سازمان منع تسلیحات شیمیایی
سازمان منع سلاح‌های شیمیایی[۱] (به انگلیسی: Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons)[۲]،[۳] یک نهاد بین‌دولتی است که در سال ۱۹۹۷ میلادی، و با لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزارهای شیمیایی، ایجاد شد. مقر این سازمان در شهر لاهه، هلند واقع شده‌است و تشکیلات آن تحت نظر دولت‌های امضاکننده کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی اداره می‌شود[۴]. سازمان منع جنگ‌افزارهای شیمیایی، در سال ۲۰۱۳ میلادی، موفق به دریافت جایزه نوبل صلح به دلیل «تلاش‌های گسترده برای از بین‌بردن جنگ‌افزارهای شیمیایی در سطح جهان» شد.
تاریخچه
نخستین بار در سال ۱۸۷۴ میلادی، در بروکسل کنوانسیون بر پایۀ کنوانسیون بازدارندگی از کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی، تصویب شد. سپس در نشست کنفرانس‌های لاهه در سال‌های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ میلادی، از کشورها خواسته شد تا از کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی در جنگ‌ها خودداری ورزند با این همه کاربرد گسترده جنگ‌افزارهای شیمیایی در جنگ جهانی نخست و اثرات تخریبی و ترسناک آن مایه‌ای شد تا کشورها بازدارندگی کامل از بکارگیری جنگ‌افزارهای شیمیایی را دنبال کنند. پروتکل سال ۱۹۲۵ میلادی، ژنو اگر چه توانست بازدارندگی حقوقی از کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی ایجاد کند؛ ولی توانا نبود از فرآوری و تکثیر آنها جلوگیری نماید. پس، امکان تکثیر و اندوخته‌سازی جنگ‌افزارهای شیمیایی بدون محدودیت ویژۀ قانونی برای کشورها فراهم بود. در زمان امضای پروتکل ژنو ۱۲۰ کشور از کشورهایی که در ژنو گرد آمده بودند آن را امضا کردند دولت‌های آمریکا، ژاپن، برزیل و آرژانتین از آن میان کشورهایی بودند که از امضای پروتکل خودداری کردند شوروی نیز با پیوست شرط امکان بکارگیری جنگ‌افزارهای شیمیایی و میکروبی در برابر کشورهای غیر عضو در پروتکل به امضای اسناد مربوطه دست زد.
در سال ۱۹۴۸ میلادی، در چهارچوب فعالیت‌های سازمان ملل دربارهٔ خلع جنگ‌افزار، کمیته جنگ‌افزارهای متعارف، جنگ‌افزارهایی شیمیایی را به نام جنگ‌افزارهای نابودی گروهی در کنار جنگ‌افزارهای هسته‌ای قرار داد. نخستین قطعنامه گردهمایی همگانی سازمان ملل دربارهٔ جنگ‌افزارهای شیمیایی در سال۱۹۶۶ میلادی، به تصویب رسید و در سال ۱۹۶۸ میلادی، مجمع عمومی دبیرکل را ملزم ساخت تا گزارشی دربارهٔ آثار زیانبار جنگ‌افزارهای شیمیایی ارائه نماید. در پی تلاش‌هایی که برای بازداشته کردن ساخت، تولید، انبار کردن و کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی و میکروبی صورت گرفت پیمانی در سال ۱۹۷۲ میلادی، به امضا رسید که بر پایه آن دولت‌های امضاکننده پایبند شدند که تحت هیچ شرایطی جنگ‌افزارهای بیولوژیک را فرآوری و انبار نکنند و از گسترش آن خودداری ورزند. هم‌اکنون بیش از ۱۱۰کشور عضو این پیمان هستند.
با نگرش به موانعی که برای دستیابی به یک پیمان جهانی دربارهٔ بازداری فرآوری، اندوخته‌سازی و گسترش جنگ‌افزارهای شیمیایی وجود داشت، گروه کشورهای غربی در سال ۱۹۸۹ میلادی، در چهارچوبی موسوم به گروه استرالیا (در برگیرنده ۲۰ کشور غربی) حدود ۵۰ ماده شیمیایی را که در صنعت شیمیایی کاربرد دارد ولی می‌تواند در فرآوری جنگ‌افزارهای شیمیایی نیز به کار رود، زیر مهار گرفت.
در سال ۱۹۹۲ میلادی، کنفرانس خلع جنگ‌افزار در ژنو پیش‌نویس و طرح کنوانسیون بازداری جنگ‌افزارهای شیمیایی را تهیه و به سازمان ملل تقدیم کرد که گردهمایی همگانی سازمان ملل آن را در ۲۴ ماده و ۳ پیوست در دسامبر سال ۱۹۹۲ میلادی، با اجماع به تصویب رساند شمار اعضا نیز طی مدت کوتاهی به ۱۶۰دولت افزایش یافت. پس از تصویب پیمان‌نامه بدست پارلمان دولت مجارستان به نام شصت و پنجمین عضو پیمان‌نامه از ۲۹ آوریل ۱۹۹۷ میلادی، لازم‌الاجرا گردیده است.
در ژانویه سال ۱۹۹۳ میلادی، بخش قابل توجهی از کشورهای جهان، پیش‌نویس کنوانسیون بازداری گسترش، فرآوری، اندوخته‌سازی و بکارگیری جنگ‌افزارهای شیمیایی را امضا کردند.
رابطه با سازمان ملل متحد
سازمان منع تسلیحات شیمیایی از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد نیست، اما بر اساس قراردادی جداگانه با سازمان ملل متحد دارای همکاری‌های تنگاتنگ با آن سازمان است.
پیمان‌نامه‌های مهار جنگ‌افزاری
میان سال‌های ۱۹۵۹ – ۱۹۹۲ میلادی، بیش از ۳۰ پیمان‌نامه مهار جنگ‌افزاری به امضای کشورهای دارای قدرت نظامی و دیگر دولت‌ها رسید که برخی از آنها در چهارچوب پیمان‌نامه‌های رسمی دو یا چند جانبه تنظیم شدند؛
- پیمان‌نامه ۱۹۵۹، قطب جنوب که انفجار و آزمایش هسته‌ای در این قاره را بازداشته نمی‌سازد.
- پیمان نامه ۱۹۶۳، ناظر بر بازدارندگی از آزمایش‌های هسته‌ای در فضای فرای جو و بستر دریاها.
- پیمان‌نامه ۱۹۶۷، دربارهٔ اصول ناظر بر فعالیت‌های کشورها در اکتشاف و بکارگیری فضای فرای جو مانند ماه.
- پیمان‌نامه ۱۹۶۷، مبنی بر بازدارندگی از استقرار جنگ‌افزارهای هسته‌ای در کشورهای آمریکای لاتین (پیمان نامه تلاتللکو).
- پیمان‌نامه ۱۹۶۸، عدم گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای.
- پیمان‌نامه ۱۹۷۱، بازدارندگی از استقرار جنگ‌افزارهای هسته‌ای و دیگر جنگ‌افزارهای کشتار گروهی در بستر دریا و کف اقیانوس‌ها.
- پیمان‌نامه ۱۹۸۵، ایجاد منطقه بدون جنگ‌افزار هسته‌ای در جنوب اقیانوس آرام (پیمان نامه راروتونگا).
- پیمان‌نامه سالت؛ بین شوروی و آمریکا، که نخستین سری مذاکره‌های مربوط به محدودیت جنگ‌افزارهای راهبردی است و از نوامبر ۱۹۶۹ تا مه ۱۹۷۲ به درازا انجامید.
- پیمان‌نامه ۱۹۸۷، بین شوروی و آمریکا، حذف موشک‌های میان برد و کوتاه برد هسته‌ای.
- معاهده ۱۹۹۱ استارت – 1، بین روسیه و آمریکا، که بر پایه آن هر یک از دو طرف ملزم به کاهش شمار قابل ملاحظه‌ای از کلاهک‌های هسته‌ای تا سال ۲۰۰۳ میلادی، بودند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بیانیه وزیر امورخارجه کری درخصوص اعطای جایزه نوبل صلح، سفارت مجازی ایالات متحده آمریکا - تهران.
- ↑ به اختصار «اوپی‌سی‌دبلیو».
- ↑ .سازمان منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی، برنده نوبل صلح ۲۰۱۳، رادیو فردا.
- ↑ سازمان منع تسلیحات شیمیایی برنده جایزه صلح نوبل شد، بی‌بی‌سی فارسی.
منابع
- سازمان منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی جایزه نوبل صلح را برد، دویچه وله فارسی.