حماد بن ابی سلیمان

نام	حماد بن ابی سلیمان
اسم کامل	ابواسماعیل حماد بن ابی‌سلیمان اشعری
لقب	حمّاد اشعری
پیشینه	فقیه کوفه
دین	اسلام
مذهب	شیعه
دلیل شهرت	اصحاب ایرانی امام محمد باقر(علیه السلام) از شاگردان امام جعفر صادق(علیه السلام)

ابو‌اسماعیل حمّاد بن ابی سلیمان از ایرانیان مقیم کوفه است. پدرش فرمانروای اصفهان بود. امام محمدباقر(علیه السلام) با تأسیس اوّلین دانشگاه اهل‌بیت(علیه السلام)، شاگردان و اصحاب بسیاری را تربیت کرد و صدها فارغ التّحصیل در موضوع‌های گوناگون به جامعه عرضه نمود. شیخ الطّائفه (شیخ طوسی) در رجال خود، اصحاب و شاگردان امام محمد باقر(علیه السلام) را 462 مرد و دو زن دانسته که در میان آنان برخی از نظر اعتبار و وثاقت مورد اتّفاق اهل‌سنت و امامیه‌اند و برخی از فقیه‌ترین فقیهان صدر اسلام محسوب می‌شوند. در این میان عدّه‌ای از ایرانیان افتخار شاگردی و ملازمت با امام محمدباقر(علیه السلام) را داشتند. ابو‌اسماعیل حمّاد بن ابی‌سلیمان یکی از شاگردان و اصحاب نامدار ایرانی امام باقر و امام جعفر صادق(علیه السلام) می‌باشد.

= حمّاد بن ابی سلیمان کیست -

ابو‌اسماعیل حمّاد بن ابی سلیمان از ایرانیان مقیم کوفه است. پدرش فرمانروای اصفهان بود که در جریان فتح آن شهر در زمان خلیفه دوم به دست ابوموسی اشعری به همراه خانواده اسیر شد و سپس در حضور خلیفه دوم، اسلام آورد. وی از جمله ده موالی بود که معاویه در جریان جنگ صفّین به ابوموسی اشعری بخشید و ابوموسی او را به پسرش ابراهیم داد و ابراهیم او را آزاد کرد و سپس پدر حمّاد در کوفه ساکن گشت.

ابوسلیمان در کوفه به زندگی جدید خود پرداخت و فرزندش را به تحصیل علم و دانش گمارد؛ به طوری که حمّاد در زمره دانش‌آموختگان مشهور کوفه قرار گرفت.

اساتید حمّاد

حمّاد پس از کسب علوم مقدّماتی وارد دانشگاه امام باقر و امام جعفر صادق (علیه السلام) شد و به حدّی در کسب دانش پیش رفت که دانشمندان اسلامی از وی به عنوان امام، مجتهد، فقیه، جواد و کریم یاد کرده‌اند و او را به کثرت حدیث توصیف نموده‌اند.

ابن سعد از حمّاد بن زید نقل می‌کند: حمّاد بن ابی سلیمان به بصره مسافرت کرد. پس از بازگشت، از وی پرسیدند: بصریان را چگونه یافتی؟ گفت: آنان شاخه‌ای از اهل شام هستند که در نزدیکی ما فرود آمده‌اند. حمّاد بن زید می‌افزاید: یعنی آنان درباره علی(علیه السلام) چون ما نیستند.

سید محسن امین این گفتار حمّاد را نشانه تشیّع او می‌داند؛ به جهت اینکه بصریان از امیرمؤمنان(علیه السلام) روی‌گردان و اهل کوفه، شیعه آن حضرت بودند.

شاگرد معروفش

او از استادان برجسته ابوحنیفه است. ابوحنیفه مدت 18 سال در حلقه درسش شرکت کرد و تا هنگام وفات حماد، از او بهره می‌برد.

شخصی به نام ابومطیع از قول ابو‌حنیفه نقل می‌کند که نزد ابوجعفر منصور عباسی رفته بود ابوجعفر از وی پرسید اساتید تو چه کسانی بوده‌اند؟ وی در جواب گفت علوم را از حماد بن ابی سلیمان کوفی آموختم که او شاگرد ابراهیم نخعی و او نیز شاگرد عمر بن خطاب و او نیز از علی بن ابیطالب(علیه السلام) آموخت.

سفرهای حمّاد

حماد به شهرهای بسیاری در شرق و غرب سفر کرده و از محدثان و دانشمندان در این سرزمین‌ها دانش و حدیث آموخته است.

اطعام حمّاد

صلت بن بسطام رحمه الله می‌گوید: «حماد بن ابی سلیمان رحمه الله هر شب رمضان پنجاه تن را افطار می‌داد و هرگاه شب عید فرا می‌رسد به هر یک از آنان لباس [نو] می‌پوشاند»

در گذشت

حمّاد پس از خدمات زیادی که در طول عمر خود انجام داد، در سال 120 ق. و در کهولت سن وفات یافت.