سوره فرقان
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۴:۳۶، ۳۰ اوت ۲۰۲۲؛
| نام | سوره فُر‌قان |
|---|---|
| شماره سوره | ۲۵ |
| ترتیب نزول | ۴۲ |
| جزء | ۱۸ و ۱۹ |
| مکی/مدنی | مکی |
| تعداد آیات | ۷۷ |
| تعداد کلمات | ۸۹۷ |
| تعداد حروف | ۳۸۷۷ |
سوره فرقان چهل ودومین سوره‌ای است که به پیامبر(ص) نازل شده، ولی در مصحف بیست و پنجمین سوره قرآن قرار گرفته است. این سوره ۷۷ آیه دارد و در مکه به پیامبر(ص) نازل شده است.
این سوره به مباحث توحید، معاد، نبوت و مبارزه با بت پرستی می‌پردازد و ویژگی‌های مؤمنان راستین در آیات پایانی آن آمده است. در فضیلت قرائت این سوره از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس سوره فرقان را بخواند، در روز قیامت، در حالی مبعوث می‌شود که به آمدن در قیامت ایمان دارد و هیچ شکی ندارد که آنان که در قبرند، مبعوث می‌شوند. او همچنین بدون حسابرسی وارد بهشت می‌شود.
فرقان
آنچه كه ميان حق و باطل را جدا كند، برهان، تورات، قرآن، پيروزى، بامداد يا سحر[۱].
مفهوم کلی سوره
- توحيد محورى ؛
- معاد باورى ؛
- ويژگى هاى بندگان خاص خدا؛
- شكايت پيامبر(ص) از مهجوريت قرآن ؛
- سرگذشت برخى از پيامبران[۲].
اسامی سوره
- فرقان،
- تبارَكَ[۳].
علت نام‌گذاری
- «سوره فرقان»؛ به معناى جداكننده و فرق‌گذارنده (حق و باطل) و يكى از نام هاى قرآن كريم نيز «فرقان» است. سبب نام‌گذارى اين سوره آن است كه واژه ى فرقان در آيه ى اول آن آمده است.
- «سوره تبارَكَ»؛ به معناى «بزرگ و خجسته» مى آيد و اين واژه كلمۀ آغازين سوره است كه سه بار نيز در سوره فرقان تكرار شده است[۴].
تعداد آيات و کلمات و حروف
- سوره فرقان هفتادوهفت آيه دارد[۵].
- سوره فرقان هشتصدونودودو کلمه دارد[۶].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
- سوره فرقان سه‌هزاروهفتصدوسي‌وسه حرف دارد[۷].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
هدف هاى اساسى سوره فرقان عبارت اند از:
- توجه به توحيد؛
- يادآورى قيامت؛
- تقويت روحى پيامبر اسلام(ص) در برابر فشارها و سخت گيرى هاى مشركين مكه؛
- بيان صفات بندگان خاص خدا و انسان هاى كمال يافته[۸].
محتوا و موضوعات
سوره فرقان به حكم آنكه از سوره هاى مكى است[۹] بيشترين تكيه اش بر مسائل مربوط به مبدء و معاد، و بيان نبوت پيامبر(ص)، و مبارزه با شرك و مشركان و انذار از عواقب شوم كفر و بت پرستى و گناه است.
اين سوره در حقيقت از سه بخش تشكيل مى شود:
بخش اول كه آغاز اين سوره را تشكيل مى دهد منطق مشركان را شديدا در هم مى كوبد، و بهانه جوئي‌هاى آنها را مطرح كرده و پاسخ مى گويد، و آنها را از عذاب خدا و حساب قيامت و مجازاتهاى دردناك دوزخ بيم مى دهد، و به دنبال آن قسمت‌هايى از سرگذشت اقوام پيشين را كه بر اثر مخالفت با دعوت پيامبران گرفتار سخت ترين بلاها و كيفرها شدند، به عنوان درس عبرت، براى اين مشركان لجوج و حق ستيز بازگو مى كند.
در بخش دوم براى تكميل اين بحث قسمتى از دلائل توحيد و نشانه هاى عظمت خدا را در جهان آفرينش، از روشنايى آفتاب گرفته، تا ظلمت و تاريكى شب، و وزش بادها، و نزول باران، و زنده شدن زمينهاى مرده، و آفرينش آسمان‌ها و زمينها در شش دوران و آفرينش خورشيد و ماه و سير منظم آنها در بروج آسمانى و مانند آن سخن مى گويد. در حقيقت بخش اول مفهوم «لا اله» را مشخص مى كند و بخش دوم «الا اللَّه» را.
بخش سوم فشرده بسيار جامع و جالبى از صفات مؤمنان راستين (عباد الرحمن) و بندگان خالص خدا است كه در مقايسه با كفار متعصب و بهانه گير و آلوده اى كه در بخش اول مطرح بودند، موضع هر دو گروه كاملا مشخص مى شود و اين صفات مجموعه اى است از اعتقادات، عمل صالح، مبارزه با شهوات، داشتن آگاهى كافى، و تعهد و احساس مسئوليت اجتماعى[۱۰].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
از پيامبر(ص) روايت شده كه هر كه سوره فرقان را بخواند روز قيامت مبعوث مى شود در حالى كه ايمان دارد كه قيامت بدون ترديد فرا مى رسد و خدا مردگان را مبعوث مى كند و بدون حساب به بهشت مى رود.
در روايت است كه امام هشتم(ع) به اسحاق‌بن‌عمار فرمود: قرائت سوره «تَبارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ» را ترك نكن كه هر كه اين سوره را هر شب بخواند خدا او را هرگز عذاب نمي‌كند و او را مورد محاسبه قرار نمي‌دهد و جايش فردوس برين است[۱۱].
محل و زمان نزول
سوره فرقان بقول مجاهد و قتاده مكى است. ابن عباس گويد: سه آيه آن در مدينه نازل شده است: «وَ الَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ ... غَفُوراً رَحِيماً[۱۲]».
طبق محاسبۀ مفسران سوره فرقان در سال دهم بعثت نازل شده است[۱۳].
فضای نزول
آنطور که از متن سوره فرقان پيداست فضای نزول سوره در مقام پاسخگويی به مشرکان مکه است زيرا که موقع نزول سوره، دعوت اسلامى به تدريج نضج مى گرفت و مشركان سخت احساس خطر مى كردند، لذا مى خواستند با تهمت‌ها و سمپاشى ها جلوى دعوت اسلامى را بگيرند، مى گفتند: خدا به او چيزى نازل نكرده، دروغ‌هايى است كه بر خدا نسبت مى دهد (آيه چهارم). مى گفتند: افسانه هايى است كه از گذشتگان مانده عده اى اينها را به او ياد مى دهند(آيه پنجم). مى گفتند: اين چگونه پيامبرى است مانند انسان‌ها طعام مى خورد، در بازارها راه مى رود چرا ملكى به تصديق او نيامده و يا گنجى از طرف خدا باو داده نمى شود؟(آيه هفتم و هشتم). مى گفتند چرا ملائكه به خود ما وحى نمى آورد؟ چرا خدا را با چشم نمى بينيم؟ جواب دادن به اين سؤالات و بيان حقائق ديگرى علّت نزول اين سوره بوده است[۱۴].
پانویس
- ↑ فرهنگ ابجدي، ص 661.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 227.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 229.
- ↑ همان.
- ↑ الكشف و البيان، ج 7، ص 122.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 229.
- ↑ ]بعضى از مفسران، اصرار بر اين دارند كه سه آيه از اين سوره( 68 و 69 و 70) در مدينه نازل شده است، شايد به خاطر اينكه در اين چند آيه سخن از احكامى مانند حرمت قتل نفس و زنا مطرح شده، در حالى كه دقت در آيات قبل و بعد از آن به خوبى نشان مى دهد كه يك رشته كاملا متصل و منسجم پيرامون بندگان خاص خدا( عباد الرحمن) و اوصاف آنها را بيان مى كند، لذا ظاهر اين است كه همه سوره در مكه نازل شده است.
- ↑ تفسير نمونه، ج 15، ص 4-3.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 17، ص 179.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 229.
- ↑ تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 259