مسجد اعظم قم
| نام | مسجد اعظم قم |
|---|---|
| نام دیگر | مسجد آیتالله بروجردی |
| بنیانگذار | آیتالله بروجردی |
| تأسیس | دهه ۱۳۳۰ ش |
| مکان | قم |
| مساحت | ۱۲ هزار متر مربع |
| امکانات | کتابخانه |
| کاربری | مسجد • مَدرس • مذهبی |
| شمارهٔ ثبت | ۱۴۰۰۰ |
مسجد اعظم قم که یکی از آثار بزرگ آیتالله العظمی حاج آقا حسین بروجردی طباطبایی است در 21 تیرماه 1333 شمسی برابر 11 ذی القعده سال 1374 به مناسبت سالروز ولادت باسعادت حضرت امام رضا(علیه السلام) طی مراسم باشکوه با جنب و جوش بخصوصی اولین کلنگ بنای آن به دست آیتالله بروجردی به زمین زده شد و بلافاصله کار ساختمان شروع گردید. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد اسلامی و کم نظیر در جهان اسلام می‌باشد و به طور مسلم یکی از افتخارات کشور و ملت ایران است .مسجد اعظم که آوازه ایران را در شرق و غرب بالا برده سند زنده و معتبری از همت عالی و تصمیم راسخ رهبران دینی و کمک به مردم مسلمان تلقی می‌گردد. ساختمان مسجد به سبک معماری اسلامی ایران و دارای دو شبستان بزرگ و گنبد و فضای زیر گنبد و دو گلدسته بسیار مرتفع می‌باشد.
تاریخچه مسجد
مسجد اعظم قم یکى از آثار دینى با عظمت است که به همت والاى مرجع تقلید عالم تشیع، حضرت آیتالله العظمى بروجردى تأسیس شد. در اهمیت این مسجد با عظمت می‌توان گفت این مسجد تنها معبدی است که در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیه) قرار دارد. انگیزه اصلی آن فقیه فرزانه از بناى چنین مسجد عظیمى، این بود که زائران حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیه) از فضاى روحانى مسجدی مناسب در جوار بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت بهره برند، همچنین گسترش روزافزون حوزه علمیه قم، نیازمند فضایى وسیع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزویان بود.
قسمتی از زمین فعلی مسجد خانه‌های شخصی و مسافرخانه بود و ضلع غربی حرم مطهر با وجود این بناها نمای مناسبی نداشت؛ لذا آیتالله بروجردی تصمیم گرفتند این مکان‌ها را خریداری و مسجد بزرگی بنا نمایند. برای مؤسس فقید جلب رضایت کامل افراد هنگام خرید خانه‌های اطراف حرم در اولویت قرار داشت. بنابراین با تلاش اعضای دفتر معظم‌له رضایت کامل از افراد به دست آمد.
«کلنگ بناى مسجد در روز 21 تیرماه 1333 (برابر با یازدهم ذىقعده 1374ه. ق و همزمان با سالروز ولادت با سعادت امام رضا علیه السلام) در مراسم با شکوهى به دست آیتالله بروجردى به زمین زده شد. بلافاصله مقدمات ساختمان و خرید زمین‌های اطراف آن آغاز گردید.» کارهاى عمده ساختمانى مسجد در مدت شش سال کار متمادى به پایان رسید و مسجداعظم در نیمه اول سال 1339 با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آیتالله بروجردى افتتاح و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت. ساختمان مسجد به سبک معمارى اسلامى و داراى چهار شبستان و یک کتابخانه است. مجموع مساحت مسجد در حدود دوازده هزار مترمربع است. شبستان زیرگنبد به مساحت چهارصد مترمربع و شبستان‌هاى جانبى آن هر کدام نه صد مترمربع و شبستانی در طرف شمال مسجد با مساحتى حدود سیصد مترمربع است. گنبد بسیار بزرگ آن به ارتفاع بیست و هفت متر از کف شبستان و دو گلدسته بلند به قطر 20/3متر و ارتفاع شصت متر از سطح زمین است.
طراحی مسجد توسط معمار معروف آقای محمدحسین لرزاده انجام گرفت و امور اجرایی ساختمان از طرف مؤسس فقید به آقای رضا شاهپوری از تجار تهران و آقای ابوالقاسم صاحب‌جمعی واگذار شد. مجموع هزینه‌های بنای مسجد با انجام صرفه‌جوئی‌های لازم حدود شش میلیون تومان بود که قسمتی از این مبلغ را خود مؤسس معظم تقبل کردند و بقیه از طریق کمک‌های مردمی به مرور زمان تهیه شد. هزینه‌های مربوط به انجام کاشیکاری‌های مسجد در آن زمان حدود دو میلیون تومان برآورد شد. از روز بنای مسجد، توجه‌ها به این مسجد با عظمت جلب شد و علما و شخصیت‌های شیعه و سنی از آن بازدید به عمل آوردند. با برگزاری درس خارج آیتالله بروجردى در سال 1339 در مسجد اعظم، این مسجد به مرکزیت حوزه علمیه قم تبدیل شد و بعد از ایشان نیز مراجع معظم تقلید؛ از جمله آیتالله العظمی امام خمینی رحمةالله‌علیه و آیتالله العظمی گلپایگانی و دیگر اعاظم و مراجع حوزه درس خارج خود را در این مسجد برگزار می‌کردند. به مرور زمان با استقبال اساتید و فضلای حوزه، درس‌های پرجمعیت سطح حوزه هم در این برگزار گردید.
نماز جماعت مغرب و عشا در یک فضای معنوی به امامت حضرت آیتالله بروجردى برگزار می‌‌شد و در ماه مبارک رمضان ایشان نماز ظهر و عصر را در مسجد اقامه می‌کردند. برگزاری مراسم مذهبى در ایام شهادت و ولادت ائمه معصومین(علیه السلام) از دیگر فعالیت‌های مسجد بود که حضور حضرت آقا در این مراسمات موجب رونق هر چه بیشتر برنامه‌های مسجد را فراهم می‌کرد. با سخنرانی تاریخی حضرت امام خمینی رحمةالله‌علیه در سال 1342 مسجد اعظم به پایگاه انقلاب اسلامی تبدیل شد و امروزه همایش‌ها و مراسم بزرگ دینی و سیاسی در این مسجد برگزار می‌گردد.
وقفنامه
وقفنامه مسجد اعظم به دو صورت موجز و تفصیل و به شکل دقیق و ظریف تنظیم شده که در دوره‌های مختلف و به ویژه در سال‌های بعد از رحلت واقف معظم، به لحاظ حقیقی و حقوقی هیچ گونه اشکال و ابهامی بر آن وارد نگردد.
- تعیین و مشخص کردن دقیق و همه جانبه موقعیت جغرافیایی بنای مسجد و کتابخانه
- ثبت قانونی مالکیت و اعلام
- تعیین دقیق تولیت مسجد با درنظر گرفتن موقعیت‌های احتمالی آینده
- تعیین دقیق حدود وظایف و اختیارات تولیت
- برشمردن تک تک اجزای بنای مسجد
- تعیین دقیق نوع بهره برداری و کاربری مسجد
- تعیین نوع و محل مصرف درآمد‌های حاصل از موقوفات
در بند دوم وقفنامه مسجد حدود مسجد و موقعیت کتابخانه بیان شده است. تولیت مسجد در زمان حیات مؤسس معظم با خود ایشان بوده است. پس از رحلت آیتالله بروجردی، تولیت مسجد بین سال‌های 1340 تا 1356 با مرحوم حجة‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن طباطبایی بروجردی بوده است. در دوران تولیت ایشان بخش عمدهای از نواقص ساختمانی مسجد تکمیل می‌گردد. از سال 1356 تا سال1383 تولیت مسجد با مرحوم حجة‌الاسلام والمسلمین سید محمدصادق طباطبایی بروجردی بوده است. در دوران تولیت وی اختلافاتی بین ایشان و تولیت آستانه مقدسه در خصوص نحوه اداره مسجد به وجود آمد و در نتیجه آستانه اداره امور مسجد را علیرغم مخالفت ایشان در دست گرفت.
پس از فوت مرحوم آقا سید محمد صادق در سال 1383 تولیت مسجد طبق مفاد وقفنامه به آقای سید محمدباقر طباطبایی (پسر دوم آقا سید محمدحسن طباطبایی) رسید. ایشان در همان روزهای اول تولیت خود، با در نظر گرفتن موقعیت و ویژگی‌های خاص مسجد، از جمله برگزاری دروس خارج مراجع معظم تقلید، برگزاری مراسم‌های مهم مذهبی و سیاسی و با در نظر گرفتن شرایط بوجود آمده با آستانه مقدسه تدبیر نموده و موضوع تولیت و نحوه اداره مسجد را با بیت آیتالله العظمی بروجردی در میان می‌گذارد. بیت آیتالله العظمی بروجردی با یک تصمیم جمعی از محضر آیتالله سید محمد جواد علوی بروجردی نواده مرحوم آیتالله العظمی بروجردی و از اساتید بزرگ حوزه درخواست می‌کنند که تولیت مسجد اعظم و اماکن وابسته به حضرت آیتالله العظمی بروجردی را قبول فرمایند. ایشان پس از مشورت با با بزرگان حوزه مقدسه، تولیت مسجد اعظم و سایر اماکن وابسته را قبول می‌کنند. با پذیرش مقام تولیت از طرف ایشان، تعاملات سازنده و مثبت با آستانه مقدسه آغاز می‌شود. با اقدام تولیت محترم آستانه مقدسه اداره مسجد به تولیت شرعی و قانونی آن واگذار می‌گردد.
وقفنامه مسجد اعظم
نگهداری مسجدی با این عظمت مستلزم هزینه‌هایی بود که آیتالله العظمى بروجردى با آینده نگری و دور اندیشی و با در نظر گرفتن شرایط آن روزها برای مسجد موتولی خاص و موقوفاتی را در نظر گرفتند. این موقوفات در بروجرد و قم بودند. صیغه وقف مسجد توسط مؤسس معظم خوانده شد و سپس به امر ایشان برای مسجد وقف‌نامه‌ای تنظیم گردید. این وقف نامه در دفتر خانه شماره 2 حوزه ثبت قم در دو سند، اولی به صورت موجز و دومی به صورت تفصیلی بود. وقفنامه موجز به شماره ثبتی 13834 در تاریخ 10/2/1337ه. ش و وقف نامه تفصیلی به شماره ثبتی 13835 در تاریخ 10/2/1337ه. ش زیر نظر آیتالله العظمی بروجردی تنظیم گردید. در این وقف نامه کلیه مسائل مربوط به مسجد اعظم اعم از حدود مسجد، ابنیه و کلیه فضاها، موقوفات و تولیت مسجد مشخص شده است.
منبع
برگرفته از سایت تاریخچه مسجد اعظم - +کتابخانه آیتالله بروجردی