حضرت مریم

حضرت مریم (س) مادر حضرت عیسی (ع) است که به معجزه الهی و بدون شوهر او را بدنیا آورد. مریم تنها زنی است که نام او در قرآن آمده است. حضرت مریم (س) یکی از چهار بانوی دو عالم است. داستان زندگی حضرت مریم (س) آنقدر از اهمیت ویژه ای برخوردار است که خداوند مهربان یکی از سوره های خود را به نام حضرت مریم (س) قرار داده است و داستان زندگی حضرت مریم (س) را شرح می‌دهد. مریم، مریم مقدس یا مریم عذرا (به عبری: מרים) در قرآن و عهد جدید، نام مادر عیسی مسیح است. مسیحیان و مسلمانان معتقد به نزول وحی بر مریم هستند. حضرت مریم (س) به اعتقاد مسلمانان مظهر عصمت و پاکدامنی صداقت و عبودیت است. پدرش عمران نبی(ع) قبل تولد مریم از دنیا رفت. مادرش او را برای خدمت به خانه خدا گماشت. سرپرستی او بواسطه قرعه به زکریای پیامبر(ع) واگذار شد. پرورش مریم (س) به گونه‌ای خارق العاده و نیکو بود که خداوند آن را به خود نسبت داده است. زکریا برای مریم(س) مکانی دور از نگاه مردان در معبد ساخته بود تا با فراغت خیال به عبادت بپردازد. خداوند از مریم در محرابش با غذای مخصوص پذیرایی می‌کرد.

حضرت مریم

نام	حضرت مریم
نام	مریم مقدس • به عبری: מרים • تئوتوکوس
لقب	مریم مقدس • مریم باکره • مادر عیسی مسیح • عذراء (پاکدامن)‌ • بتول
تعداد تکرار نام در قرآن	34 مرتبه
زادگاه	ناصره
تاریخ ولادت	سال ۲۰ قبل از میلاد • تشریفاتی ۸ سپتامبر
نام پدر	عمران
نام مادر	حنا
محل تولد	ناصره • جلیل
دین	یهودی
درگذشت	بنابر نقلی حدود سال ۳۵ میلادی

تاریخ تولد حضرت مریم

بر اساس گزارش منابع تاریخی حضرت مریم(س) در زمان حکومت اشکانیان به دنیا آمد.‏

حضرت مریم در قرآن

حضرت مریم‌(س) در قرآن قبل از این‌که مادر عیسی(ع) باشد، خود جایگاه و منزلتی مستقل دارد. آیات فراوان قرآن بیان‌گر این موضوع‌اند.

نام مریم 34 مرتبه در قرآن آمده و جز او به نام هیچ زنی در قرآن تصریح نشده است. قرآن کریم مریم دختر عمران را الگویی برای مؤمنان معرفی می‌کند که دامان خود را پاک نگه‌داشت، کلمات پروردگار و کتاب‌هایش را تصدیق کرد، و از قانتان و مطیعان فرمان خدا بود: «یا مَرْیَمُ اقْنُتی‏ لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی‏ مَعَ الرَّاکِعینَ»؛ ای مریم برای پروردگارت عبادت و سجده کن و با دیگر رکوع‌کنندگان رکوع انجام ده.

همان‌گونه که می‌دانید، از تاریخ زندگی حضرت مریم(س) مطالب در خور توجهی در دست نیست؛ لذا نمی‌توان به طور قطع در مورد جزئیات زندگی او نظر داد. به تصریح کتاب مقدس، حضرت مریم(س) تا مدّت‌ها پس از مرگ عیسی(ع) زنده و شاهد به صلیب کشیده شدن فرزندش بود، ولی از آن‌جا که دین اسلام به صلیب‌کشیده شدن عیسی(ع) را نمی‌پذیرد، چنین باوری نداشته و در همین راستا گزارشی نیز وجود دارد که این خود عیسی(ع) بود که مادرش مریم(س)‌ را غسل داد.

تولد حضرت مریم در قرآن

بر اساس گزارش‌ها مادر مریم نازا بود و تا 30 سال صاحب فرزند نشد؛ لذا به درگاه خداوند دعا کرد تا به وی فرزندی عطا کند. هنگامی که دعایش مستجاب و باردار شد، به پاس این لطف الهی نذر کرد که فرزندش خدمت‌کار معبد بیت‌المقدس باشد.

قرآن داستان مریم‌(س) از تولد او و نذر مادرش را چنین بیان می‌کند: «[یاد کنید] هنگامی که همسر عمران گفت: پروردگارا، برای تو نذر کردم که آنچه را در شکم خود دارم [برای خدمت خانه تو از ولایت و سرپرستی من‏] آزاد باشد، بنابراین از من بپذیر، بیقین تو شنوا و دانایی. زمانی که او را زایید، گفت: پروردگارا! من او را دختر زاییدم. و خدا به آنچه او زایید داناتر بود و آن پسر [که زاییدن او را آرزو داشت، در کرامت، عظمت، ارزش و شخصیت‏] مانند این دختر نیست [پس در مقام نام گذاریش گفت:] البته من نامش را «مریم» نهادم، و او و فرزندانش را از خطرات مهلک و وسوسه‌‏های بنیان برانداز شیطان رانده شده به پناه تو می‌آورم. پس پروردگارش او را به صورت نیکویی پذیرفت، و به طرز نیکویی نشو و نما داد».

گزارش شده است؛ هنگامی که مادر مریم او را به دنیا آورد، بر اساس نذری که کرده بود، نوزاد را در پارچه‌ای پیچید و برای خدمت در معبد، به بیت‌المقدس نزد انبیا و دانشمندانی که آن‌جا مشغول به عبادت بودند، برد. مادر مریم شرح نذر خود را برای آنها بیان کرد، و از علما و بزرگان بنی‌‌اسرائیل خواست تا سرپرستی او را بر عهده گیرند. از آن‌جا که مریم‌ فرزند عمران و از خانواده بزرگی بود، و پدر مریم(عمران) مقام ریاست بر آنها داشت. این‌جا بود که زکریا(ع) فرمود: من به سرپرستی او سزاوارترم؛ زیرا که خاله‌اش در منزل من است. افراد حاضر در معبد که تعداد آنها 29 نفر بود به این پیشنهاد زکریا راضی نشدند؛ لذا قرعه انداختند و قرعه به نام زکریا افتاد، و در حالی‌که وی فرزندی نداشت، سرپرستی مریم‌(س) را بر عهده گرفت:

بدین وسیله حضرت مریم(س)‌ به بیت‌المقدس رفت و در قسمت شرقی آن‌جا محوطه‌‌ای را برای خود آماده ساخت و در آن‌جا به عبادت پرداخت. وی در این دوران رشد جسمی مناسبی داشت و مورد لطف و عنایت‌های دیگر الهی نیز قرار گرفت به گونه‌‌ای که هرگاه زکریا در محل عبادت او حاضر می‌شد، طعام‌هایی را در نزد او می‌دید و مریم‌(س) در جواب این سؤال که اینها را از کجا آورده‌ای؟ می‌گفت: اینها از جانب خداوند است.

حضرت مریم سیده زنان عالم

تعبیر "سیدة نساء العالمین" مستقیماً در قرآن نیامده است. این تعبیر برگرفته از آیۀ 43 سورۀ آل عمران است که خداوند خطاب به حضرت مریم(ع) می‌فرماید: « إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی‏ نِساءِ الْعالَمین».

این لقب، اگرچه برای حضرت زهرا(س) و حضرت مریم(س) این دو بانوی بزرگوار ذکر شده است، اما با مراجعه به روایات روشن می‌شود که مورد استفاده آن در این دو مورد متفاوت است؛ از این‌رو دوگانگی در آن وجود ندارد.

حضرت مریم و غذای بهشتی

قرآن درباره‌ی غذای حضرت مریم می‌فرماید: «هر زمان زکریا وارد محراب او می‌‏شد، غذای مخصوصی در آن‌جا می‌‏دید. از او پرسید: ای مریم! این را از کجا آورده‌‏ای؟! گفت: این از سوی خدا است. خداوند به هر کس بخواهد، بدون حساب روزی می‌‏دهد».

این‌که غذای بهشتی که برای مریم آورده می‌شد چه نوع غذایی و از کجا بوده در آیه نیامده است، ولی از روایات متعددی که در منابع روایی آمده، می‌توان فهمید که این غذا میوه‌های غیر فصل بود که در کنار محراب به فرمان پروردگار حاضر می‌شد. البته در برخی دیگر از روایات انگور و انار سبز برشمرده شده است که از افق اعلی بر ایشان نازل می‌شد.

ازدواج حضرت مریم

بر اساس برخی گزارش‌‌های تاریخی یوسف بن یعقوب بن ماثان پسر عموی حضرت مریم(س) و یا پسر خاله او بود. او مردی حکیم بود و دلبستگی خاصی در خدمت به کنیسه داشت. او به شغل نجاری مشغول بود و از درآمد خویش به فقرا کمک می‌کرد.

حضرت زکریا(ع) او را برای خدمت به حضرت مریم(س) گماشته بود؛ لذا یوسف همواره از مریم مراقبت می‌کرد و به همین جهت نخستین کسی بود که از باردار شدن او نگران شد.

در قرآن کریم نامی از یوسف نجار وجود ندارد اما برخی عبارات انجیل ناظر به آن است که حضرت مریم(س) نامزد یوسف نجّار بود و در نهایت با هم ازدواج کردند. البته تولد عیسی مسیح(ع) قبل از ازدواج آنان بود. بر اساس برخی منابع تاریخی و تفسیری، یوسف نجار فردی بود که با دستور حضرت زکریا(ع)، رسیدگی به برخی امور مریم را بر عهده داشت.

به همین دلیل برخی به ناحق خواستند که تولد عیسی(ع) را حاصل رابطه نامشروع میان این دو نفر عنوان کنند که هم صریح قرآن کریم و هم اهل‌بیت(ع) این موضوع را تهمت بر مریم می‌دانند. علاوه بر آن‌که سخن‌گفتن عیسی(ع) در گهواره، اعجازی بود که خدا برای اثبات پیامبری او و بی‌گناهی مریم(ع) در منظر مردم قرار داد.

بنابر این؛ نه در آیات قرآن و نه در روایات پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) هیچ شاهدی بر ازدواج حضرت مریم(س) با یوسف نجار - حتی بعد از تولد عیسی مسیح(ع) - وجود ندارد.

وفات و آرام‌گاه حضرت مریم

دربارۀ سنّ وفات حضرت مریم(س) هنگام مرگ اختلاف نظر وجود دارد. مشهور آن است که ایشان در 51 سالگی به دیدار حق شتافت. مرقد حضرت مریم(س) نیز در بیت‌المقدس قرار دارد.

گفتنی است که دربارۀ چگونگی وفات وی گزارش صحیحی وارد نشده است.