سوره فصلت

نام	سوره فُصِّلَت‌ْ
شماره سوره	۴۱
ترتیب نزول	۶۱
جزء	۲۴ و ۲۵
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۵۴
تعداد کلمات	۷۹۶
تعداد حروف	۳۳۶۴

سوره فُصِّلَت‌ْ (حم سجده)، چهل و یکمین سوره و از سوره‌های مکی و سجده‌دارِ قرآن که در جزء ۲۴ و ۲۵ قرآن جای گرفته است. واژه «فصلت» به معنای «شیوا بیان شده» در آیه سوم آمده و به همین جهت این سوره به این نام‌ شهرت یافته است‌. سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید. وحدانیت خدا، نبوت پیامبر صلی الله علیه، قیامت و اشاره به سرگذشت قوم عاد و قوم ثمود از دیگر موضوعات مطرح‌شده در آن است.

فصلت

تبیین و تفصیل، فصل فصل شدن.

مفهوم کلی سوره

1. آیات آفاقى وانفسى پروردگار؛
2. رستاخیز، دلایل و هشدارها؛
3. قرآن معجزه اى جاویدان؛
4. مراحل آفرینش جهان؛
5. گذشت برخى پیامبران.

اسامی سوره

فصلت، حم سجده، مصابیح اقوات، سجده مؤمن، سجده.

علت نام‌گذاری

«سوره فصلت»؛ سبب نام‌گذارى این سوره به فصّلت آیۀ سوم این سوره است كه تعبیر «فُصّلت» (تبیین و فصل فصل شدن) در آن آمده است.

«سوره حم سجده»؛ به جهت اینکه این سوره از سور حوامیم و دارای آیه سجده‌دار می‌باشد.

«سوره مصابیح»؛ به خاطر وجود لفظ مصابیح در آیه دوازدهم این سوره می‌باشد.

«سوره اقوات»؛ به خاطر وجود لفظ اقوات در آیه دهم این سوره می‌باشد.

«سوره سجده مؤمن»؛ به خاطر اینکه این سوره از سوره‌های سجده‌دار است، و به خاطر تمییزش از سوره «الم سجده»، این سوره را با اسم سوره ماقبل خودش که مؤمن است به صورت ترکیبی آورده‌اند.

«سوره سجده»؛ به خاطر آیه سی‌وهفتم این سوره به سوره سجده نام‌گذاری کرده‌اند اما اشتهار این سوره بیشتر حم سجده است تا از سوره الم سجده متمایز باشد.

تعداد آیات و کلمات

سوره فصلت پنجاه‌و‌چهار آیه دارد.

سوره فصلت هفتصد‌و‌نودوشش كلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است).

اهداف و آموزه‌ها

هدف هاى اساسى سوره فصلت عبارت‌اند از:

1. یادآورى توحید و ایمان به خدا؛
2. یادآورى رستاخیز و دلایل آن؛
3. مسألۀ وحى و رسالت.

محتوا و موضوعات

محتواى سوره فصلت را مى توان در چند بخش خلاصه كرد:

توجه به قرآن و بحثهاى فراوانى که پیرامون آن در آیات مختلف این سوره آمده است، و از جمله بقاء حاكمیت قرآن و تسلط منطقى آن در تمام ادوار و اعصار كه در آیه چهل‌ویکم و چهل‌ودوم این سوره به آن اشاره شده است، و صریحا مى گوید: «این كتابى است شكست‌ناپذیر كه باطل هرگز بر آن غلبه نخواهد كرد» و در عین حال دلیلى است بر عدم تحریف قرآن در طول تاریخ، و همچنین موضعگیری‌هاى سرسختانه دشمنان در مقابل این كتاب آسمانى تا آنجا كه مردم را از شنیدن آیات قرآن نهى مى كردند؛

توجه به آفرینش آسمان و زمین، مخصوصا آغاز آفرینش جهان از ماده گازى شكل(دخان) و مراحل پیدایش كره زمین و كوه ها و گیاهان و حیوانات؛

اشاراتى به سرگذشت اقوام مغرور و سركش پیشین، از جمله قوم عاد و ثمود، و سرنوشت دردناك آنها و اشاره كوتاهى به داستان موسى علیه السلام؛

انذار و تهدید مشركان و كافران مخصوصا با ذكر آیات تكان دهنده اى درباره قیامت و گواهى اعضاى بدن حتى پوست تن انسان، و توبیخ شدید پروردگار نسبت به آنها به هنگامى كه در برابر عذاب الهى قرار مى گیرند؛

پاره اى از دلائل رستاخیز و قیامت و خصوصیات و ویژگیهاى آن؛

مواعظ و اندرزهاى گوناگون كه در لابلاى مباحث فوق آمده و به آنها روح و حیات بیشترى مى بخشد، مخصوصا دعوت به استقامت در راه حق، و طریقه برخورد منطقى با دشمنان و طرز راهنمایى آنها به آئین خداوند؛

سرانجام سوره را با بحث جالب و كوتاهى پیرامون آیات آفاقى و انفسى پروردگار و بازگشتى بر مساله معاد پایان مى بخشد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى‌بن‌كعب از پیامبر خدا روایت می‌كند: «هر كس سوره حم سجده را بخواند به تعداد هر حرفى از آن ده حسنه به او داده خواهد شد».

ذریح محاربى از حضرت صادق علیه السلام روایت كرده است كه فرمودند: «هر كس سوره حم سجده را بخواند روز قیامت به اندازه دید چشمش نور و سرورى خواهد داشت، و در این دنیا هم مورد ستایش و غبطه دیگران خواهد بود».

زمان و فضای نزول

سوره فصلت بعد از معراج اندكى قبل از هجرت نازل شده است.

با دقت در محتوا و موضوعات مطرح شده در سوره فصلت می‌توان دریافت که به وقت نزول سوره مباركه، مشركان در مجادله و موضع‌گیرى در مقابل نبوت كار را از حد گذرانده بودند، انكار و مقابله آنها سبب نزول اینهمه واقعیّات گردیده است، عظمت موضوعات این سوره در حد «یدرك و لا یوصف» مى باشد، و همچنین وقوع لفظ «حم» در اوّل سوره هاى هفتگانه حاكى است كه مطالب و مقتضاى نزول در آنها یكى است.

ویژگی

سوره فصلت از سور " حوامیم" است (حوامیم هفت سوره از قرآن است كه با" حم" شروع مى شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره هاى مكى است). سور حوامیم عبارتند از: مؤمن، فصلّت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.

پیامبر اسلام صلی الله علیه می‌فرمایند: هر چیزى را میوه ایست و میوه قرآن حوامیم است چه این سوره ها روضه هاى زیبا و معمورند كه متصلند بیكدیگر هر كه خواهد در مرغزار بهشت چرا كند باید كه حوامیم بخواند. و حاكم از ابن مسعود آورده كه گفت: حوامیم دیباى قرآن است. پیامبر اسلام صلی الله علیه در حدیثی فرمود: مَثَل سوره های حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباس ها است. سوره فصلت از سور عزائم است و آیۀ سی و هفتم آن سجدۀ واجب دارد كه هركسى این آیه را بشنود یا بخواند، واجب است یك سجده به جا آورد.

سور عزائم عبارتند از سوره های سجده، فصلت، نجم، علق که خواندن آنها در نماز جائز نیست.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره فصلت - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir