عطائیه

عطائیه‏ از مذاهب بائده (فراموش شده) فقهى سنت و جماعت و منسوب شخصی به نام به عطاء بن ابى ریاح (رباح) است.

شرح حال

وی فقیهی تابعی از فقها، مفسرین، محدثین طبقه سوم در مکه و شخصی معلم و پارسا بوده و در ایام خلافت عثمان به دنیا آمد و در جنگ حَجّاج با عبدالله بن زبیر، دستش قطع و در ادامه نابینا شد و سرانجام در سال ۱۱۴ هجری قمری در سن ۸۸ سالگی درگذشت.

تاریخچه

در زمان وى مذاهب فقهى (به عنوان مذهب و فرقه) هنوز برقرار نشده بود و در مدینه هفت نفر به عنوان فقهاى سبعه مرجعیت داشتند که مردم به آنان رجوع مى‏ کردند. علاوه در مکه که عطاء مى ‏زیسته است، جمعى از جمله خود وی مرجعیت داشته‏‌اند که پس از درگذشت هر کدام از ایشان، دوران مرجعیت وى نیز خاتمه یافت.

جایگاه روایی

عطاء بن ابی ریاح (رباح) با حدود دویست نفر از صحابه پیامبر (ص) حشر و نشر داشته است. او از پیامبر (ص)، ابوبکر، عمر، عثمان و فضل بن عبّاس، به صورت مرسل و از اُمّ سَلَمه، اُمّ هانی، ابو سعید خُدْری، عایشه، ابن عبّاس، عبداللّه بن زبیر، عبیدالله بن عمر و دیگران، روایت نق کرده است. جمعی از راویان، چون ابو حنیفه، اوزاعی، زُهری، قتاده، اَعمَش، سَلَمة بن کهیل از وی حدیث شنیده اند. شیخ طوسی او را از اصحاب امام علی (ع) می‌داند و می‌نویسد که در نقل حدیث، خلط(مخلّط) می‌کرده است. البته عطا به نظر نمی‌تواند از اصحاب امام علی علیه‌السلام باشد، زیرا در زمان شهادت حضرت وی تنها سیزده سال عمر داشت. علاوه، بعضی می‌گویند که تهمت خلط از ناحیه اهل سنّت درباره عطاء بن سائب گفته شده است نه درباره عطاء بن ابی رباح. منابع اهل سنت از امام باقر علیه‌السلام نقل کرده است که فرمود: احکام حج را از عطاء بیاموزید. همچنین شیخ طوسی حدود 84 فتوا را به عطاء نسبت داده است.

آثار و روایات

باید گفت که شمار دقیقی از روایات و آثار عطاء بن ریاح گزارش نشده است، ولی احادیث فراوانی در منابع حدیثی اهل سنّت به او نسبت داده شده است.