سابقیه

سابقیه از جمله فرقی هستند که معتقدند سعادتها و شقاوتها از قبل نوشته شده است. بنا بر این، نه طاعت سودی دارد و نه گناه زیان.

تاریخچه

ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان از خانقاهی با نام خانقاه سابقیه در سمنان نام می‌برد. البته ممکن است که این نام از آنِ گروهی از صوفیه بوده باشد. مصحح این کتاب در حاشیه تصریح کرده است که لفظ «سابقیه» در متن ابن حجر عسقلانی وجود نداشته، اما در چاپ‌های این کتاب اضافه شده است.

عقاید

از نگاه سابقیه چون سر‌نوشت هر کسی از قبل نوشته شده است، پس مطابق با این عقیده نه طاعت سودی دارد و نه گناه زیان. همچنین آنان معتفدند که هر کسی دوست دارد عمل نیک انجام دهد و هر کسی که دوست ندارد انجام ندهد، زیرا که گناه به شخص سعید ضرر نمی‌زند و عمل خیر هم برای شقی فایده‌ای ندارد. ابن‌جوزی در تلبیس ابلیس جبریه را به دوازده فرقه تقسیم می‌کند که عبارت است از: مضطربه، افعالیه، مفروغیه، نجاریه، مُتَأَنِّیه، کسبیه، سابقیه، حبّیه، خوفیه، فکریه، خسّیه و معیه. در کتاب هفتاد و سه ملت آمده است که سابقیه معتقدند انسان‌ها بر دو گروه هستند. گروه اول نیک‌بختان و سعادت‌مندان که از ازل سعادت بر پیشانی آنها نقش بسته و از درگاه احدیت دور نشوند و هیچ گناهی به اینان زیان نرساند. گروده دوم افرادی هستند که از ابتدا و ازل جزء اشقیا هستند و از سعادت محروم. این افراد حتی اگر طاعت هم داشته باشند، سودی به آنها ندارد و به هیچ عبادتی سعید نخواهند شد. چنان‌که حدیث قدسی بر این معنا شهادت دارد که فرمود: هؤلاء فى الجنة لا ابالى و هؤلاء فى النار و لا ابالى. یعنى اینان در بهشت‌اند و مرا باکى نیست و آنان در دوزخ‌اند و مرا باکى نیست. مولانا جلال‌الدین بلخى دراین‌باره سروده است:

کاى ملایک بازآریدش به ما که به دستش چشم و دل سوى رجا

لا ابالى وار آزادش کنیم و ان خطاها را همه خط بر زنیم‏