معتصم عباسی
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۸:۲۷، ۱۶ اوت ۲۰۲۲؛
| نام | معتصم عباسی |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | معتصم بالله • ابو اسحاق • خلیفه مُثمَن • ابو الثمانی |
| زاده | ۲۱۸ قمری • کوفه |
| درگذشت | ۲۲۷ قمری • سامرا |
| دین و مذهب | اسلام • تسنن • گرایش به معتزله |
| فعالیت‌ها | هشتمین خلیفه عباسی |
ابواسحاق محمد المعتصم بالله هشتمین خلیفه عباسی (۲۱۸–۲۲۷ ه.ق)، سومین فرزند هارون الرشید از کنیزی ترک‌تبار بود که پس از برادرش مأمون به خلافت رسید. در زمان وی امام جواد(ع) به شهادت رسید. قیام‌ها و شورش‌های فراوانی در دوره خلافت معتصم عباسی روی داد که همگی سرکوب شدند؛ از جمله قیامی به رهبری محمد بن قاسم طالقان از علویان، که با شعار الرضا من آل محمد قیام کرد. معتصم در زمان حکومتش به روم لشکر کشید و شهر عموریه را فتح نمود.
تولد، نسب و ویژگی‌ها
محمد یا ابراهیم[۱] بن هارون الرشید بن مهدی بن منصور عباسی ملقب به معتصم بالله است. کنیه او ابو اسحاق[۲] و مادر او ام ولد به نام مارده سُغدی بود[۳]. معتصم در سال ۱۸۰ق به دنیا آمد. او سومین فرزند هارون الرشید بود.
به او خلیفه مُثمَن[۴] به معنای هشتمین یا ابو الثمانی[۵] نیز گفته می‌شود، زیرا هشتمین نسل از فرزندان عباس بن عبد المطلب و هشتمین خلیفه است که هشت فتح انجام داد، هشت سال و هشت ماه و هشت روز خلافت کرد. سال ۱۸۰ق در ماه شعبان که هشتمین ماه سال است متولد شد و در چهل و هشت سالگی مرد و هشت پسر و هشت دختر از خود به جای گذاشت[۶]؛ هر چند یعقوبی تعداد فرزندان ذکور او را شش نفر ذکر کرده است[۷].
از لحاظ جسمانی نیرومند، سربازی شجاع و تربیت شده در جنگ بود[۸]. وی شیفته عمران و کشاورزی بود و اکثر وقتش را به ساختن کاخ‌ها و باغ‌ها و بستان‌ها اختصاص داد[۹]. او اولین شخصی بود که بعد از رسیدن به قدرت، لقب معتصم بالله را برای خود برگزید تا خلافت خود را الهی و مذهبی نشان دهد[۱۰].
خلافت
معتصم قبل از خلافت والی شام و مصر بود. مأمون هنگام مرگ، با توجه به محبوبیت فرزندش عباس نزد سپاهیان، معتصم را جانشین خود کرد؛ چون معتصم را شایسته برای حفظ دولت عباسی می‌دید[۱۱]. بیعت با معتصم در روز وفات مأمون بود؛ ابتدا سپاهیان از اطاعت وی سرباز زدند و می‌خواستند عباس فرزند مأمون را به‌خلافت برگزینند[۱۲]؛ اما عباس به احترام وصیت پدر اولین نفر بود[۱۳] که با عموی خویش بیعت کرد و سپاه هم از او تبعیت نمود[۱۴]. برخی گفته‌اند که نزاعی ما بین آنها در مجلس صورت گرفت و در نهایت عباس با معتصم بیعت کرد[۱۵].
وفات
معتصم در ۸ ربیع‌الاول سال ۲۲۷ق درگذشت و در سامرا، دفن شد[۱۶] درباره علت مرگ او چنین نقل شده است که در اول ماه محرم سال ۲۲۷ق حجامت کرد در پی آن به مرضی دچار شد و به علت همان مرض تب شدیدی نمود و در همان بیماری مرد[۱۷]. او پسرش هارون واثق را ولی عهد خود کرده بود و هیچکس در ولایت عهدی با او مشارکت نداشت[۱۸].
پانویس
- ↑ سراج، طبقات ناصری، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ مسعودی، التنبیه والإشراف، قاهره، ص۳۰۵.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۱؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۹، ص۱۲۳.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۲۷۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۳۱۶؛ ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۳۱۸.
- ↑ صلواتی، تحلیلی از زندگانی و دوران امام محمد تقی(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۲۴۶.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۲۷۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۳۱۶؛ ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۳۱۸.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۷۸.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۶۰.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۵۹.
- ↑ نادری، برآمدن عباسیان ایدئولوژی مذهبی و اقتدار سیاسی، ۱۳۸۴ش.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۶۶۷.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۶۶۷.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۱۵، ۱۴۱۳ق، ص۲۷.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۱۷۵؛ ابن العبری، تاریخ مختصرالدول، ۱۹۹۲م، ص۱۳۸.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۵۹.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۲۷۴.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷، ج۹، ص۱۱۸؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۶، ص۵۲۴.
- ↑ طقوش، دولت عباسیان، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۸.