بنی اسرائیل

بنی اسرائیل به دوازده فرزند یا قومی‌گفته می‌شود که به نام پدر و جدشان اسرائیل (یعقوب) نام‌گذاری شده‌اند. خداوند در قرآن ۴۱ بار از آنان یاد کرده است.

قوم بنی اسرائیل

اسرائیل و پسرانش به سبب قحطی در کنعان، به مصر رفتند و نسل آن‌ها تا زمان موسی(علیه السلام) در مصر ماندند. پس از وفات موسی (علیه السلام)، یوشع و پس از وی، عصر داوران بنی‌اسرائیل شروع شد. آنان پادشاه نبودند و فقط به حل اختلافات می‌پرداختند. سال‌ها بعد، عصر پادشاهان بنی‌اسرائیل با طالوت و سپس داود و سلیمان(علیه السلام) آغاز شد. بعد از سلیمان (علیه السلام) فرزندش به پادشاهی رسید اما ده طایفه از بین دوازده طایفه بنی‌اسرائیل از او پیروی نکردند و فقط دو طایفه بنیامین و یهودا از او پیروی کردند و در منطقه‌ای به نام یهودا در اورشلیم ساکن شدند و نام یهودی از همین طایفه ریشه دارد.

در دوران سلیمان (علیه السلام)‌ معبدی برای عبادت ساخته شده بود به نام هیکل سلیمان که به سبب اختلاف میان اقوام بنی‌اسرائیل و اشغال اورشلیم چند بار تخریب شد. آنها بعد از آنکه موسی (علیه السلام) به طورسینا رفت و مدتی غایب بود به گوساله‌پرستی روی آوردند. خداوند در قرآن از نعمت‌ها، ‌ دستورات و توبیخ‌های فراوانی که به بنی‌اسرائیل داده است، نام می‌برد.

تاریخچه

بنی اسرائیل، به دوازده فرزند یا قومی‌گفته می‌شود که به نام پدر و جدشان اسرائیل (یعقوب) نام‌گذاری شده‌اند. هم‌چنین برخی از فرزندان یعقوب یا قوم بنی‌اسرائیل به عنوان اسباط یاد کرده‌اند. خداوند در قرآن ۴۱ بار از آنها یاد کرده است. این قوم در نگاه عرب پیش از اسلام به دلیل برخورداری از کتاب آسمانی، مناسک دینی خاص و پیشینه تاریخی، اقلیتی فرهیخته‌تر دانسته می‌شدند. با وجود فرهنگ قرآنی صدر اسلام، بنی‌اسرائیل به منزله گروهی با هویت رقیب قرار گرفتند.

اسرائیل و پسرانش به سبب قحطی در کنعان، به مصر رفتند. و نسل آنها تا زمان موسی (علیه السلام) در مصر ماندند و به رهبری موسی (علیه السلام) از فشار حکومت فرعون فرار و دوباره به کنعان بازگشتند. آنها حدود چهل سال در صحرای سینا سرگردان بودند. تا این‌که پس از وفات موسی، یوشع جانشین وی شد و بتدریج کنعان را فتح کرد.

داوران بنی‌اسرائیل

پس از یوشع (علیه السلام) شخصیت‌های متعددی به رهبری بنی اسرائیل پرداختند که داوران بنی اسرائیل نامیده می‌شوند. آنان پادشاه نبودند و فقط به حل اختلافات داخلی بنی اسرائیل می‌پرداختند. آخرین داور بنی اسرائیل سموئیل بود و بعد از ایشان، عصر پادشاهان بنی اسرائیل با طالوت و سپس داود و سلیمان (علیه السلام) آغاز شد. نقاشی گوستاو دوره نقاش معروف فرانسوی از کوروش، فتح بابِل و آزادی بنی‌اسرائیل.

ریشه یهود

به گفته عهد عتیق، سال‌ها پس از شروع پادشاهی و پس از رحلت سلیمان (علیه السلام)، فرزندش حکومت را به دست گرفت و چون وی به ستمکاری پرداخت، ده طایفه از طایفه‌های دوازده‌گانه بنی اسرائیل از فرمان او سر باز زدند و تنها دو نوه یهودا و بنیامین در سرزمینی کوچکی به نام یهودا که شامل شهر اورشلیم (قدس) می‌شد برای او باقی ماند. و نام یهودی از اینجا می‌آید. ده نوه دیگر حکومت مستقلی به نام اسرائیل به رهبری یکی از سرداران سلیمان (علیه السلام) تشکیل دادند.

هیکل سلیمان

نام معبدی است که سلیمان (علیه السلام) در مدت هفت سال و نیم آن را بنا کرد. این معبددر اورشلیم بر کوه موریا بنا شده بود. بعد از جدایی بنی‌اسرئیل از یکدیگر، بُخْتُ‌النَّصْر پادشاه بابِل این معبدرا تخریب می‌کند و این قوم به اسارت به بابِل برده شدند. مدتی بعد ایران قدرت یافت و کوروش، بابِل را فتح کرد و به بنی اسرائیل اجازه داد به سرزمین خود برگردند. آنها دوباره معبدرا بازسازی کردند ولی بعد از مدتی بین آنها اختلاف ایجاد شد و رومی‌ها که از حضور آنها احساس خطر می‌کردند، در سال ۷۰ م اورشلیم را اشغال کردند و معبدسلیمان (علیه السلام) را برای مرتبه دوم خراب کردند و پس از آن بنی اسرائیل به کلی در مناطق مختلف پراکنده شدند.

کاربرد واژه

بنی‌اسرائیل، در لغت به هر کدام از فرزندان یعقوب (علیه السلام) گفته می‌شود اما کاربرد اصطلاحی آن، یک قوم و ملت است؛ نه فقط فرزندان یعقوب (علیه السلام). زندگی بنی اسرائیل، ویژگی‌ها و نوع برخورد خداوند با آنها و رفتار آنان با پیامبران، حوادث مختلف و متعددی دارد.

اگر چه قوم بنی‌اسرائیل پس از یعقوب (علیه السلام) و فرزندان او به وجود آمدند، ولی آنچه در قرآن بیشتر به عنوان مخاطب این نام قرار گرفته، پیروان و نسل پس از موسی (علیه السلام) است. در قرآن به واژه بنی‌اسرائیل ۱۲ نقیب نسبت داده‌اند که مفسران برای نقیب معانی مختلفی ذکر کردند از جمله:

رئیسان قوم. شاهدانی که در برابر آنها خدا یا موسی (علیه السلام) با بنی‌اسرائیل بیعت کردند. ضامنانی که خدا یا موسی (علیه السلام) از آنها عهد گرفت. فرزندان اسرائیل.

کتب مقدس

اگرچه ترکیب بنی‌اسرائیل قرآنی است و این اصطلاح به صورت مرکّب نخستین بار در قرآن به کار رفته، اما در کتاب مقدس، حکایات گوناگونی درباره فرزندان و نوادگان یعقوب (علیه السلام) بیان شده است. در کتاب مقدس درباره واژه بنی‌اسرائیل سه معنا مانند نسل اسرائیل (یعقوب)، گروهی از مومنان که اولاد روحانی خدا به شمار می‌آیند و ملک اسرائیل یا قبیله‌های ده‌گانه برای جدایی آنان از یهودا. اما آنچه از این کاربردها رواج بیشتری دارد و به صورت مطلق از این لفظ فهمیده می‌شود معنای نخست این اصطلاح است.

ماجرای بنی‌اسرائیل و پدرشان اسرائیل در عهد عتیق از ماجرای قحطی کنعان و هجرت یعقوب (علیه السلام) به مصر آغاز می‌شود و در ادامه به مشکلات پیش روی بنی اسرائیل و و حضور پیامبران متعددی در میان این قوم اشاره کرده است.

عید پِسَح

بعد از قتل و فشار حاکمان مصر به بنی‌اسرائیل، به ادعای عهد عتیق، موسی (علیه السلام) به دستور خداوند برای نجات آنها؛ رهبران قوم را جمع کرد و از آنان خواست برای نجات خود به منطقه کنعان برگردند تا از نعمت‌های آن بهره‌مند شوند. موسی و برادرش هارون به مصر رفتند و با معجزه مشکلاتی را برای فرعون به وجود آوردند که او مجبور شد بنی‌اسرائیل را آزاد کند. یهودیان این روز رهایی را به عنوان عید پسح جشن می‌گیرند.

گوساله‌پرستی

بنابر گزارش عهد عتیق، موسی (علیه السلام) در برگشت از طور سینا تأخیر کرد و بنی اسرائیل نزد هارون (علیه السلام) رفتند و از او خواستند که برای آنها خدایی بسازد که گوساله‌ای از طلا ساختند و آن را عبادت می‌کردند حضرت موسی (علیه السلام) با مشاهده گوساله پرستی بنی‌اسرائیل ناراحت شد و لوح سنگی را شکست و دوباره برای دریافت آن چهل روز عبادت کرد، تا آنکه این لوح بار دیگر به او داده شد. قرآن این داستان را تقریباً به همین‌شکل نقل می‌کند جز اینکه هارون (علیه السلام)‌ را از ساختن بت مبرا دانسته و سازنده گوساله را فردی به نام سامری معرفی می‌کند.

پیامبران

ازمیان پیامبران بنی‌اسرائیل موسی (علیه السلام) و عیسی (علیه السلام) را اولوالعزم و صاحب شریعت می‌گویند. یعنی آزادانه به آنها قوانین و دستوراتی وحی شده که مأمور ابلاغ آن بوده‌اند.

گروه دیگر پیامبرانی هستند که از خود شریعتی نداشته‌اند، بلکه مأمور تبلیغ شریعت و قوانینی بودهاند که در آن زمان وجود داشته است. برخی پیامبران بنی اسرائیل از جمله یعقوب، یوسف، یوشع، هارون، داود، سلیمان، الیاس، الیسع، یونس، عزیر، زکریا و دیگر پیامبران از این جمله‌اند.

به نقل از برخی احادیث شیعه نخستین پیغمبر بنی‌اسرائیل موسی (علیه السلام) و آخرین پیغمبرشان عیسی (علیه السلام) بوده است و تمامی پیامبران قوم بنی‌اسرائیل را ششصد نفر دانسته‌اند..

نعمت‌های خداوند به بنی‌اسرائیل

بنی‌اسرائیل از اقوامی هستند که قرآن در موارد گوناگون به نعمت‌هایی که از آن برخوردار شده‌اند اشاره نموده است. این نعمت‌ها عبارتند از:

• اعطای حکم (تشخیص خیر و شر)، نبوت و کتاب.
• بهره‌مندی از روزی طیب.
• سایه‌انداختن ابر برای حفظ بنی‌اسرائیل از گرمای بیابان.
• برتری بر عالمیان.
• نجات از دشمنان.
• ایجاد بهترین مکان برای زندگی.
• نشان دادن معجزات الهی.
• نزول منّ و سلوی.

دستورهای خدا به بنی‌اسرائیل

خداوند در قرآندر برابر نعمت‌هایی که به بنی اسرائیل داده است از آنان می‌خواهد برخی از کارها را به جا بیاورند دستوراتی مانند:

• وفای به عهد.
• ترس از خدا.
• ایمان به وحی.
• عدم خلط حق و باطل و کتمان حق.
• اقامه نماز و ادای زکات.
• عبادت خدا، احسان به والدین و دست‌گیری از یتیمان و بینوایان.
• گفتار نیکو.
• پرهیز از زیاده‌روی.

مذمّت بنی اسرائیل

بنی‌اسرائیل در آیات متعددی مذمت شده‌اند و در این آیات به عذاب‌هایی مانند لعن، کوردلی و رسوایی در دنیا و آخرت اشاره و این عذاب را به دلیل گناهان این قوم می‌داند. از جمله:

• گمراهی با وجود آیات فراوان.
• نافرمانی پیامبران.
• انکار نبوّت پیامبر اکرم (ص).
• عمل‌نکردن به کتاب آسمانی.
• اسراف.
• شرک.
• آسیب‌رسانی به پیامبران و انکار آنان.
• تفرقه و اختلاف با وجود نعمت‌های الهی.
• فساد در زمین.
• امر دیگران به نیکی و ترک آن.
• ]]گوساله‌پرستی.
• درخواست رؤیت خدا.
• بهانه‌گیری.
• پول‌دوستی و فخرفروشی.
• خون‌ریزی.
  

منابع:

• ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ترجمه فهری، تهران، علمیه اسلامیه، چاپ اول، بی‌تا.
• اسدی، علی، مدخل «اسباط»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۲ ش.
• العروسی الحویزی، عبدعلی بن جمعة، تفسیر نور الثقلین، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ ق.
• پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، قم، نشر زمزم هدایت، چاپ دوم، ۱۳۸۶ ش.
• توفیقی، حسین، ادیان بزرگ، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد، چپ سیزدهم، ۱۳۸۹ ش.
• حسن زاده آملی، حسن، دروس معرفت نفس، قم، ‌ انتشارات الف لام میم، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.