حضرت موسی

حضرت موسی (ع) از پیامبران بزرگ بنی اسرائیل است که در دین اسلام و در آیات قرآن کریم توجه ویژه ای به او شده است. حضرت موسی (ع) سومین پیامبر اولوالعزم و از نسل یعقوب و تبار بنی اسرائیل است. از نسل حضرت ابراهیم (ع) است و با شش واسطه به آن حضرت می‌رسد. او پیامبر صاحب شریعت بود و کتاب آسمانی او تورات است.

موسی

نام	حضرت موسی (ع)
نام موسی به عبری	מֹשֶׁה
ولادت	زمان فرعون
زادگاه	جوشن • مصر
مدت عمر	120 یا 126سالگی شب بیست و یکم رمضان
محل مبعوث شدن	قرن‌های 13 تا 15 پیش از میلاد مسیح
وفات	کوه نبو • موأب
علت وفات
نام پدر	عمران (عمرام)
نام مادر (اختلافی)	یوکابد نحیب افاحیه بوخایید

وجه تسمیه حضرت موسی (ع)

مشهور آن است که موسی صورت عربی لغت عبری موشه است که معنای آن از آب گرفته شده می‌باشد. این وجه تسمیه برگرفته از آیه دهم از باب دوم سفر خروج تورات است که می‌گوید: «و چون طفل نمو کرد (دایه) وی را نزد دختر فرعون برد و او را بمنزله پسر شد و وی را موسی نام نهاد زیرا گفت: او را از آب کشیدم».

وجه دیگر را ابن عباس گفته است:

جهت تسمیه طفل به موسی این است که میان درخت و آب افتاده بوده و آب در زبان قبطی (مو) و درخت (سا) است.

اما سید عبدالحجت بلاغی با استناد به اینکه در زمان حضرت موسی دیگرانی هم به این اسم گزارش شده‌اند. در این وجه تسمیه تردید وارد کرده است.

ولادت حضرت موسی (ع)

حضرت موسی (ع) زمانی به دنیا آمد که روزگار بنی اسرائیل فوق‌العاده دشوار و ناگوار بود، زیرا فرعون مردان و پسران آنان را به قتل می‌رساند و زنانشان را زنده می نهاد، اکنون حضرت موسی (ع) به دنیا آمده و مادرش در تکاپوی پنهان کردن نوزاد از نظر جاسوسان فرعونی است در اینجا خداوند متعال به مادر حضرت موسی (ع) دستور می‌دهد که موسی را شیر داده و هنگامی که بر او بیمناک است وی را به رود افکند و ناراحت نباشد که به زودی حضرت موسی (ع) را به خودش باز می‌گرداند و از پیامبران الهی قرار می‌دهد وقتی مادرش حضرت موسی (ع) را به آب افکند خاندان فرعون او را از آب گرفتند و همسر فرعون گفت: این نوزاد نور چشم من و تو باشد مبادا او را به قتل برسانی شاید برای ما سودی داشته باشد و او را فرزند خود قرار دهیم.

خواهر حضرت موسی (ع) به دنبال نوزاد راه افتاد تا از عاقبت او باخبر شود و رسید به دربار فرعون و بدون این که کسی متوجه این موضوع شود به فرعونیان گفت من شما را به خانواده ای راهنمایی می کنم و عهده دار شیر دادن این نوزاد باشد، و آنان پذیرفتند و حضرت موسی را به مادرش دادند در حالی که نمی‌دانستند این مادر اوست و خداوند با این کار چشم مادرش را روشن ساخت.

این گونه شد که حضرت موسی در خانه دشمن خویش رشد و نمو یافت و به سن رشد رسید و خداوند متعال بر او حکم و علم داد یعنی عقل، فهم و قدرت بر هدایت جامعه و داوری میان آنها بر حضرت موسی داده شد و این نبود جز به خاطر تقوا و نیکوکاری حضرت موسی (ع) و خداوند پاداش نیکوکاران را این گونه می‌دهد.

نسب حضرت موسی (ع)

موسی فرزند عمران از نوادگان یعقوب می‌باشد. نَسَب او تا یعقوب عبارت است از (موسی بن عمران بن یصهر بن یافث بن لاوی بن یعقوب). (او ۵۰۰ سال بعد از ابراهیم خلیل ظهور کرد.)

موسی نامی است که از دو جزء تشکیل شده یکی «مو» به معنای آب و دیگری «سی» به معنای درخت است. (در روایاتی دیگر نام مادر موسی را یوکابد گفته‌اند) او را موسی نام نهادند چون گهواره او در کنار درختی در داخل آب بدست آمد. نام مادرش یوخابید بود که در تورات نیز نامش برده شده است. موسی سه برادر داشت، ‌ هارون که بزرگتر از موسی بود و بشر و بشیر که کوچکتر بودند.

فرار حضرت موسی (ع) از فرعونیان

حضرت موسی (ع) داخل شهر شد و دید دو نفر با هم دعوا می‌کنند که یکی از بنی اسرائیل و موحد و آن دیگری از فرعونیان است، بنی اسرائیلی از حضرت موسی (ع) کمک خواست و حضرت مشتی بر آن مرد فرعونی زد و او کشته شد، وقتی حضرت موسی (ع) دید این فرعونی کشته شد.

در شهر هراسان می گشت که بالاخره فرعون او را مجازات خواهد کرد تا این که مرد بنی اسرائیلی باز از حضرت موسی (ع) کمک خواست ولی حضرت فرمود تو شخصی هستی که دچار گمراهی هستی و هر روز با کسی درگیری داری و در این بین مردی با سرعت خود را به حضرت موسی (ع) رساند که فرعون در صدد قتل توست و من خیرخواه توأم و موسی هراسان از شهر خارج گشت و به سوی مدین محل زندگی حضرت شعیب (ع) حرکت نمود.

ازدواج حضرت موسی (ع) با دختر شعیب(ع)

حضرت موسی (ع) از دست فرعونیان فرار کرد و به سوی مدین حرکت نمود و وقتی به آنجا رسید دید مردم در کنار چاهی برای گوسفندان شان آب می‌دهند اما دو دختر در کناری ایستاده اند تا وقتی همه رفتند آنها نیز به گوسفندان خود آب دهند و حضرت موسی (ع) به آن دو کمک کرد و سپس به درگاه الهی عرضه داشت: «پروردگارا من به آن چه تو برایم عطا کنی نیازمندم».

این دو دختر جریان کمک مرد غریبه را به پدرشان گفتند و پدر در فکر این شد که از موسی (ع) تشکر کند و وقتی او را مردی با ایمان یافت، پیشنهاد ازدواج با یکی از دخترانش داد و حضرت موسی (ع) قبول کرد که در عوض ده سال کار برای حضرت شعیب (ع) با دختر او ازدواج کند و این گونه شد که حضرت موسی (ع) در شهر مدین با دختر شعیب که از پیامبران الهی بود ازدواج کرد و پس از تمام شدن مدت، به همراه خانواده‌اش از مدین به سوی مصر حرکت نمود. و در همین مسیر برگشت بود که خداوند وی را به پیامبری مبعوث نمود تا به سوی فرعون رفته و او را به یگانگی خداوند دعوت کند.

نبوت حضرت موسی (ع)

خداوند متعال وقتی حضرت موسی (ع) را آماده برای نجات قوم بنی اسرائیل یافت بر او وحی نمود که به سوی فرعون برو و او را به راه راست دعوت نما و در این میان معجزاتی هم به حضرت داد از جمله اژدها شدن عصا و روشنایی و درخشش دست (ید بیضا).

حضرت موسی (ع) به خداوند عرضه داشت که من از فرعونیان کسی را کشته ام پس برایم وزیری ده که برادرم هارون به این امر سزاوارتر است و خداوند دعایش را اجابت نمود و هارون را وزیر و یاور و تصدیق کننده حضرت موسی (ع) قرار داد ولی فرعون و قومش نه تنها نبوت وی را نپذیرفتند، بلکه او را ساحری دانستند که می‌خواهد قدرت را از فرعون بگیرد و خداوند حضرت موسی (ع) و قومش را از فرعونیان نجات داد و رسالتش را بر همگان ثابت نمود و فرعون را با همه لشکریانش در دریا غرق نمود تا عبرتی باشد برای همه مستکبران و نیز پندی برای مؤمنان که چگونه خداوند یار و یاور مؤمنان است. سرگذشت حضرت موسی (ع) و پندها و عبرت های این تاریخ فراتر از آن است که در این نوشتار مجال طرح آنها باشد، لذا به طور خلاصه اشاره می‌شود:

1. حضرت موسی (ع) و نجات دادن قومش از دست فرعونیان و رد شدن از دریا با معجزه الهی.
3. رفتن حضرت موسی (ع) به طور سینا و عبادت با خداوند متعال و رو آوردن قومش به گوساله پرستی در غیاب آن حضرت و با انحراف سامری.
5. بهانه‌گیری های قوم بنی اسرائیل از حضرت موسی (ع) پس از آن که به اشتباه و گمراهی خود به گوساله پرستی پی برده و خداوند توبه آنها را پذیرفته بود.
7. داستان ملاقات حضرت موسی (ع) و یکی از بندگان برگزیده خداوند.

معجزه ید بَیضَاء حضرت موسی (ع)

معجزه ید بیضاء (دست تابان) از جمله معجزات نه‌گانه حضرت موسی(ع) بوده است. قرآن در سوره‌های اعراف، طه، شعراء، نمل و قصص از آن یاد کرده و آن را چنین نقل کرده است: «اسْلُکْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُ‌جْ بَیْضَاءَ مِنْ غَیْرِ‌ سُوءٍ: دستت را در گریبانت ببر تا بدون هیچ عیبی سفید و درخشان بیرون آید».

بنا بر آیات قرآن این معجزه یک‌بار قبل از رفتن موسی به ملاقات فرعون و برای آمادگی حضرت موسی(ع) رخ داد بار دیگر در نزد فرعون، واقع شد.

دست نورانی حضرت موسی (ع)

بنابر نظر برخی از مفسران اعجاز ید بیضاء به این نحو بوده که دست حضرت موسی(ع) نورانی گشته و از آن نور پراکنده می‌شد. نور این دست به نحوی بود که برای همه افراد حاضر در نزد فرعون قابل دیدن بود. برخی از روایات نیز بر این مطلب دلالت دارند.

دست سفید حضرت موسی (ع)

برخی دیگر از مفسران معتقدند که رنگ پوست حضرت موسی(ع) گندم‌گون بوده است. در این اعجاز دست حضرت موسی(ع) کاملا سفید گشته و همین سبب تعجب دیگران گشت.

قرآن کریم و حضرت موسی (ع)

قرآن کریم یکی از بهترین و مؤثرترین طریق بیداری بشریت را مطالعه تاریخ پیشینیان قرار داده و فرمود: «آیا برای هدایت آنها همین کافی نیست که بسیاری از اقوام گذشته را که در عصرهای پیشین زندگی می‌کردند، هلاک کردیم».

سرگذشت حضرت موسی (ع) نیز پر از درس‌ها، پندها، عبرت ها و پیام های سرنوشت ساز است که هدایت جامعه در گرو نگاهی عمیق به این درس­ها است و لذا در قرآن کریم بارها به این مطالب اشاره شده است به طوری که حدود 136 مرتبه نام مبارک حضرت موسی (ع) در قرآن ذکر شده و فرعون که نماد استکبار و استثمار و طغیان بود، 74 مرتبه و بنی اسرائیل قوم حضرت موسی (ع) 33 مرتبه و یهود و یهودیان حدود 20 مرتبه و بیش از 31 مرتبه اهل کتاب تکرار شده است که بیانگر اهمیت رخدادهایی است که در داستان حضرت موسی (ع) و قومش اتفاق افتاده و برای هدایت جامعه سرنوشت ساز است.

فهرست آیات مرتبط با حضرت موسی (ع)

آیات زیر آیاتی هستند که نام حضرت موسی (ع) یا داستانی مرتبط با آن حضرت در آنها ذکر شده است:

سوره بقره، آیه 51-67• سوره بقره، آیه 92 • سوره بقره، آیه 108 • سوره بقره، آیه 136 • سوره بقره، آیه 246-248 •سوره آل عمران، آیه 84 • سوره نساء، آیه 153 • سوره نساء، آیه 164 • سوره مائده، آیه 20-24• سوره انعام، آیه 84 • سوره انعام، آیه 91 • سوره اعراف، آیه 103-104 • سوره یونس، آیه 75-88 • سوره هود، آیه 17 • سوره هود، آیه 96 • سوره ابراهیم، آیه 5-8 • سوره اسراء، آیه 101 • سوره کهف، آیه 60 • سوره مریم، آیه 51 • سوره طه، آیه 9-19 • سوره انبیاء، آیه 48 • سوره شعراء، آیه 43-48• سوره نمل، آیه 7-10 • سوره قصص، آیه 10-20 • سوره احزاب، آیه 7 • سوره احزاب، آیه 69 • سوره صافات، آیه 114 • سوره صافات، آیه 120 • سوره شوری، آیه 13 • سوره زخرف، آیه 46 • سوره نازعات، آیه 15 • سوره اعلی، آیه 19

نمونه آیاتی که نام حضرت موسی (ع) در آنها آمده

• «سَلَامٌ عَلَی مُوسَی وَ هَارُونَ»: سلام بر موسی و هارون.
• «وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَی أَرْبَعِینَ لَیْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ»: و (به یاد آورید) هنگامی را که با موسی چهل شب وعده گذاردیم؛ (و او، برای گرفتن فرمان های الهی، به میعادگاه آمد؛) سپس شما گوساله را بعد از او (معبود خود) انتخاب نمودید؛ در حالی که ستمکار بودید.
• «وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَی الْهُدَی وَأَوْرَثْنَا بَنِی إِسْرَائِیلَ الْکِتَابَ»: و ما به موسی هدایت بخشیدیم، و بنی اسرائیل را وارثان کتاب (تورات) قرار دادیم.
• «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَی بِآیَاتِنَا إِلَی فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّی رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِینَ»: ما موسی را با آیات خود به سوی فرعون و درباریان او فرستادیم؛ (موسی به آنها) گفت: من فرستاده پروردگار جهانیانم.

حضرت موسی (ع) در روایات

• پیامبر خدا (ص) فرمودند: حضرت داود (ع) در روز شنبه به مرگ ناگهانی درگذشت. پس پرندگان با بالهای خود بر او سایه افکندند. موسی کلیم الله (ع) نیز در تیه (بیابان برهوت) مرد. پس آواز دهنده ای از آسمان جار زد: موسی (ع) مرد و کیست که نمیرد؟
• پیامبر خدا (ص) فرمودند: موسی در حالی برانگیخته شد که گوسفندان خانواده خود را می چراند و من نیز در حالی برانگیخته شدم که گوسفندان خانواده ام را در جیاد می چراندم.
• امام زین‌العابدین (ع) فرمودند: آخرین سفارشی که خضر به موسی بن عمران علیهما السلام کرد این بود: هیچ کس در دنیا با کسی نرمی نکند مگر آن که خداوند عزوجل در روز قیامت با او نرمی‌کند.
• امام صادق(ع): به آن چه امید نداری امیدوارتر باش تا به آنچه امید داری؛ زیرا موسی (ع) رفت که مقداری آتش بیاورد اما وقتی به سوی خانواده خود برگشت، پیامبری مرسل بود.
• امام صادق (ع): موسی بن عمران ‌علیه‌السلام گفت: پروردگارا، کدام عمل نزد تو برتر است؟ فرمود: دوست داشتن کودکان؛ زیرا سرشت آنان بر توحید من است و اگر آنها را بمیرانم، به رحمت خود به بهشت شان می برم.
• خداوند خطاب به موسی (ع) فرمود: «یا موسی، لاتُطَوِّلْ فی الدُّنْیا أملَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبُکَ، والقاسِی القلبِ منّی بَعِیدٌ»: ای موسی! در دنیا آرزوی دراز نکن که قلبت سخت می‌شود و انسان سخت دل از من بدور است.
• روایت شده است که موسی (ع) گفت: پروردگارا! مرا از نشانه خشنودی خود از بنده ات خبر ده. خدای تعالی به او وحی فرمود: هرگاه دیدی که من بنده ام را برای طاعت خود آماده و از معصیتم روی گردان می کنم، این نشانه خشنودی من است.