فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سیدحسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافى؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينى؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادى خسروشاهى؛ محمّدحسن زمانى؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايى؛ محمدهادى يوسفى غروى.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	5
سال نشر	سال دوم، زمستان، 1384
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5 پنجمین شمارگان در دومین سال نشر است که با هدف استحكام بخشيدن به وحدت ميان مسلمانان و نيز طرح مباحث انديشه‌اى در زمينه مشكلات و چالش‌هاى فراروى جهان اسلام، در حوزه‌هاى مختلف فقهى، حقوقى، كلامى، فلسفى، تاريخى و ... انتشار مى‌يابد. این شماره در فصل پاییز سال 1384 و با اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.

سرمقاله

سرمقاله
فرهنگ عاشورا، الگوى تقریب جهان اسلام

پس از وفات پیامبر گرامى اسلام(صلى‌الله‌علیه‌وآله) یکى از تلخ‌ترین حوادث تاریخ اسلام، شهادت سبط گرامى او حسین بن على(علیهما‌السلام) و هفتاد و دو تن از یاران پاکش بود که از زوایاى گوناگون قابل بررسى است.

دشمنان اسلام مانند برخى دیگر از رخدادهاى تاریخ اسلام، کوشیده‌اند تا از رویداد عاشوراى حسینى نیز براى ایجاد اختلاف میان شیعه و سایر فرقه‌هاى اسلامى بهره گیرند؛ از جمله در روز عاشورا، با احادیث مجعول که نقش بنى امیه در جعل این احادیث قابل توجه است، کوشیدند تا روز دهم محرم را روزى مبارک و میمون جلوه دهند و از این طریق احساسات پاک پیروان راه آن امام حق طلب را جریحه دار، و چنین وانمود کنند که برخلاف شیعه، فرقه‌هاى اهل سنت، در حزن و اندوه شهادت سبط پیامبر گرامى اسلام، نه تنها شریک نیستند، بلکه در این روز به شادى و سرور مى‌پردازند؛ در حالى که مراجعه به منابع معتبر اهل سنت دقیقاً چنین دلالت دارد که آنان نیز در غم شهادت امام سوم شیعیان سوگوارند و در مقابل احادیثى که مسلمانان را تشویق مى‌کند تا روز عاشورا، زینت و زیور کرده، به صورت روز شادى و سرور، آن را متبرک بدانند، به شدت و با صراحت موضع گرفته و بر این عقیده‌اند که احادیث دال بر تیمن و تبرک روز عاشورا ساختگى و جعلى یا دست کم در شمار احادیث ضعیف است و از این جهت، بدعت در دین به شمار مى‌رود.
نقطه اختلاف میان شیعه و اهل سنت در مباحث عاشورا به استحباب روزه این روز مربوط است که در واقع هیچ دلالتى بر متبرک بودن آن ندارد. توضیح مطلب این‌که از دیدگاه برخى از فقیهان شیعه، روزه گرفتن در این روز مکروه است. و از دیدگاه بعضى دیگر از آنان، روزه گرفتن در این روز اگر با قصد حزن و اندوه باشد و نه به منظور تبرک، مستحب است. )؛ زیرا مقتضاى جمع روایات چنین است؛ چرا که برخى از روایات روزه این روز را مستحب و بعضى دیگر، آن را مورد نهى قرار داده‌اند.
اهل سنت، روزه این روز را مستحب دانسته‌اند.؛ البته بر اساس روایت منقول از برخى کتاب‌هاى معتبر اهل سنت، از همسر پیامبر گرامى اسلام چنین نقل شده است که حضرت را هیچ گاه در روز عاشورا روزه دار ندیده است.. ؛ بنابراین، از جهت استحباب روزه این روز نیز هیچ گونه نقطه اختلاف برانگیزى وجود ندارد؛ البته خود اهل سنت، در این‌که عاشورا، روز دهم است یا نهم، اختلاف نظر دارند. مشهور آنان بر این باورند روز عاشورایى که در روایات آمده، همان روز دهم است؛ ولى برخى هم بر این عقیده‌اند که روز نهم مقصود است. در برخى از روایات منقول از شیعه نیز به روز نهم، عاشورا اطلاق شده است.؛ بنابراین، فلسفه استحباب روزه در این روز نزد اهل سنت به هیچ وجه به دلیل تیمن چنین روزى نیست؛ بلکه حتى برخى از آنان چنین تصریح کرده‌اند که فضیلت این روز از جهت استحباب برخى اعمال و تبرک و توسعه رزق در روز عاشورا بدعتى است که از سوى قاتلان امام حسین(علیه‌السلام) رواج یافته و حرام است؛ چون نشانه مخالفت و اظهار کینه به اهل‌بیت است.
نکته قابل توجه این‌که بر اساس برخى از روایات منقول از شیعه و اهل سنت ، پیش از وجوب روزه در ماه مبارک رمضان، مردم در ماه محرم ملزم به روزه بودند و پس از آن، با وجوب روزه در ماه مبارک رمضان، روزه ماه محرم نسخ شد؛ بنابراین، موضوع اعتقاد به استحباب روزه عاشورا، هیچ ارتباطى به شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و تبرک این روز ندارد؛ بلکه مسأله‌اى تاریخى، و مرتبط با رخدادهاى صدر اسلام است و فقط از سوى بنى امیه، مبارک بودن روز عاشورا مورد ترویج قرار مى‌گرفت. بر این اساس، برادران اهل سنت در نقاط مختلف ایران، در ایام عاشوراى حسینى، همگام و همراه با برادران شیعه به سوگوارى و شرکت در دسته‌هاى عزادارى، اهتمام خاصى دارند و اگر کسى درباره عزادارى این روز تردید یا تعریضى هم مطرح کرده باشد.، به طور قطع مورد تأیید اکثریت دانشمندان فرقه‌هاى گوناگون نیست و برخى از عالمان اهل سنت به دلیل احترام ویژه‌اى که براى اهل‌بیت(علیهم‌السلام) قائلند، به صراحت چنین اظهار کرده‌اند که شهادت امام حسین(علیه‌السلام) به وسیله ابن زیاد، با حدیث ثقلین مخالف است.؛ بنابراین مى‌توان روز عاشورا را به عنصر وحدت بخش تبدیل کرد؛ یعنى وحدت شیعه و سنى ضد استکبار جهانى که اسلام و مسلمانان را فارغ از هرگونه مذهب و گرایشى، نشانه رفته است. در چنین وضعى، نکوداشت عبرت‌هاى عاشورا و ترویج مکتب تربیتى عاشورا مانع جدى براى تهدیدهاى ناشى از استکبار جهانى خواهد بود؛ بلکه حتى اهداف و فلسفه قیام امام حسین(علیه‌السلام) و پیام ظلم ستیزى او مى‌تواند سرمشق تمام آزادگان جهان باشد؛ چرا که روى سخن حضرت نه تنها مسلمانان، بلکه هر آزاده اى است که سر ستیز و مبارزه با ظلم را دارد. بر این اساس، حتى گاندى، رهبر مبارزات ضد استعمارى مردم هند نیز پیام حضرت را در مبارزات مردم این کشور، به خوبى دریافته، از تفکرات حق طلبانه او الهام گرفت.

• منابع و مآخذ
  

1. الملیبارى الهندى، زین الدین بن عبد العزیز، فتح المعین لشرح قرة العین، دارالفکر، بیروت، اول، 1418ق، ج 2.
2. ابن عابدین، حاشیة رد المختار على الدر المختار، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 2.
3. الزرندى الحنفى، جمال‌الدین محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد، نظم دررالسمطین، من مخطوطات مکتبة الامام امیرالمؤمنین، اول، 1377 ق
4. علاءالدین الحصفکى، الدر المختار، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 2.
5. البیهقى، احمد بن الحسین، فضائل الأوقات، مکتبة المنارة، مکة المکرمة، اول، 1410ق
6. البهوتى، منصوربن یونس، کشاف القناع، دارالکتب العلمیة، بیروت، اول، 1418ق، ج 2.
7. نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام في شرح شرایع الاسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، دوم، 1365ش، ج17.
8. حلّى (علامه)، حسن بن یوسف، منتهى المطلب، نشر احمد، تبریز، 1333، ج 2.
9. طوسى، ابو جعفر، تهذیب الاحکام، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1390ق، ج 4.
10. کلینى، یعقوب، اصول کافى، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش، ج 4.
11. طباطبایى، سید على، ریاض المسائل في بیان الاحکام بالدلائل، مؤسسة آل البیت، قم،1404ق، ج1.
12. النووى، محیى الدین بن شرف، المجموع فى شرح المهذب، دار الفکر، بیروت، (بى تا)، ج6.
13. الترمذى، ابوعیسى، سنن الترمذي، دار الفکر، بیروت، دوم، 1403 ق، ج 2.
14. المحقق الخوانسارى، جمال الدین محمد، مشارق الشموس في شرح الدروس، موسسه آل البیت(ع)، (بى تا)، ج 2.
15. المناوى، محمد عبدالرؤوف، تحقیق احمد عبدالسلام، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، دارالکتب الاسلامیة، بیروت، اول، 1415ق، ج 6.
16. ابن عساکر، ابو القاسم على بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 54.

مقالات اندیشه‌ای

1. تجدید در اندیشه اسلامی و انعطاف پذیری در شرع (مقاله)/ آیت‌الله محمد علی تسخیری
2. نقش انقلاب اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان (مقاله)/ سید مهدى بزرگى
3. آثار حقوقی واگذاری عضو انسان مرده یا مبتلا به مرگ مغزی (مقاله)/ میر سجّاد هاشمى
4. مسائل عرفانی حج (مقاله)/ عبدالعلى باقرى
5. هم زیستی مذهبی (مقاله)/ دکتر محمدعلى خالدیان

پیشگامان تقریب

• أ. آیت‌الله بروجردی (آیت اخلاص) (مقاله) / رحیم ابوالحسینى
• ب. شیخ محمود شلتوت (آیت شجاعت) (مقاله)

سرزمین‌هاى جهان اسلام

• آلبانی یگانه کشور مسلمان اروپایی (مقاله) / ع. ر ـ امیردهى

گزارشى از یک کتاب

• نتایج انقلاب اسلامی (معرفى و نقد کتاب) / مرتضى شیرودى

اخبار فرهنگی

• عرصه‌هاى مشترک میان ادیان، راه گفت‌وگوى تمدن‌ها را هموار مى‌سازد.
  

اجلاس بین‌المللى گفت‌وگوى تمدن‌ها و فرهنگ‌ها با شعار «از گفت‌وگو تا همسویى و هم پیمان شدن» و با هدف بررسى راهکارهاى تفاهم ادیان و مذاهب و تأثیر آن در همسویى تمدن‌ها، با سخنرانى زین‌العابدین بن على رئیس‌جمهور تونس آغاز به کار کرد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، رئیس‌جمهورى تونس در جمع فراوانى از شخصیت‌هاى برجسته علمى، فرهنگى و سیاسى جهان اسلام و نمایندگان سازمان‌هاى فرهنگى بین‌المللى با اشاره به فروپاشى شوروى و تحولات جدید جهانى بر ضرورت احترام متقابل، ارتباط، همکارى و ادامه گفت‌وگوى متوازن و متعادل میان تمدن‌هاى غرب و شرق، ادیان و مذاهب، گزینش راه اعتدال و تسامح، پرهیز از تعصب و افراط و تفریط و برترى نژادى، ایجاد بسترهاى وفاق و همزیستى مسالمت‌آمیز و محکوم کردن تروریسم تأکید کرد.
آیت‌الله تسخیرى دبیر‌کل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى که در رأس هیأتى در این اجلاس شرکت کرده‌است، در سخنرانى خود به موضوع «ارزش‌هاى انسانى مشترک و نقش آنها در تحکیم همبستگى ملت‌ها» پرداخت و گفت: ادیان، جوهر و روح تمدن‌ها را تشکیل مى‌دهند و از آنجا، تأثیرهاى دینى جنبه کاملا آشکارى خواهند داشت و عرصه‌هاى مشترک میان ادیان، راه گفت‌وگوهاى مشترک میان تمدن‌ها را بیش از پیش هموار مى‌سازد.
دبیر‌کل مجمع با اشاره به صلح جهانى و ابعاد گسترده گفت‌وگوى ادیان و تمدن‌ها و نقش ارزش‌ها در آن افزود: پذیرش گفت‌وگوى تمدن‌ها در صحنه سازمان ملل متحد و استقبال و پذیرش گسترده آن از سوى نهادهاى بین‌المللى و صاحب‌نظران و گرایش وسیع به ارزش‌هاى معنوى، نویدبخش آینده روشن و ایده‌آل است.
ماهاتیر محمد نخست‌وزیر سابق مالزى، عمرو موسى دبیر‌کل اتحادیه عرب، احسان اوغلى دبیر‌کل سازمان کنفرانس اسلامى، وزارى فرهنگ تونس و الجزایر و دیگر شخصیت‌ها و نمایندگان سازمان ملل متحد و مجامع فرهنگى بین‌المللى در دو نشست اجلاس «گفت‌وگوى تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» طى سخنانى بر ضرورت ادامه گفت‌وگوى تمدن‌ها در راستاى ایجاد تعامل اصولى بین جوامع انسانى و تبیین ارزش‌هاى انسانى مشترک تأکید کردند.
خاطر نشان مى‌شود، اجلاس «گفت‌وگوى تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» در اجراى مصوبات دهمین کنفرانس سران اسلامى در مالزى و سى‌ویکمین کنفرانس وزراى خارجه اسلامى در استانبول به منظور تحقق اهداف سازمان تربیت و علوم و فرهنگ اسلامى (آیسیسکو) مبنى بر گفت‌وگوى تمدن‌ها و تقریب میان فرهنگ‌ها، ادیان و مذاهب اسلامى و همزیستى مسالمت‌آمیز ملل، از سوى سازمان آیسیسکو از 10 الى 12 بهمن در تونس برگزار شد.

• برپایى اجلاس هیأت رئیسه مجمع عمومى تقریب مذاهب اسلامى در اصفهان
  

اجلاس بین‌المللى شوراى عالى و هیأت رئیسه مجمع عمومى تقریب مذاهب اسلامى با حضور بیش از 30 نفر از عالمان، متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامى سراسر جهان اسلام 24 الى 26 آبان ماه در اصفهان «پایتخت جهان اسلام» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اجلاس بین‌المللى شوراى عالى و هیأت رئیسه مجمع عمومى با هدف بررسى مسائل خطیر جهان اسلام از قبیل فلسطین و عراق، بررسى راهبرد ده سال آینده مجمع، گسترش نحوه مناسبات موجود بین مذاهب اسلامى، گسترش زمینه‌هاى تقریب در ابعاد اعتقادى، فقه و قواعد، اخلاق فردى و اجتماعى و موضعگیرى‌هاى سیاسى امت اسلامى و بررسى پذیرش اعضاى جدید مجمع عمومى برگزار شد.
آیت‌الله تسخیرى، دبیر‌کل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى رسالت این مجمع را ارتقاى سطح آشنایى، آگاهى و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامى بین مسلمانان بدون هیچ گونه تمایزى از لحاظ تعلقات فرقه‌اى، قومى یا ملى آنان به منظور رسیدن به امت واحد اسلامى بیان کرد و گفت: «در جلسات مجمع، ما نظریات و استثنائات خودمان را در یک فضاى آزاد، سالم با حضور کارشناسان مسائل مختلف بیان مى‌کنیم و دیگران نیز همین طور و در مجموع به نقاط مشترک و گسترش آنها توجه ویژه مى‌شود».
گفتنى است که در نخستین نشست مجمع عمومى مورخ 15 ربیع الاول 1426 قمرى برابر با چهارم اردیبهشت سال جارى، کمیته‌هاى اقلیت‌هاى مسلمان، تبلیغات، رویارویى با چالش‌هاى فراروى امت اسلامى و زنان و نقش آنان در تقریب نیز مشخص شد.
خاطر نشان مى‌شود که مجمع عمومى، از میان عالمان، متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامى سراسر جهان به وسیله شوراى عالى مجمع براى مدت 6 سال برگزیده مى‌شوند که ترسیم کننده خطوط اصلى حرکت مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى در زمینه‌هاى گوناگون از جمله فرهنگى، دینى و سیاسى است.
شایان ذکر است که دکتر محمد الحبیب بن الخوجه، دبیر‌کل مجمع بین‌المللى فقه اسلامى (وابسته به سازمان کنفرانس اسلامى که مقر آن جده است) رئیس مجمع عمومى و آیت‌الله شیخ عبدالامیر قبلان، رئیس مجلس شیعیان لبنان، شیخ احمد بن حمد خلیلى مفتى اعظم عمان و دکتر عبدالعزیز بن عثمان التویجرى مدیر کل آیسیسکو، نایب رئیس این مجمع هستند.

• برگزارى سمینار سالانه تقریب مذاهب اسلامى با عنوان «اهل بیت(علیهم‌السلام)، قرآن و سنت» در مکه مکرمه
  

سمینار سالانه تقریب مذاهب اسلامى با عنوان «اهل بیت(علیهم‌السلام)، قرآن و سنت» در مقر بعثه مقام معظم رهبرى با همکارى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى در تاریخ 14 دى ماه مصادف با سوم ذیحجه 1426 قمرى در مکه مکرمه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، تعامل و همکارى هر چه بیشتر پیروان مذاهب اسلامى و ارتقاى شناخت بهره‌مندى از دو منبع بزرگ الاهى کتاب و سنت و نزدیکى آنها به یک‌دیگر از مهم‌ترین عناوین مطرح شده در این سمینار بود.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدى رى‌شهرى، نماینده ولى فقیه در حج و سرپرست زائران ایرانى خانه خدا، آیت‌الله تسخیرى دبیر‌کل مجمع، مولوى اسحاق مدنى مشاور رئیس‌جمهورى در امور اهل سنت، دکتر حسن حاج حسن نماینده حزب در پارلمان لبنان و شیخ محمد العبادى از مغرب در این سمینار یک روزه بر وحدت اسلامى، لزوم تقریب مذاهب اسلامى، عدم اهتمام به اختلافات فرعى و ضرورت نیازهاى جهان اسلام تأکید کردند.
آیت‌الله تسخیرى، دبیر‌کل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، با سخنرانى درباره «مرجعیت علمى اهل بیت(علیهم‌السلام)محور وحدت اسلامى» در بهره گیرى از دو منبع بزرگ الاهى قرآن و سنت تأکید کرد.
خاطر نشان مى‌شود که در حاشیه برگزارى اجلاس حج و تقریب در مکه مکرمه، شخصیت‌هایى از کشورهاى کویت، سوئد، فلسطین، بحرین، قطر، عراق، لبنان و مغرب با دبیر‌کل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى درباره راه‌هاى تقریب مذاهب اسلامى و مسائل فراروى جهان اسلام دیدار و گفت‌وگو داشتند.
تأکید شرکت‌کنندگان در اجلاس «راهکارهاى راهبردى تقریب مذاهب اسلامى» در سوریه

• جمهورى اسلامى ایران، پیشگام تقریب مذاهب در اندیشه و عمل است.
  

اجلاس کارشناسى «بررسى راه کارهاى راهبردى تقریب مذاهب اسلامى» با حضور هیأتى از مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى و دیگر اندیشه‌وران و رئیسان کشورهاى اسلامى و عربى و همچنین مؤسسات اسلامى روز سه شنبه، 27 دى ماه 1384، به مدت دو روز در دمشق پایتخت سوریه با همکارى سازمان تربیت و علوم و فرهنگى اسلامى (آیسسیکو)، وزارت اوقاف و امور اسلامى کویت و وزارت امور اسلامى و تربیت سوریه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، در مراسم افتتاحیه این اجلاس، دکتر سعد وزیر تربیت کویت گفت: گفت‌وگو و اجراى راه‌کارهاى ارائه شده به دور از تعصبات منطقه‌اى و ریشه‌اى، به ارائه طرح‌هایى به منظور نزدیک شدن مذاهب اسلامى مى‌انجامد تا مسلمانان حد خود را دانسته، از آن تجاوز نکنند و به انتشار روح مودت و دوستى، محبت و برادرى و همکارى بپردازند.
شیخ احمد بدرالدین حسون، مفتى اعظم سوریه نیز تصریح کرد: جمهورى اسلامى ایران سال‌ها پیش با تشکیل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى در این زمینه پیشتاز بود و این نشست مکمّل همان روند است. وى در ادامه افزود: بسیارى از اختلاف‌هاى موجود میان مذاهب اسلامى، ریشه فکرى، تاریخى یا فقهى ندارد. امیدواریم با برپایى چنین نشست‌هایى، همکارى فکرى و فقهى براى زدودن اختلاف‌ها ایجاد شود. در ادامه اجلاس، از جمهورى اسلامى ایران در جایگاه پیشگام تقریب مذاهب در اندیشه و عمل تجلیل بعمل آمد و ضمن تقدیر از فعالیت‌هاى علمى و تحقیقاتى این مجمع بر نقش دانشگاه مذاهب اسلامى در گسترش اندیشه تقریب تأکید شد.
همچنین عضویت مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى به سبب فعالیت‌هاى چشمگیر علمى، تحقیقاتى و بین‌المللى در زمینه همگرایى مذاهب اسلامى در جایگاه یکى از اعضاى اصلى شوراى عالى جهانى تقریب مذاهب اسلامى در سازمان آیسیسکو به تصویب کل شرکت‌کنندگان رسید.
گفتنى است که این شورا بر اجراى کامل راهبرد تقریب مذاهب اسلامى در کشورهاى عضو OICنظارت کامل داشته، راهکارهاى علمى تقریب مذاهب و همگرایى امت اسلامى را در زمینه‌هاى گوناگون علمى، فرهنگى، آموزشى و تبلیغاتى در سراسر جهان پى مى‌گیرد.
در این نشست دو روزه، طرح ایجاد شوراى عالى مشورتى براى تقریب مذاهب اسلامى، نقش مجامع تقریب مذاهب اسلامى و مراکز تحقیقاتى و پژوهشى در ایجاد همبستگى و اتحاد میان مذاهب مختلف بررسى مى‌شود.

• برگزارى همایش‌ تکریم از علامه شیخ میثم بحرانى شارح بزرگ نهج‌البلاغه در منامه
  

همایش بزرگداشت علامه شیخ میثم بحرانى، دانشمند بزرگ شیعه و از عارفان برجسته، روز دوشنبه مورخ 7 آذر 1384 همزمان با سالروز شهادت امام جعفر صادق(علیه‌السلام) در بحرین برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، در همایش بزرگداشت علامه فقید شیخ میثم بحرانى که از سوى وزارت امور اسلامى بحرین در منامه برگزار شد و در تاریخ سه‌شنبه 8 آذر به کار خود پایان داد، صاحب‌نظران و استادانى از ایران، بحرین، مصر، لبنان، عراق و مغرب از جمله آیت‌الله تسخیرى دبیر‌کل مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، حجت الاسلام و المسلمین محمدى عراقى، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى، حجت الاسلام و المسلمین دین پرور، رئیس بنیاد نهج‌البلاغه، صباح زنگنه، مشاور وزیر امور خارجه، شیخ عبدبن خالد آل خلیفه، وزیر امور اسلامى بحرین حضور داشتند.
در این همایش درباره «زندگى ابن میثم و عصر او»، «جایگاه علمى ابن میثم بحرانى بین دانشمندان معاصر وى»، «فعالیت‌هاى علمى و تألیفات ابن میثم بحرانى»، «اوضاع سیاسى و علمى و اجتماعى عصر ابن میثم بحرانى» و «منابع علمى و شیوه تحقیقاتى ابن میثم بحرانى» سخنرانى و ارائه مقاله شد.
ابن میثم بحرانى از متفکران و عالمان شیعه در سال 636 قمرى در بحرین تولد یافت و در حال حاضر مزارش مورد توجه اهل دل و عرفان است. ابن میثم تحقیقات گسترده‌اى در فقه، فلسفه و علم کلام داشت و افزون بر آن در علوم حکمى و فنون عقلى و نیز عرفان داراى ذوقى نیکو بود و تألیفاتى در این زمینه‌ها خلق کرد.
در پژوهش‌هاى ابن میثم، شرح نهج‌البلاغه او شهرت ویژه‌اى دارد که در واقع سه شرح یعنى شرح کبیر، شرح وسیط و شرح صغیر از این عالم بزرگ به یادگار مانده که امروزه مورد استفاده همه عالمان قرار گرفته‌است و از منابع مهم به شمار مى‌آید.

• مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک، قرآن رایگان در اختیار زندانیان مى‌گذارد
  

خانم نیکى کوربت (Nicky E.Corbett) در مقاله‌اى در روزنامه اینترنتى Connection مورخ 3 اوت 2005 تحت عنوان «مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک، قرآن رایگان در اختیار زندانیان مى‌گذارد» مى‌نویسد: مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک، روزانه به طور متوسط چیزى حدود 20 درخواست قرآن و سایر کتب دینى و مذهبى از مؤسسات مختلف سراسر آمریکا از جمله زندان‌ها، کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها و در بعضى موارد افراد و محققان علوم دینى دریافت مى‌کند.
مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک، مرکزى شیعى، و خانم آرلین (رحیما پاتراف (Arlene "Raheema" Pater-Rov) مسؤول پخش و توزیع کتاب این مرکز است. خانم پاتراف درباره اهمیت کارى که انجام مى‌دهد، اظهار داشت: «براى ما آموزش دانش اسلامى به زندانیان حائز اهمیت بسیار است؛ چرا که بسیارى از زندانیان بعد از آشنایى با تعالیم اسلام به این دین مى‌گروند. بنا به تخمین آقاى ابراهیم عبدالرحمن فرجاج، استاد مطالعات اسلامى در مدرسه طلبگى استارکینگ Star King School for the Ministryسالانه بیش از 30 هزار زندانى در زندان‌هاى آمریکا به دین اسلام مى‌گروند. او در ادامه مى‌افزاید: درست است که مرکز تعلیمات اسلامى، مرکزى شیعى است و اکثر کسانى که مسلمان مى‌شوند ابتدا خود را «سنى» مى‌دانند، اما «سعى ما رساندن پیام و تعالیم اسلامى به مشتاقان است و به هیچ وجه در صدد دامن زدن به اختلافات نیستیم».
خانم پاتراف سال‌ها است که به رغم کمبود و در بعضى موارد عدم وجود بودجه معین و مناسب جهت برنامه‌هاى مربوط به توزیع کتاب، به طور داوطلبانه و بدون هیچ چشم‌داشت مادى و گرفتن دستمزد، کار ارسال قرآن و کتب دینى و مذهبى به مؤسسات آمریکایى را از یک دفتر بسیار کوچک و محقر که پر از کتاب‌هاى ترجمه شده به زبان انگلیسى است، انجام مى‌دهد. کمک‌هایى که به وى آن هم در بعضى موارد و به صورت موقت و نیمه وقت مى‌شود فقط به وسیله دانش‌آموزان مدرسه انگلیسى زبان مرکز تعلیمات اسلامى است. بنا به اظهار خانم پاتراف، متأسفانه به دلیل داوطلبانه بودن این بخش و کمبود نیروى انسانى فعال در این زمینه، بسیارى از درخواست‌هاى واصله بدون پاسخ مى‌ماند.
بنیان‌گذار اولیه برنامه توزیع قرآن و کتاب‌هاى «بنیاد علوى» در نیویورک است. بنیاد علوى مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک را در سال 1981 خرید و تأسیس کرد و از همان ابتداى تأسیس به همّت دکتر عبدالسلام‌هاشم برنامه توزیع کتاب تحت عنوان «شمارش قرآن» Quranic Accountآغاز شد. بعدها در سال 1987 این برنامه به مکان دیگرى انتقال یافت؛ اما درخواست‌ها چون گذشته به مرکز مى‌آمد. با توجه به عدم توقف درخواست‌هاى واصله و در بعضى موارد حجم بالاى درخواست‌ها، مسؤولان مرکز بر آن شدند تا فعالیت توزیع کتاب و قرآن را ادامه دهند. در سال‌هاى اولیه آغاز این فعالیت، چیزى حدود هزار جلد قرآن در سال از طریق مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک توزیع مى‌شد. این رقم به بیش از 6 هزار جلد قرآن و سایر کتب دینى رسیده، پتانسیل توزیع بیشترى را نیز در بر دارد.
مرکز تعلیمات اسلامى پوتومک، افزون بر برنامه توزیع کتاب، داراى مدرسه فارسى زبان در روزهاى شنبه، کلاس‌هاى انگلیسى تعالیم اسلامى در جمعه شب‌ها و همچنین مدرسه اسلامى در روزهاى یکشنبه است. مرکز تعلیمات اسلامى ضمناً میهماندار «مدرسه تمام وقت اسلامى» نیز هست. این مدرسه که مورد تأیید اداره آموزش و پرورش ایالت مریلند است، پنج روز در هفته به تدریس دوره‌هاى ابتدایى و متوسطه اشتغال دارد. این مرکز به تناسب ایام ولادت و شهادت و اعیاد اسلامى نیز جلسات ویژه برگزار مى‌کند که به طور معمول به زبان فارسى است و همزمان به انگلیسى نیز ترجمه مى‌شود. مرکز تعلیمات اسلامى ضمناً براى تقریب ادیان الاهى نیز فعالیت مى‌کند.

• اجلاس «شبیه‌سازى ژنتیک انسانى و تأثیرات آن» در قاهره برگزار مى‌شود
  

اجلاس «شبیه‌سازى ژنتیک انسانى و زاد و ولد بشرى و تأثیرات آن» با هدف برقرارى گفت‌وگویى علمى، دینى، فلسفى و اجتماعى میان ادیان سه گانه اسلام، مسیحیت و یهودیت از سوى سازمان اسلامى علوم پزشکى با همکارى سازمان تربیت و علوم و فرهنگ اسلامى (آیسیسکو) و سازمان بهداشت جهانى 17 الى 20 بهمن ماه در قاهره پایتخت مصر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومى مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اجلاس چهار روزه «شبیه‌سازى ژنتیک انسانى» در مصر با حضور آیت‌الله تسخیرى دبیر‌کل مجمع و جمع کثیرى از اندیشمندان و متفکران صاحب نام جهان و بررسى محورهاى آفرینش انسان به صورت طبیعى، ژنتیک انسانى و فناورى زاد و ولد و بازتاب آن بر خانواده و بازتاب‌هاى اجتماعى ژنتیک و فناورى آن از سوى شرکت‌کنندگان، برگزار شد.
شرکت‌کنندگان اجلاس، با بررسى موضوعات اجلاس سعى در معرفى دیدگاه‌هاى اسلامى در خصوص مسایل مطرح در همایش به منظور غبارویى از چهره اسلام و خنثى‌سازى تهمت‌هاى نارواى تروریسم و خشونت‌گرایى به این آیین و ارائه چهره واقعى آن به مثابه دین صلح و دوستى براى جهانیان و برقرارى همکارى میان اندیشمندان ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت و آشنایى با نظرات گوناگون آنها دارند.

• مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى اقدامات موهن به ساحت مقدس پیامبر اکرم(صلى‌الله‌علیه‌وآله) را محکوم کرد.
  

بار دیگر دولت‌هاى اروپایى با اقدام موهن و ننگین به انتشار کاریکاتورهاى توهین‌آمیز به پیامبر اسلام(صلى‌الله‌علیه‌وآله) در روزنامه دانمارکى و برخى مطبوعات نروژى و سوئدى و انتشار مجدد این کاریکاتورها در روزنامه‌هاى سراسرى اروپا چهره ضدبشرى و ضد اسلامى خود را نشان دادند که اعتراض گسترده مسلمانان سراسر جهان، علماى دینى، شخصیت‌هاى سیاسى و رسانه‌هاى گروهى کشورهاى مختلف را تشدید کرد.
در پشت پرده این گستاخى وقیح، مقاصد شوم عوامل صهیونیسم بین‌الملل و اسلام ستیز براى بازداشتن موج بیدارى اسلامى و استکبارستیزى مسلمانان و جهانى شدن شعار تکبیر و عدالت و نفى تبعیضات است و به نام آزادى بیان و عقیده، ساحت مقدس رسول خدا را مورد هجوم قرار دادند تا خود ترویج کننده ترور و اعمال تروریستى و مخالف حقوق بشر باشند.
مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، ضمن محکوم کردن حرکت‌هاى اسلام ستیز غربى‌ها و رفتارهاى وقیحانه برخى رسانه‌هاى اروپایى، این اهانت را که موجب خشم و خروش جهان بشریت به ویژه میلیون‌ها مسلمان در سراسر جهان گردیده، اعلام مى‌دارد، موفقیت‌هاى بزرگ مسلمانان نظیر پیروزى حماس، ناتوانى اشغالگران در عراق و افغانستان و پیروزى بزرگ ملت ایران در دستیابى به فناورى نوین هسته‌اى براى مصارف صلح‌آمیز زنگ خطرى براى استکبار به صدا درآورده که آینده آن نابودى رژیم‌هاى سلطه و اسرائیل جنایتکار خواهد بود.

• بیانیه مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى براى حضور گسترده مردم در راهپیمایى 22 بهمن
  

مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى فرارسیدن تقارن سالگرد ایام خجسته پیروزى شکوهمند انقلاب اسلامى با سالگرد ایام عبرت‌انگیز واقعه عاشوراى حسینى که بهترین فرصت براى احیاى ارزش‌ها است و با امدادهاى الهى و مجاهدات چندین ساله امام راحل و ایثار و شهادت طلبى مردان و زنان و نصرت اعجاز‌آمیز اسلام بر کفر تحقق یافت را به رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آیت‌الله خامه‌اى مدظله العالى و ملت شریف ایران تبریک و تهنیت عرض مى‌نماید.
امروز نظام اسلامى و حاکمیت دینى با توجه به ماهیت ظلم ستیزى و استعمارزدایى آن با طیف گسترده‌اى از دشمنان داخلى وخارجى مواجه است، از یک طرف با اهانت به ساحت مقدس پیامبر گرامى اسلام(صلى‌الله‌علیه‌وآله) و سپس تکرار آن از ناحیه برخى نشریات اروپایى را نمى‌توان امرى عادى و فارغ از دیدگاه‌هاى خصمانه غرب علیه مسلمانان دانست. اینک باید با منطق وعزت حسینى در برابر خودخواهى و انحصار طلبى شوراى حکام که ناشى از عدم درک وشناخت حقیقى از واقعیات جهانى است، ایستاد و قاطعانه از آن دفاع کرد در حالى که تحقیقات علمى و بهره گیرى از فناورى پیشرفته صلح‌آمیز هسته‌اى حق قانونى و مسلم جمهورى اسلامى ایران است و نباید از آن چشم‌پوشید.
مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى همگام با آحاد مردم و با گرامى داشت یاد و خاطره حضرت امام(رحمة‌الله) و تجدید میثاق با آرمان‌هاى بلند و جاودان آن حضرت و تجلیل از مقام شامخ شهیدان فجرآفرین انقلاب و بیعت با مقام معظم رهبرى و به منظور ثبت افتخارى دیگر در تاریخ زرین انقلاب در راهپیمایى 22 بهمن شرکت خواهند کرد و با وحدت و انسجام، قدرت بى‌بدیل امت اسلام را در دفاع از هیاهوى تبلیغاتى چند کشورغربى علیه فعالیت‌هاى هسته‌اى ایران واعتراض به چاپ کاریکاتور توهین‌آمیز نسبت به ساحت مقدس پیامبر اکرم (صلى‌الله‌علیه‌وآله) را به نمایش خواهند گذاشت.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

أ. آثار منشر شده به وسیله مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

• جهانشمولى اسلام و جهانى سازى «مجموعه مقالات» (جلد 1ـ3)
  

به اهتمام: سید طه مرقاتى، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1382، 400+432+576 صفحه، وزیرى.
برگزارى شانزدهمین کنفرانس بین‌المللى وحدت اسلامى در اردیبهشت 1382 با موضوع «جهانشمولى اسلام و جهانى سازى» این فرصت را فراهم ساخت که پژوهشگران و اندیشهوران جهان اسلام، آرا و دیدگاه‌هاى خود را در قالب مقالات محققانه عرضه کنند و افزون بر شناساندن موضوع جهانى شدن در عرصه‌هاى گوناگون اقتصادى، سیاسى و فرهنگى از یک سو و نمایان ساختن فرصت‌ها و تهدیدهایى که این پدیده نو ظهور به همراه آورده‌است از سوى دیگر بر این واقعیت تکیه کنند که دین اسلام این قابلیت را دارا است که با این پدیده برخورد فعال داشته باشد و سخن نو به میان آورده، از فرصت جهانى شدن ارتباطات بهره جوید و به رسالت جهانشمولى رسول مکرم اسلام(صلى‌الله‌علیه‌وآله)جامه عمل بپوشاند که فرمود: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کلِّهِ».
مجموعه حاضر که در بردارنده تعداد 39 مقاله علمى از اندیشه‌وران و پژوهشگران گوناگون در موضوعاتى چون مبانى جهانشمولى اسلام، راه کارها براى جهان اسلام، جهانى سازى (سیاسى، حقوقى و روابط بین‌الملل، اقتصاد، فرهنگ و ارتباطات) است، نویسندگان این مقالات کوشیده‌اند تا به تناسب نیاز زمان به تبیین مبانى دین بپردازند و با شیوه‌هاى پرجاذبه آن را عرضه کنند تا از این طریق چشم‌هاى جستوجوگر جوانان و نوجوانان در سرتاسر جهان که در پى ایجاد ارتباط با سایتى هستند که به پرسش‌هاى فطرى آنان پاسخ گوید و آنها را از بین امواج پرتلاطم به ساحل رستگارى هدایت کند.
عناوین مقالات و اسامى نویسندگان آن عبارتند از:
جلد اول: اسلام و جهانى شدن / عماد افروغ، جهانشمولى و جهانى شدن اسلام... / محمدرضا جواهرى، جهانى‌سازى (تعریف، تاریخ و مبانى فکرى و فلسفى آن / عثمان دادپى، تمدن عصر ظهور و ویژگى‌هاى آن / محمدرضا بندرچى، اسلام، دین جهانى / محمدآصف محسنى، دین و جهانى شدن: فرصت‌ها و چالش‌ها / محسن الویرى، جهانى شدن و ایران: بایدها و نبایدها / امیرمحمد حاجى یوسفى، اتحادیه امت اسلام / حمید مولانا، الگوى جهانگردى مسلمانان در عصر جهانى شدن / محمدهادى همایون، وضعیت انسان مسلمان در جهان معاصر / محمد محسنیان راد.
جلد دوم: جهانى شدن، چه باید کرد / الیاس نادران؛ مرورى بر وجوه اقتصادى حکومت مهدى(عجل الله تعالى فرجه الشریف) / حسن سبحانى؛ درآمدى بر شکل‌گیرى بازار مشترک اسلامى / شیخ حسن آقا نظرى؛ فرامرزى شدن قلمروهاى اقتصادى ـ اجتماعى / احمد شعبانى؛ ابعاد سیاسى جهانى شدن و جهان اسلام / ابراهیم برزگر؛ جهانى شدن؛ ملیت و هویت‌هاى فرو ملى و فراملى در خاورمیانه / حمید احمدى؛ ناامنى محدود؛ بررسى تهدیدهاى جهانى شدن براى... / اصغر افتخارى؛ جهانى شدن و تضعیف حاکمیت ملى در جهان سوم / حسین دهشیار، جهانى شدن‌ها: غربى شدن و اسلامى شدن جهان / سعید رضا عاملى؛ الگوى هنجارى مطلوب براى رسانه‌هاى جدید اسلامى / حسام الدین آشنا؛ جهانشمولى و مسأله هویت / محمد ستوده؛ جهانى سازى: تهدیدها و فرصت‌ها در عرصه... / سید سعید لواسانى.
جلد سوم: اسلام معاصر و جهانى سازى / مجید مرادى؛ فقه و جهانى شدن / احمد مبلّغى؛ جهانى شدن، بحران‌هاى بشر و عرفان... / سعید رحیمیان، مبانى فلسفى و قرآنى جهانشمولى اسلام / محمدرضا کاشفى؛ جهانى شدن، قرآن و هویت مجازى / سید حسن عصمتى؛ جهانى شدن و جهان اسلام / احمد بارگاهى؛ مبانى فکرى و فلسفى جهانى سازى / مرتضى شیرودى؛ گفت‌وگوى تمدن‌ها راهکار مقابله... / محمدرضا جواهرى؛ نگرشى نو به سیماى جامعه مطلوب / رضا رستمى زاده؛ تبیین راهبرد استفاده از فرصت‌ها و... / محمد ملازاده؛ جهانى شدن و تحول فرهنگ‌هاى... / نورالله قیصرى؛ جهانى شدن و جهان اسلام: فرصت‌ها و... / سید عبدالقیوم سجادى؛ جهانى سازى و مسؤولیت‌هاى فراملى / سید صادق حقیقت؛ جهانى شدن، فرهنگ جهانى و تجدید فرهنگ و... / حسین پوراحمدى، ارتباطات دینى و جهانى شدن: رسانه‌هاى... / ناصر باهنر؛ تنگناهاى فرهنگ حاکم بر جهانى شدن / سید کاظم سید باقرى.

• ولایة الأمر، دراسة فقهیة مقارنه
  

محمدمهدى آصفى، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1384، 384 صفحه، وزیرى.
اعتقاد به ولایت فقیه نه تنها مسأله‌اى مستحدثه نیست، بلکه از آغاز غیبت کبرا تا کنون همواره مورد ادعا و اثبات قریب به اتفاق همه بزرگان فقه و فقاهت بوده‌است. اصولا رسیدن به شناخت راستین از اندیشه ولایت فقیه یکى از رسالت‌هاى بزرگ جامعه انقلابى ما در راه پاسدارى از ارزش‌هاى ناب این اندیشه به شمار مى‌رود. ارزش‌هاى نابى که در پرتو انقلاب شکوهمند امام خمینى(رحمة‌الله) در عرصه نظر و عمل به بار نشست. ظرافت و نوپایى موضوع ولایت فقیه و تراوش ذهنى اندیشه‌وران از یک سو و هجوم فکرى ـ فرهنگى بیگانگان براى شبهه‌افکنى از سوى دیگر، پرسش‌ها و شبهه‌هاى فراوانى را در این زمینه پدید آورده و ضرورت روشنگرى و نوپردازى در این عرصه را آشکارتر ساخته‌است. در این میان، کتاب‌هایى که در موضوع رهبرى امت اسلامى و ولایت فقیه نوشته شده‌اند، پاسخى در خور و بهنگام به این تقابل فکرى ورساندن اندیشه صحیح به ساحل صلاح است.
از جمله کتاب‌هایى که در موضوع ولایت فقیه به صورت محققانه بدان پرداخته شده، کتاب ولایة الامر حضرت آیت‌الله محمد مهدى آصفى است. این کتاب حاصل چندین سال درس خارج استاد در حوزه علمیه قم است که براى طلاب بیان داشته؛ سپس با افزودن بعضى از مباحث و مسائل فقهى جدید، از سوى مجمع تقریب مذاهب اسلامى، چاپ شده‌است.
کتاب از هفت بخش تشکیل مى‌شود: در بخش اول: به موضوع اصل حاکمیت و رهبرى در اسلام با توجه به آیات شریفه قرآن و تصورات جاهلى و اسلامى درباره اِله و سپس به اصل حاکمیت در فقه اسلامى و نیز ویژگى‌هاى فقه اسلامى مى‌پردازد. بخش دوم: ادلّه وجوب تشکیل دولت اسلامى و نصب حاکم را با توجه به منابع چهارگانه فقهى: قرآن، سنت، عقل و اجماع به صورت مبسوط شرح مى‌دهد. در بخش سوم: یکى از شروط حاکم را که فقاهت است بیان کرده؛ و سپس در بخش چهارم به نحوه نصب حاکم در عصر غیبت امام زمان ـ عجل الله تعالى فرجه‌الشریف ـ مى‌پردازد. بخش پنجم که یکى از مباحث عمده کتاب را شکل مى‌دهد، بیعت سیاسى و سیر تاریخى بیعت، ریشه لغوى کلمه بیعت، بیعت در زمان پیامبر(صلى‌الله‌علیه‌وآله) و انواع و شرایط بیعت و نظر جمهور عالمان درباره آن از موضوعاتى است که مؤلف در این بخش به آنها نظر داشته‌است. در بخش ششم: وحدت را محور ولایت الامر دانسته و با توجه به آراى دانشمندان دو فرقه (شیعه و سنى) و کتاب و سنت آن را به بحث گذاشته‌است. در بخش هفتم که عنوان آن «الخطوط العامة للدولة الاسلامیه» است و بیش از نصف کتاب را شامل مى‌شود، چهار موضوع ولایت، طاعت، شوراى و نصیحت ابتدا در قرآن سپس در احادیث و روایات بررسى شده و آراى فرقه‌هاى گوناگون عالمان و دانشمندان شیعه و سنى به صورت مقایسه‌اى کنار هم بیان شده‌است.

• زندگى آیت‌الله العظمى بروجردى(رحمة‌الله) و مکتب فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى وى
  

محمد واعظ زاده خراسانى، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1379، 416 صفحه، وزیرى.
در این کتاب، با اشاره به زندگى حضرت آیت‌الله بروجردى، مکتب فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى وى به تفصیل بیان مى‌شود. نگارنده نخست شرح کوتاهى در باب شجره نامه، اعقاب، تاریخ ولادت و وفات، پدران و فرزندان او، ارتباط بین خاندان طباطبایى و خاندان مجلسى، زندگى در اصفهان، مراجعت به بروجرد، هجرت به نجف، مسافرت به مشهد... ، مرجعیت تقلید، اصلاحات در حوزه، اعزام مبلغ به خارج کشور و نیز دیدگاه‌هاى اجتماعى و سیاسى و روش فقهى و اصولى مرحوم بروجردى فراهم مى‌آورد؛ سپس گزارش اجمالى از روش وى در علم حدیث به دست مى‌دهد.
معرفى کتاب جامع الاحادیث از تألیفات آیت‌الله بروجردى و اجازه اجتهاد و روایت حدیث و نیز نامه‌هاى نویسنده محترم به آیت‌الله بروجردى و تبیین مکتب و آثار رجالى وى مطالبى است که در پى مى‌آید.
کتاب با شرح برخى خصوصیات اخلاقى و عرفانى، معرفى آثار، سبک کار و دیدگاه‌هاى آیت‌الله بروجردى در تقریب مذاهب اسلامى و همچنین گزیده مصاحبه مجله حوزه با استاد واعظ زاده خراسانى درباره شخصیت آیت‌الله بروجردى به پایان مى‌رسد.

• شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب: در عقاید، تفسیر، حدیث، فقه مقارن و همبستگى مذاهب اسلامى
  

عبدالکریم بى‌آزار شیرازى، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1379، 283 صفحه، وزیرى.
در این کتاب، ضمن شرحى کوتاه بر زندگى شیخ محمود شلتوت، از مراجع کشور مصر و رئیس دانشگاه الازهر، برخى خصوصیات و شخصیت ادبى، فقهى و آزاداندیشى وى و نیز دیدگاه‌هاى اعتقادى شیخ همراه با روش‌هاى تفسیر قرآن وى بازگو شده‌است.
بخش مهمى از کتاب نیز به تحلیل و بررسى فتواى شیخ شلتوت درباره جواز پیروى از مذاهب اصیل اسلامى به ویژه شیعه دوازده امامى اختصاص یافته است. در این بخش، علل صدور فتوا، ارتباط شیخ شلتوت و دارالتقریب، ارتباط شیخ شلتوت با عالمان شیعه و وحدت اسلامى بررسى شده‌است. مهم‌ترین عناوین مطرح شده در کتاب عبارتند از: بیوگرافى حضرت شیخ محمود شلتوت، شخصیت والاى شیخ بزرگوار محمود شلتوت (مقدمه نویسنده)، شخصیت ادبى پیشواى مصلح محمود شلتوت (مقدمه عباس محمود عقاد شاگرد وى) شیخ محمود شلتوت و مسائل اعتقادى، شیخ محمود شلتوت و تفسیر تقریبى، طرح شلتوت ـ قمى براى جمع‌آورى احادیث مشترک، شیخ محمود شلتوت و فقه مقارن، شیخ محمود شلتوت و فتواى تاریخى، شیخ محمود شلتوت و دارالتقریب، شیخ محمود شلتوت و علماى بزرگ شیعه و... .

• جامع البیان فی الأحادیث المشترکة حول القرآن: سلسلة الاحادیث المشترکة(5)
  

محمدعلى اسدى نسب، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1384، 679 صفحه، وزیرى.
شکى نیست که قرآن کریم نزد مسلمانان در هر فرقه و مذهبى جایگاه بلند و اهمیت فوق‌العاده دارد. نزول قرآن بزرگ‌ترین حادثه در تاریخ انسانیت به شمار رفته و بیشترین نقش را در تمدن اسلامى و نیز پایه‌گذارى علوم و فنون بین مسلمانان و سپس جهان داشته‌است. قرآن مجید داراى ویژگى‌هایى است که سایر کتاب‌هاى آسمانى آن را نداشته‌اند و آن خصوصیات عبارتند از:

1. جهانشمولى است و به سرزمین یا قوم خاصى اختصاص ندارد؛
2. داراى پیام و دعوتى است که انسان‌ها را به تفکر، وحدت، تقریب و دوستى و سربلندى فرا مى‌خواند؛
3. علمى است و به بسیارى از موضوعات زندگى بشر با دقت کافى توجه دارد و مرجع عام و خاص است؛
4. کتاب هدایت و راه نجات است؛
5. معجزه است و همه از آوردن همانند آن ناتوانند.
   

از آنجا که یکى از اهداف مهم مجمع تقریب مذاهب اسلامى آشنا ساختن تمام مذاهب اسلامى به مشترکات اسلامى و دینى است، کتاب جامع البیان فی الأحادیث المشترکة حول القرآن که شامل احادیث مشترک بین شیعه و اهل سنت در موضوع قرآن مجید است، به منظور شناسایى زمینه‌هاى فراوان اشتراک بین مذاهب اسلامى و توجه به مودت به صورت عنصر اصیل در رفتار متقابل مسلمانان با یک‌دیگر و بازگشت به قرآن و سنت به صورت دو منبع اصلى و اساسى که از طرف خداوند و رسولش تشریع شده، در سه بخش کلى و ابواب و فصول متعدد انتشار یافته‌است.
بخش اول: احادیث مشترک در ارتباط با تمام قرآن است که شامل پانزده باب کلى مى‌شود و عناوین آن عبارتند از تاریخ نزول قرآن، عظمت قرآن و اوصاف آن، قرآن خالق و مخلوق نیست، قرآن از اختلاف وتناقض مصون است، حرمت و آداب قرآن، جایگاه قرآن در روز قیامت و اهمیت قرائت آن، تعلیم و تعلّم (فراگیرى و آموزش) قرآن، آداب ظاهرى قرائت قرآن، آداب باطنى قرائت قرآن، ثواب قرائت و فضایل آن، ختم قرآن، فضایل حاملان قرآن و اهل قرآن، آنچه به تفسیر و علوم قرآن مربوط است، دعاهاى مربوط به قرائت و حفظ قرآن.
بخش دوم: احادیث مشترک پیرامون فضایل سوره‌ها و آیات قرآن است که شامل یک مقدمه و بیست و هشت فصل مى‌شود.
بخش سوم: احادیث مشترک پیرامون اسباب نزول قرآن است که داراى مقدمه و تعریف اسباب نزول آن را بیان و سپس اسباب نزول حدود هشتاد سوره آورده شده‌است. در صفحات پایانى کتاب فهرست آیات، احادیث، اعلام و نیز مصادر و موضوعات کتاب فراهم آمده‌است.

• پیشینه تقریب: تاریخچه و مستندات دارالتقریب مذاهب اسلامى در قاهره و بررسى مجله آن (رسالة الاسلام)
  

محمدعلى آذرشب، ترجمه: رضا حمیدى، تهران، مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى، اول، 1384، 312 صفحه، وزیرى.
دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، مؤسسه نیکو و مبارکى است که بیش از نیم قرن پیش (1368 ق / 1947 م) فعالیت خود را در قاهره پایتخت مصر آغاز کرد و ثمره آن در طول ده‌ها سال به بار نشست. این مؤسسه از نشانه‌هاى همکارى و تفاهم بین شرق و غرب جهان اسلام یا به عبارت دیگر، به طور اخص بین دو کشور ایران و مصر است که با مرور زمان به ویژه از نیمه قرن نوزدهم میلادى، این همکارى از نتیجه ثمربخشى بهره‌مند شد و فاصله بین امت اسلامى را در صحنه تاریخ برطرف و سهم بسزایى را ایفا کرد. کتاب حاضر از دو بخش تشکیل شده‌است: بخش اول به بررسى پیشینه دار التقریب اسلامى با معرفى مجله «رسالة الاسلام» و محورهاى اساسى این مجله چون اولین بیانیه و انعکاس آن، محور عقیده، محور قرآن، محور فقه، محور ادبیات، سیرى در دیدگاه‌هاى سردبیر و نیز فهرست مطالب مجله از شماره 1ـ60 پرداخته شده‌است. در بخش دوم به تأسیس دارالتقریب اسلامى، فعالیت‌ها و ارتباطات این مؤسسه با استفاده از مدارک و اسناد و نیز موضوعات بسیارى مانند خاطرات شیخ محمدتقى قمى از خط مشى دار التقریب، عهدنامه‌ها و بیانیه‌ها، فتواى شیخ محمود شلتوت، اهداف جمعیت دار التقریب، نامه‌ها (نامه رئیس الازهر عبدالمجید سلیم به دارالتقریب در خصوص تفسیر مجمع البیان و آیت‌الله بروجردى، نامه آیت‌الله بروجردى به شیخ عبدالمجید سلیم، نامه رئیس الازهر شیخ محمود شلتوت به آیت‌الله بروجردى و...)، طرح‌هاى علمى (طرح علمى مهم بین شلتوت و قمى، مسابقه‌اى در قاهره درباره امام جعفر صادق(علیه‌السلام)، طرح و بررسى سیره رسول خدا(صلى‌الله‌علیه‌وآله)، آمار مسلمانان و شناسایى وضعیت طوایف و گروه‌هاى اسلامى و...)، فعالیت‌هاى جهانى (همبستگى در کشور ترکیه و پاکستان، تقریب در سوریه و لبنان، ولىّ عهد یمن عضو افتخارى تقریب)، انعکاس دار التقریب در مطبوعات (گفت‌وگوى جناب شیخ محمود شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر با خبرنگار روزنامه اطلاعات ایران، تقریب در مجله مصرى،) اشاره شده‌است.
صفحات پایانى کتاب به سه پرسش و پاسخ در مورد برخى موضوعات تقریب مذاهب اسلامى اختصاص یافته‌است.

ب. سایر آثای منشر شده در زمینه اندیشه تقریب ؛

• دستور الوحدة الثقافیة بین المسلمین
  

محمد غزالى، قاهره، دار الشروق، اول، 1997 م، 191 صفحه، وزیرى.
این کتاب توضیح و تحلیل دستورهاى بیست گانه حسن البنا رهبر اخوان‌المسلمین مصر براى ایجاد تفاهم فرهنگى بین پیروان مذاهب گوناگون اسلامى است. هدف نویسنده، مستندسازى اصول مزبور بر اساس تجربیات تبلیغى وى در طى چهل سال و ارائه مشترکات پیروان این مذاهب بوده‌است. وى با استناد به آیات و روایات آثار حسن البنا، سرفصل‌هاى ذیل را شرح داده‌است:
کامل بودن اسلام و پاسخ‌گویى آن به تمام نیازهاى انسان، توأم بودن کتاب و سنت با یک‌دیگر، پایه‌گذارى اسلام بر واقعیات و نه اوهام، رابطه بین نص و مصلحت، اختلافات فقهى و تعدد مذاهب، ارزش علمى اخبار آحاد، اجتهاد فقهى، تعصبات مذهبى، تقلید و اجتهاد، معناى سلفى گرى و مذاهب فقهى و سلطه دولت‌ها، اختلافات موروثى و ارزش و آثار آن، مفهوم حب و بغض براى خدا و معناى سنت و ولایت، زیارت قبور و ساخت مسجد، توسل، یکى نبودن عادات مسلمانان با تعالیم اسلام، انحرافات روحى و جسمى، سطح فرهنگى مسلمانان و محدوده اسلام و تکفیر.

• الأمة الوسط مع نظرة في تاریخ الخروج السیاسی في صدر الاسلام و تسلیط الضوء على مدارس التقریب و الوحدة الاسلامیة
  

سید علاء الدین مدرس، بغداد، دار الکتب العلمیة، اول، 1998 م، 139 صفحه، وزیرى.
در اثر پیش‌گفته با نگاهى تاریخى ـ تحلیلى به تقریب و اتحاد امت اسلامى تحت لواى اسلام دعوت مى‌کند. نویسنده صفات امت اسلام را چنین بر مى‌شمارد:
وسطیت، خدایى بودن، اتباع (پیروى)، اعتدال، مثبت‌نگرى و برخوردار از عزت ایمانى، وسطیت (اعتدال)؛ مقتضى حمل رسالت و امانت، جانشینى بر روى زمین، شهادت بر مردم، دعوت به اسلام، محبت، نیکى و دورى از غلو و تندروى و دشمنى و تعصب است. اندیشه اتحاد میان مسلمانان و کنار زدن مذاهب و طوایف، امرى خیالى نیست؛ اما دستیابى به آن دشوار؛ و نخستین گام آن، نیت صادق و ملتزم بودن به اصل عدالت و شورا است؛ آن‌گاه اقدام به حمله براى تصحیحى همه‌جانبه که جریان اعتدال را بین سنى و شیعه تقویت کند. نویسنده بر اندیشه‌هاى مرحوم دکتر شریعتى، در مورد ضرورت جدا دانستن تشیع علوى و تشییع صفوى فرقه‌گرا تأکید، و به منابع تفسیرى، حدیثى، تاریخى و کلامى شیعه و سنى استناد مى‌کند. برخى از ابواب کتاب عبارتند از:
دوران اسلامى مشترک، دوره بیدارى و تقریب، خروج سیاسى، شعوبیه، تصوف، مکتب‌هاى معاصر تقریب و مسائل نوپیداى دوران فرقه‌گرایى.

• فقه الائتلاف: قواعد التعامل مع المخالفین بالإنصاف
  

محمود محمد خزندار، با تحقیق: على خشان، ریاض، دار طیبه، اول، 1421 ق، 425 صفحه، وزیرى.
هدف نویسنده، ارائه راه‌‍‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارهاى عملى ـ فقهى براى اتحاد فرقه‌هاى گوناگون اسلامى است. او از دو روش توصیفى و تحلیلى کمک گرفته و به آیات و روایات و سخنان عالمان اسلام چون ابن تیمیه، غزالى، ابن قیم، محمد بن الوهاب، مالک، و شافعى استناد دارد. اختلاف و انواع و حکمت آن و راه‌هاى محدود کردن آن را بیان داشته و توجه به اصول اسلامى را رمز حل این مشکل دانسته‌است. وى پرهیز از عصبیت، رعایت انصاف در برخورد با همه مخالفان و توجه به مصالح عموم مسلمانان و تحقق مصالح شرعى آنها و انصاف در عذرخواهى و خوددارى از غلو را از جمله راهکارهاى رسیدن به صلح و اتحاد بین همه مسلمانان برشمرده و در فصل‌ها و ابواب مختلف کتاب، به شرح آنها پرداخته است.

• موجز النظریة العامة للدعوة الاسلامیة و النهج العام و أساس لقاء المؤمنین
  

عدنان على رضا نحوى، ریاض، دار النحوی، دوم، 1999 م، 275 صفحه، وزیرى.
در این پژوهش، روش کلى اسلام در تبلیغ و ایجاد اتحاد میان مسلمانان بیان شده‌است. نویسنده، مطالب خود را خطاب به تمام مسلمانان و مذاهب اسلامى و امت‌هاى مسلمان و با هدف تربیت انقلابى و ارشاد آنان نوشته‌است. هدف او، آگاه کردن مسلمانان از وضعیت موجود خود و دشمنانشان، و آنچه باید انجام دهند و تبیین روش‌هاى تبلیغ و عمل اسلامى است. وى روشى ساده را در تحلیل مطالب به کار مى‌گیرد و ضمن آوردن مثال‌هاى عملى و واقع گرایانه، میان تعالیم اسلام و آموزه‌هاى دیگر نظام‌ها و قوانین بشرى، مقایسه انجام مى‌دهد. او مسلمانان را به همکارى و هماهنگى و پایان دادن به اختلافات توصیه مى‌کند و معتقد است که خداوند، افراد درگیر و پراکنده را یارى نمى‌کند و ارتباط میان مؤمنان باید بر این قاعده باشد: همکارى در آنچه خداوند دستور به همکارى در آن را داده و معذور بودن در آنچه که خداوند اجازه اختلاف در آن را به ما داده‌است. وى بر آن است که در اسلام، اهداف ربانى و الاهى مطرح است و انجام آن جز با سپاهیان خدا و مسائل و روش‌هاى ربانى میسر نیست. به این موارد آمادگى روحى و معنوى افاضه شده از سوى خدا را نیز باید افزود. عناوین مهم‌ترین محورهاى کتاب چنین است: موانع و مقتضیات در راه دعوت، مسؤولیت فردى، اصول اجرا.

• ابحاث في الوحدة الاسلامیة
  

جودت سعید؛ سید محمدحسین فضل‌الله، محمد نفیسه، دمشق، مرکز العلم و الإسلام، اول، 1997 م، 123 صفحه، رقعى.
این کتاب در بردارنده مقالات و مباحثى درباره وحدت اسلامى است. عوامل و زمینه‌هاى سنّتى اختلاف میان مسلمانان و مسأله دعوت به وحدت اسلامى در این اثر بحث شده‌است. نویسندگان این اثر در سه مقاله جداگانه، دعوت به وحدت واقعى کرده و بین وحدت آرمانى و خیالى با وحدت حقیقى تفاوت گذاشته‌اند. تحلیل مختصرى از اوضاع جهان بعد از جنگ جهانى اول و روابط رایج امروزى در جهان را نیز ارائه مى‌دهند. آنها بر این نکته تأکید مى‌کنند که امروزه انتظار وحدت از مسلمانان بیشتر از گذشته‌است. نویسندگان بر آن هستند که وحدت موقتى و بر اساس برانگیختن عاطفه‌ها نوعى هم پیمانى است نه وحدت. آنان مى‌گویند: اگر دعوت به وحدت بر اساس واقع‌نگرى و شناخت موقعیت جهان اسلام باشد و طبیعت اختلاف‌ها و کشمکش‌ها به خوبى تشخیص داده شود و افکار جدید مورد تحمل قرار گیرد، آرمان وحدت بهتر تحقق مى‌یابد.

• المسلمون فی العالم، تاریخاً و جغرافیاً
  

رأفت شیخ، مصر، مؤسسه تحقیقات و بررسى‌هاى انسانى اجتماعى، دوم، 1998 م، 232 صفحه، وزیرى.
پژوهشى در وضعیت جغرافیاى انسانى مسلمانان جهان است. مؤلف ضمن تشریح عوامل وحدت مسلمانان در صدر اسلام و علل تفرقه و تخریب آنان در قرون بعدى، موانع وحدت در عصر حاضر را بررسى و آمار مسلمانان جهان و عقاید مذهبى آنان را عرضه مى‌کند، کتاب به روش توصیفى و با استناد به متون تاریخى و اجتماعى عربى و لاتین نگاشته شده‌است. وحدت اسلامى، جنبش‌هاى اسلامى و اوضاع مسلمانان در آمریکا، اروپا، چچن و بوسنى از مطالب کتاب است.

• نقاط الالتقاء بین المذاهب الاسلامیة
  

وهبة زحیلى، دمشق، دار المکتبی، اول، 1997 ق، 40 صفحه، جیبى.
این کتاب به معرفى مشترکات مذاهب اسلامى مى‌پردازد. نویسنده اختلافات موجود میان مذاهب اسلامى را امرى سطحى و مربوط به فروعات و مسائل جزئى مى‌داند و از پیروان آنها مى‌خواهد تا با تکیه بر مشترکات در پى تحقق امت اسلامى واحد برآیند. وى با استناد به آیات قرآن و احادیث پیامبر اسلام(صلى‌الله‌علیه‌وآله) و دیدگاه‌هاى برخى از فقیهان اهل سنت درباره مقوله اجتهاد، اختلاف نظرى و اجتهادى میان فقیهان و مجتهدان شیعه و سنى را مورد ستایش قرار داده و در مقابل، تکفیر و تفسیق آنان به وسیله یک‌دیگر را نکوهیده است.

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

• التجديد في الفكر الاسلامي والمرونة في التشريع
  

محمدعلي التسخيري

ان التجديد المستمر في محتوى الفكر الاسلامي وشكله امر ضروري وبديهي لان المتغيرات والمستجدات التي تخطو الان خطوات واسعة في عالمنا المعاصر ترشدنا الى ضرورة تجديد الفكر الاسلامي، و راح كاتب هذا المقال يؤكد على هذه الضرورة وينوه في الوقت نفسه باهمية الاجتهاد كآلية لاخضاع تلك المستجدات التي تواجه الشر ع، ولبلورة معادلات فكرية حديثة ملهمة من مصادر التشريع الاسلامي لها القابلية على الاجابة عن الاشكاليات النابعة من التحولات الزمانية والمكانية، ايمانا منه ان عملية التجديد هذه، ناشئة من عنصر المرونة في الاسلام واستعرض في هذا المجال عناصر المرونة في الشريعة.
وقد بيّن في الختام القواعد الكفيلة بتنظيم عملية التجديد، كما حذر من مغبة تصدي غير المتخصصين لهذه العملية، واعرب عن امله في الاسراع من عملية تجديد الفكر الاسلامي من خلال طرح آليتين، هما: الاجتهاد الجمعي والتعاون والتنسيق بين المجتهدين والمتخصصين في الفروع العلمية والمهنية المختلفة.

المصطلحات الرئيسة: التجديد، المرونة، الفكر الاسلامي، الاجتهاد، الشريعة.

• دور الثورة الاسلامية في وحدة المسلمين ويقظتهم
  

السيد مهدي بزركي

يواجه العالم الاسلامي اليوم بماضيه المشرق مشكلات حادة في كيانه، فالدول الاستعمارية ذات النفوذ تجد بقاء حياتها في محو الاسلام واضعاف المسلمين، فتتشبث باساليب من المكر والخداع للحيلولة دون وحدة المسلمين وايجاد التفرقة في صفوفهم، وفي ظروف كهذه يجب على كافة المسلمين والدول الاسلامية التمسك بالاسلام والنهوض لمواجهة تلك الاهداف الاستعمارية المشؤومة، وبالفعل فقد تحقق ذلك بانتصار الثورة الاسلامية في ايران وطرح مشروع الوحدة الاسلامية من قبل الامام الخميني.

وقد تطرق هذا المقال الى دور الثورة الاسلامية في ايران في وحدة المسلمين مع الاشارة الى استراتيجية هذه الثورة فيما يمت الى تعزيز الانسجام بين السياسة الداخلية والخارجية، والعناية بالاصول المشتركة للمذاهب الاسلامية ونبذ سياسات التفرقة لما لذلك من تأثير في اقامة العلاقات الدبلوماسية، ومن ثم بحث المقال عوامل تشتت المسلمين وعوامل تحقيق الوحدة الاسلامية من خلال رؤية الامام الخميني، واستعرض جهود الجمهورية الاسلامية في هذا المضمار عبر اقامة المؤتمرات الدولية وتأسيس المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الاسلامية.

المصطلحات الرئيسة: الثورة الاسلامية، الوحدة الاسلامية، التشتت، الاصول المشتركة، الاخوة الاسلامية، الامام الخميني، الامة الاسلامية، المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب، منظمة المؤتمر الاسلامي.

• الاثار القانونية للتبرع باعضاء الميت او الميت دماغيا
  

مير سجاد هاشمي

ان التبرع باعضاء جسم الميت او الميت سريريا يرتبط بحق احترام جسد الانسان بعد وفاته الا انه لا يمكن الانتفاع من اعضاء المتوفى بوفاة طبيعية سوى بضع دقائق بعد وفاته مما يجعل الاستفادة منها امرا متعذرا لعلم الطب من الناحية العملية، وللسبب ذاته فقد حاز الموت السريري على اهتمام متزايد وهي الحالة التي يقف فيها الدماغ عن نشاطه دون سائر اعضاء الجسم، مما دعى الى اطلاق اسم «بنك التبرع بالاعضاء» على هذه الحالة.
ان التبرع باعضاء الشخص المتوفى انما يصح اذا اوصى بذلك قبل موته، الا اذا توقفت حياة انسان مسلم على ذلك عندئذ تنتفي الحاجة للوصية، لان حفظ حياة انسان اخر هو الاهم وحتى مع وجود وصية، فان حق احترام جسد الميت يسقط لداع عقلائي اخر وهو التبرع بالاعضاء لشخص اخر، وفي غير هاتين الحالتين فالتعدي على جسد الميت سيكون خاضعا لقوانين العقوبة.

المصطلحات الرئيسة: الجسد، الموت السريري، التبرع بالاعضاء، الوصية، ولي الميت.

• مسائل الحج العرفانية
  

عبد العلي باقري

يشتمل باطن الحج على عدة اسفار:
السفر الاول: السير من الخلق الى الحق او الانقطاع الى ماسوى الله عز وجل، وله مراتب: الاولى: التوبة: الرجوع من الشيطان الباطني والطاغوت الى الله؛
الثانية: اليقظة: والوقوف الكامل على اهمية ومكانة بيت‌الله الحرام؛
الثالثة: التخلية: التخلي عن الصفات الشيطانية والتحلي بالصفات الرحمانية؛
الرابعة: التحلية: تنزيه القلب وتشخيص القيم من غيرها.
السفر الثاني: السير من الحق في الحق: واستمرار العلاقة مع الله والسعي وراء تعزيزها، ولهذا السفر اداب واعمال:

1. الاحرام: هو الدخول في نطاق يحرم على الحاج تعاطي بعض الاشياء؛
2. الطواف: وهو يحاكي فعل الملائكة الذين يطوفون حول العرش الالهي؛
3. صلوة الطواف: لما يصل الحاج لمقام العبودية فيجب عليه الاتيان بصلوة الشكر؛
4. السعي بين الصفا والمروة: تخليدا لذكرى ابراهيم وزوجه التي تجسم فيها الامل بالرحمة الالهية وبالتالي بلغت هدف‌ها المنشود؛
5. التقصير: وهو الانتقال من اللذات الروحية الى اللذات الجسمية حيث يحل للحاج من خلال التقصير كل شىء سوى استشمام العطور والاستمتاع بالنساء؛
6. الذهاب الى عرفات: وهو محل الاعتراف بالذنوب وكسب المعرفة بالتوحيد؛
7. السعي الى المشعر: وهو مكان يكتسب الفطنة والبصيرة عبر ذكر الله؛
8. السعي الى منى: ارض الامل والرحمة والمعرفة واستجابة الدعاء وطلب سعادة الدنيا والاخرة؛
9. رمي الجمرات الثلاث: وهو رمي الشيطان الباطني (النفس الامارة) والشيطان (ابليس واعوانه) والطاغوت اي اعداء الدين والاسلام؛
10. ذبح الهدي: وهذا العمل يرمز الى التضحية في سبيل الله سبحانه؛
11. الحلق أو التقصير: وهي ازالة مابقي من الرذائل وتزكية القلب من التكبر والغرور والرياء؛
12. طواف النساء: وهو يرمز الى ان الانسان مهما وصل الى مقام العبودية فانه يظل بحاجة الى عناية الله للسيطرة على غرائزه الجنسية.
    

السفر الثالث: السير من الحق الى الخلق: وبالطبع فان هذا السفر اكثر صعوبة من السفرين الاخرين ذلك ان في السفرين الاوليين يتم تهذيب النفس ولكن في هذا السفر تلقى على عهدته مهمة تهذيب الاخرين، اي لابد للحاج من تعليم الاخرين كل ما تعلمه في الحج.

المصطلحات الرئيسة: الحج، السعي، الصفا، المروة، ذبح الهدي، الطواف، التقصير، عرفات، المشعر، منى.

• التعايش المذهبي
  

الدكتور محمد علي خالديان

لقد أكدت آيات الذكر الحكيم و السنة النبوية على أصل التعايش المذهبي، فثمة ثلاث طوائف من الآيات في هذا الصدد: أـ الآيات النافية للجبر في العقيدة ب. الآيات التي تحث على الاحسان و المحبة لغير المسلمين ج. الايات التي تؤكد على التعايش مع سائر الاديان.
كما ان السيرة العملية للنبي(صلى الله عليه وآله) و الخلفاء في تعاملهم مع اليهود و النصارى تستند الى المحبّة و السلام و يتضح ذلك من خلال الكتب التي كانوا يرسلونها الى عمّالهم و التي تحثّهم على احترام حرية العقيدة و الحق في حيازة المعابد و الكنائس و تعميرها.
من جهة اخرى فطرح منطق الحوار و التأكيد على الإبتعاد عن التعصّب المذهبي و القومي و الطائفي و انتشار مفاهيم نظير: «الانسان» و «المعرفة»، و «السلام»، و «الحب» و «الحرية» في افكار و آثار العرفاء و الحكماء يوفر ارضية خصبة للتعايش المذهبي.
و قد سعى هذا المقال الى ابراز دور العرفاء في بيان التعايش المذهبي عبر التأكيد على خلو العالم من الثنوية، و انّ الاختلافات و النعرات ماهي الاّ نتيجة الإبتعاد من الله و الاخلاق النبوية و العدل و روح الدين.

المصطلحات الرئيسة: التعايش المذهبي، الاديان، المذاهب، السلام، العقلانية، الحرية، العدالة، الإبتعاد من التعصّب، الحوار، المعرفة.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

• Reconsidering Islamic thought and flexibility in Islamic Laws
  

By Mohammad Ali Taskhiri

Constant reconsideration of form and meaning of Islamic thoughts is necessary and evident.Reconsidering Islamic thoughts seems inevitable since in today's world changes occur so fast and these changes bring about new issues. Underlining the importance of reconsideration, the author introduces Ijtihad as a tool for balancing new facts against Islamic Laws and devising new ideological formulas, inspired by holy Islamic sources, which can answer new questions raised through today's developments. The author believes that this opportunity in Islam goes back to its flexibility. He introduces some instances of flexibility in Islamic Law, and at the end declares rules founding the order of reconsideration. Advising caution to non-experts not to get involved in this process, the author introduces two approaches for achieving reconsideration of Islamic thoughts. These approaches are namely consensus Ijtihad and close cooperation of Mojtahids and specialists of different scientific fields.
Keywords: reconsideration, flexibility, Islamic thought, Ijtihad, Islamic Law

• Role of Islamic revolution in awakening and uniting Muslims
  

By Seyed Mehdi Bozorgi

Today the world of Islam with its glowing record of accomplishments has encountered different inner problems. Colonial powers and superpowers, who find their continued existence in destroying and undermining Islam, try to do everything they can to prevent Muslims from getting united and make every effort to fan the flames of discord between Muslims. Under present circumstances, it is necessary for all the Muslims and Muslim countries to unite against colonizers’ satanic goals.
By the victory of Islamic revolution of Iran and Imam Khomeini's unity policy, Iran's ambition of confronting the colonizer powers was realized.
Assessing role of Islamic revolution in awakening and uniting Muslims, the present writing indicates Iran's plan towards a homogeneous domestic and foreign policy underlining attention to the principles, which are common between Islamic sects and away from discord and the effects of unity on the development of diplomatic ties. The author reviews grounds of discord between Muslims and the solutions to realization of Islamic unity from Imam Khomeini's standpoint. Moreover, he analyzes measures adopted by Iran to realize this through holding international conferences and founding the World Forum for Proximity of Schools of Thought.

Keywords: Islamic Revolution, Islamic Unity, Discord, Common principles, Islamic brotherhood, Imam Khomeini, United Ommah, International Assembly for Proximity of Islamic sects, Islamic Conference Organization

• Law and organ donation of a brain-dead person
  

By Mir Sajjad Hashemi

The problem of organ donation of brain dead people is that it is involved with the law of respecting corpse.
Since organ transplants is clinically possible only a few minutes after death, doctors draw considerable attention to brain-dead people. In a death from brain damage, the organs are operational, but mind, i.e. the commanding center does not operate. This means there is no soul in the corpse. Brain-dead bodies are introduced to the organ transplants bank, since all the organs of their bodies are healthy.

Organ transplants of the deceased is possible only if the individual has permited it in his/her will or it would be possible to ask permission before death. The permission would be obligatory, unless a Muslim is in a critical condition and only organ transplants can save him/her. This condition goes back to the fact that keeping someone alive is more important than the permission of the deceased. Other than the two above-mentioned conditions, the corpse cannot, by law, be used for organ transplants.

Keywords: dead body, brain dead, organ transplants, will, heir

• Fundamental Nature of Hajj
  

By Abdul Ali Bagheri

Fundamental Nature of Hajj has different stages
The first stage is making a journey from man to God, forgetting everything other than God to reach Him. This stage contains other stages within:
Firstly, Repentance: saying no to inner Satan and outer devil and moving toward God
Secondly, Awareness: full awareness and attention to the importance of God's house.
Thirdly, Removing: removing satanic characteristics from ego and filling ego with divine characteristics.
Fourthly, Refining: refining heart and distinguishing between right and wrong.
The second stage is making a journey from God to God, continuing relation with Him, and trying to stabilize this relation. This stage requires performing some rituals:

1. Ehram: Entering to an area in which some acts are religiously unlawful for the pilgrim.
2. Tawaf of the Kaaba: this act resembles the angles’ turning around God's throne.
3. Tawaf prayer: when one reaches God's bondage level, he/she is obliged to recite gratitude prayer
4. Struggling between Safa and Marve: bringing back the sweet memory of Abraham and picturing a woman's hope to the blessing of God, who finally achieves her goal.
   
5. Taqhsir: At this stage, the pilgrim distracts his attention from spiritual enjoyments and directs it to physical ones. In this level, everything is Halal, lawful,”for the pilgrim except for smelling aroma and having sexual intercourse.
6. Moving towards Arrafat: Position of confessing sins and acquiring knowledge.
7. Moving towards Mashaar: a place in which the pilgrims acquire wisdom and vigilance
8. Moving towards Mena: the land of hope and mercy, where the pilgrim's prayer is answered and he/she requests God to bestow material and spiritual prosperity upon him/her.
9. Ramye Jamarat for three purposes: stoning inner Satan (spirit of lasciviousness), outer Satan (devil and its companions), and human devils, i.e. the enemies of religion and Islam.
10. Sacrifice: the act of showing devotion for reaching the beloved.
11. Halgh or Taghsir: Removing the rest of impurities, wickedness, and clean hart from vanity, egotism, and hypocrisy.
12. Tawaf Nessa: to show that even if one reaches God's bondage, he still requires God's favor to control his sexual instinct.

Third stage: making a journey from man to man: passing this stage is even harder than the first and second ones since in the first and second stages one was involved with self-constructing acts, but at this stage the individual is involved with constructing others, i.e. the pilgrim is obliged to convey whatever he/she has learned in Hajj to others.

Keywords: Hajj, Omreh, struggle, Saffa, Marve, sacrifice, Tawaf, Taghsir, Arrafat, Mashar, Mena

• Religious coexistence
  

By Dr. Mohammad Ali Khaledian

The Qoran's verses as well as the Prophet's tradition,the Sunnah, indicate and insist on one principle, i.e. religious coexistence. There are three types of Qoranic verses concerning religious and peaceful coexistence of Muslims with the followers of other religions.

1. Verses negating practice of force on people to change their beliefs.
2. Verses encouraging Muslims to be friendly and caring with non-Muslims.
3. Verses insisting on peaceful coexistence with the followers of other religions.

The Prophet and the Caliphs always behaved gracefully and kindly with Christians and Jews as it is clarified in treaties with them in which the followers had freedom of thought as well as owning and renovating their temples.
On the other hand, theologians and sages, with insisting on exchange of thoughts, ignoring ethnical and religious differences, promoting concepts such as humanity, wisdom, peace and love laid the groundwork for religious coexistence.
The present article attempts to highlight the mystics'’ contributions to the development of religious coexistence. Relying on the custom and words of some pious mystics, the author aims at presenting a world without double standards and conflicts.
Emphasizing on religious prejudice and conflicts will result in widening the gap between man and God and the Prophet's recommendations.

Keywords: religious coexistence of religions and sects, peace, intellect, freedom, justice, overcoming prejudice, dialogue, recognition.

پانویس

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره 5، زمستان 1384 می‌باشد.