علی بن محمد الحبشی
علی بن محمد بن حسین الحبشی (1259-1333 ه) پیشوای مذهبی و شاعر و استاد علوم دینی و موسس اولین مرکز علمی در حضرموت است[۱]. تاثیر تبلیغی قابل توجهی در بسیاری از شهرهای حضرموت داشت. در بین مردم سئون و اطراف آن دارای جایگاه ویژه اجتماعی بود به شکلی که در تاریخ ربیع الثانی هر سال هنوز برای او مراسم سالگرد برپا می‌شود. او اولین نفر از سادات باعلوی بود که مراسم مولد النبی را برپا کرد. این جشن میلاد «سمط الدرر» نامیده شده است[۲].
نسب
علی بن محمد بن حسین بن عبدالله بن شیخ بن عبدالله بن محمد بن حسین بن أحمد صاحب الشعب بن محمد بن علوی بن أبی‌بکر الحبشی بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی شوهر فاطمه بنت محمد هستند.[۳]
او سی و سومین نوه حضرت محمد صلی الله علیه و آله است.
تولد و تربیت
او در روز جمعه ۲۴ شوال در سال ۱۲۵۹ ه.ق در شهر قسم در استان حضرموت به دنیا آمد[۴]. پدرش برای تبلیغ دین اسلام و آموزش مسایل دینی در این شهر سکونت کرده بود. سپس پدرش محمد بن حسین الحبشی در سال ۱۲۶۶ ه به منظور پیروی از خواسته‌های شیخ عبدالله بن حسین بن طاهر به حجاز مهاجرت کرد و او را تحت مراقبت مادرش علویه بن حسین بن احمد الجفری ترک کرد. او با تربیت مادرش رشد کرد و علوم مقدماتی را نزد او فراگرفت. خواندن قرآن را نزد یکی از اساتید آل ابوقشیر آموخت، سپس در سال ۱۲۷۱ ه .ق به همراه مادرش به سیئون رفت و برای دیدار با استاد پدرش عبدالله بن حسین بن طاهر به المسیلة رفت و برای او المختصر فی الفقه الشافعی را خواند و استاد نیز بر او خلعت پوشاند و به او اجازه نقل روایت داد. هنگامی که در سیئون ساکن شد، با دانش‌آموزان آنجا در مدارس و مباحث علمی آن ها شرکت کرد و در سال ۱۲۷۶ به درخواست پدرش به نجف سفر کرد و نزدیک به دو سال در آنجا ماند و در آنجا علوم و دانش‌های مختلفی دریافت کرد و سپس دوباره به سیئون بازگشت[۵].
اساتید
او از اساتید و خوبان زمان خود و علمای اهل تحقیق در حضرموت و حرمین شریفین کسب علم و فضیلت کرد، از جمله[۶]:
أبوبکر بن عبدالله العطاس
والده محمد بن حسین الحبشی
والدته علویة بنت حسین الجفری
عبدالله بن حسین بن طاهر
عمر بن حسن الحداد
شیخ بن عمرالسقاف
محسن بن علوی السقاف
حامد بن عمرالسقاف
عبدالرحمن بن علی السقاف
حسین بن أبی‌بکر السقاف
عبدالقادر بن حسن السقاف
محمد بن إبراهیم بلفقیه
حسن بن صالح البحر
أحمد بن محمد المحضار
أحمد بن عبدالله البار
محمد بن عبدالله بارجاء
عیدروس بن عمرالحبشی
عمر بن محمد بن سمیط
أحمد بن زینی دحلان
محمد بن سعید بابصیل
فضل بن علوی مولى الدویلة
عمر بن أبی‌بکر الجفری
محمد العزب المدنی
شاگردان
گروهی از علمای ارشد حضرموت که رهبری روند تدریس و تبلیغ معاصر را بر عهده داشته اند، از شاگردان او بوده‌اند و از نزد او فارغ‌التحصیل شدند که اولین آن ها فرزندانش عبدالله، محمد، احمد، علوی و برادرش شیخ بودند. از آن جمله شاگردان او عبارتند از[۷]:
جعفر بن عبدالرحمن السقاف
عبدالقادر بن عبدالرحمن السقاف
محمد بن هادی السقاف
محسن بن عبدالله السقاف
سالم بن صافی السقاف
علی بن عبدالقادر العیدروس
عبدالله بن علوی الحبشی
حسین بن عبدالله الحبشی
محمد بن سالم السری
عمر بن محمد مولى خیلة
علوی بن عبدالرحمن المشهور
محمد بن حسن عیدید
حسن بن محمد بلفقیه
علی بن عبدالرحمن المشهور
عمر بن عیدروس العیدروس
عبدالله بن عیدروس العیدروس
عبدالله بن علی بن شهاب‌الدین
عبدالله بن عمرالشاطری
أحمد بن عبدالله الخطیب
عبدالله بن محمد باکثیر
سالم بن طه الحبشی
عمر بن عبدالرحمن العیدروس
محمد بن سالم العطاس
حامد بن علوی البار
محمد بن أحمد المحضار
مصطفى بن أحمد المحضار
محمد بن طاهر الحداد
حسن بن محمد بارجاء
طه بن عبدالقادر السقاف
عبدالإله بن أحمد السقاف
سالم بن حفیظ بن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
أحمد بن عبدالرحمن السقاف
أحمد بن علی مکارم
أحمد بن عمر حسان
محمد بن عبدالله باسلامة
عبید بن عوض بافلیع
فعالیت های عملی او
وقتی او به سرزمین حضرموت و سیون بازگشت، با عزمی راسخ برای نشر علوم مختلف و فقه شافعی شروع به فعالیت کرد. تدریس درس‌های علمی در علوم مختلف را در مسجد الحنبل آغاز کرد، و در سال ۱۲۹۵ مسجد معروف خود (مسجد ریاض) را ساخت و در کنار آن اولین مرکز علمی را برای پذیرش دانش پژوهان از سراسر جهان در حضرموت تأسیس کرد و این مرکز علمی ریشه مراکز علمی دیگر حضرموت مانند مرکز علمی تریم و مرکز علمی الغیل وابسته به موسسه شیخ محمد بن عمر بن سلم و مرکز عینات و مرکز المصطفی در الشحر بود. این مراکز علمی سبک و سیاق علمی را در دره حضرموت ایجاد کرد.
او بزرگترین گردهمایی را برای جشن تولد پیامبر ترتیب داد که در آخرین پنجشنبه ربیع الاول سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس کرد. این جشن به «سمط الدرر» نامیده شد[۸].
شعرهای او
یمتاز شعره بمیزات جمال الأسلوب والمعانی والقوة و الطابع الخاص سواء القریضی أو الحمینی، وهنا رؤوس من بعض قصائده:
.................................................من نبویة
هو النور یهدی الحائرین ضیاؤه..........................وفی الحشر ظل المرسلین لواؤه
تلقى من الغیب المجرد حکمة..........................بها أمطرت فی الخافقین سماؤه
ومشهود أهل الحق منه لطائف...........................تخبر أن المجد والشأو شأوه
فلله ما للعین من مشهد اجتلا.........................یعز على أهل الحجاب اجتلاؤه
أیا نازحًا عنی ومسکنه الحشا.........................أجب من ملا کل النواحی نداؤه
................................................فی المحجوبین
حجبوا وحسبهم الحجاب عذاب........................یالیتهم سمعوا الندا فأجابوا
عکفوا على کسب الذنوب ولیت إذ.....................عکفوا علیها بعد ذلک تابوا
فسیسألون عن الذنوب جمیعها........................وعلیهم بعد السؤال جواب
ماذا یفید صفا المعاش وبعده.......................غصص المعاد وکربة وحساب
دقق بفکرک یا فطین فإنها..........................عبر بها قد حارت الألباب
...............................................فی الحب
أعاتبها والحب لا یقبل العتبا.......................وإن أذنبت ما کنت أشهده ذنبا
فهلا أجابت دعوتی عند صبوتی......................فإنی ممن عند دعوتها لبى
عمرت بها قلبی وتلک عطیة.......................من الله أحیت منی الجسم والقلبا
تمکن منی حین شابت مفارقی........................فلله حب عندما شبت قد شبا
وأمر الهوى بین المحبین ظاهر.....................سلوا عنه فی شرع الهوى کل من دبا
...............................................فی العلم
تنکر وقتی أورث الحزن والهما....................وکیف وأهل الوقت قد أهملوا العلما
فقد کان هذا القطر للعلم مظهرا..................ومن أهله تلقى به عددا جما
فأضرم فیه الجهل نارا تلهبت....................فلم تبق من علم الشریعة إلا اسما
إلى الله أشکو شدة الجهل إننا.......................بها فی ضیاءالصبح فی لیلة ظلما
عجبت لمن بالجهل یرضى وربه......................أتاح له من فیض إفضاله فهما
تالیفات
دارای آثار و نوشته‌های مشهوری است[۹]:
«سمط الدرر فی أخبار مولد خیر البشر» مختصر فی السیرة النبویة
«مجموع الوصایا والإجازات»
«مجموع کلامه وأنفاسه العلمیة والدعویة»
«الجوهر المکنون والسر المصون» دیوان شعر
مکاتباته ورسائله
«حزب الفتح الکبیر»
«الدعاء المستجاب بآیات الکتاب»
«مقدمة فی الحج والعمرة»
«رسالة المقالة السویة»
«مجموع خطب ومحاضرات»
«الفتوحات الإلهیة فی الصلاة على خیر البریة»
«الموائد الرمضانیة
فرزندان
او پنج فرزند دارد: عبدالله، محمد (که جانشین او شد)، علوی (که هر ساله سالگرد پدرش را در سولو اندونزی برگزار می کند)، احمد (که در سولو فوت کرد) و خدیجه(که شاعر است)[۱۰].
وفات
او ظهر روز بیستم ربیع الثانی سال 1333 هجری قمری در شهر سیئون درگذشت و زیر پای قبر مادرش مطابق با خواست خود دفن کردند و بر روی قبرش گنبد بزرگی برای بازدیدکنندگان ساختند و در آنجا کلاس ها و مجالس تا به امروز برگزار می شود، و هر ساله در ربیع الثانی مراسم سالگرد او برگزار می شود[۱۱].
منبع
پانویس
- ↑ الزرکلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء الخامس. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 19. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 6 نوفمبر 2020.
- ↑ عیدید, محمد بن حسن (1433 هـ). إتحاف المستفید بذکر من أخذ عنهم وواخاهم السید محمد بن حسن عیدید. صفحة 157.
- ↑ ابن الشیخ أبی بکر بن سالم, سالم بن حفیظ (1426 هـ). منحة الإله فی الاتصال ببعض أولیاه. تریم، الیمن: دار المقاصد. صفحة 135.
- ↑ باکثیر, عبدالله بن محمد (1405 هـ). رحلة الأشواق القویة إلى مواطن السادة العلویة. صفحة 5.
- ↑ المشهور, أبو بکر بن علی. لوامع النور. الجزء الأول. صنعاء، الیمن: دار المهاجر. صفحة 197.
- ↑ العطاس, علی بن حسین. تاج الأعراس فی مناقب الحبیب صالح بن عبدالله العطاس. الجزء الثانی (الطبعة الأولى). إندونیسیا: منارة قدس. صفحة 166.
- ↑ السقاف, عبدالله بن محمد. تاریخ الشعراء الحضرمیین. الجزء الرابع. القاهرة، مصر: مطبعة العلوم. صفحة 128.
- ↑ السقاف, أحمد بن عبدالرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 107.
- ↑ القضمانی, محمد یاسر (2014). السادة آل باعلوی وغیض من فیض أقوالهم الشریفة وأحوالهم المنیفة. دمشق، سوریا: دار نور الصباح. صفحة 190.
- ↑ "ترجمة للإمام الحبیب علی بن محمد بن حسین بن عبدالله الحبشی". شبوة برس. مؤرشف من الأصل فی 2 ینایر 2019.
- ↑ "کتاب سمط الدرر". Scribd. مؤرشف من الأصل فی 8 نوفمبر 2020.