج2ص55 شماره 143؛ لسان المیزان، ج2ص125؛ معجم المطبوعات النجفیه، ص283 شماره 1184؛ معجم المؤلفین، عمر كحاله، ج3ص146؛ دائره المعارف تشیع، ج1ص359؛ دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج4ص491؛ فرج المهموم، ص254)