محمد واعظ زاده خراسانی
آیت‌الله محمد واعظ زاده خراسانی مؤسس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و اولین دبیرکل آن بود. وی در زندگی پرفراز و نشیب خود تلاش وافری در زمینهً اتحاد امت اسلامی در مقابل دشمنان مسلمانان و در راه دفاع از سرزمین‌های اسلامی با بارز نمودن شعار اتحاد و تقریب پیروان مذاهب اسلامی به انجام رسانیده است.
| محمد واعظ زاده خراسانی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد واعظ زاده خراسانی |
| نام‌های دیگر | آیت‌الله واعظ زاده |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1304 ش، ۱۹۲۶ م، ۱۳۴۴ ق |
| محل تولد | مشهد |
| روز درگذشت | 1395/09/28 هجری شمسی |
| محل درگذشت | ایران |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها | مؤسس و دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی |
زندگی‌نامه
محمد واعظ زاده خراسانی در سال ۱۳۰۴ شمسی برابر با ۲۳ ذیقعده ۱۳۴۳ قمری در شهر مشهد مقدس در یک خانواده مذهبی و روحانی - که تا چند نسل از وعاظ نامی خراسان بوده‌اند - دیده به جهان گشود.
تحصیلات
وی پس از گذراندن دورهً مکتب‌خانه و مدرسه در سال 1318 شمسی، همراه پدرشان، مرحوم حاج شیخ مهدی واعظ خراسانی راهی نجف اشرف شده و تا اواسط سال 1321 شمسی، در آنجا ادبیات، مقدمات و سطوح ابتدایی فقه و اصول را فراگرفت. در این سال به مشهد مراجعت نمود و در حوزهً علمیهً مشهد تحصیلات حوزوی را تا سال 1328 شمسی، در رشته‌های مختلف علوم اسلامی اعم از نقلی وعقلی و معارف و نیز سطوح عالی و بخش‌هایی از درس خارج فقه و اصول را نزد استادان آن حوزه همچون: آیت‌الله سید یونس اردبیلی، آیت‌الله کفائی، آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی، آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی، آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی، آیت‌الله حاج شیخ کاظم دامغانی و دیگران طی نمود.
هجرت به قم
در شهریور سال 1328 شمسی، به حوزه علمیه قم آمد و طی ١١ سال از درس‌های استادان بزرگ آن سامان و مراجع تقلید وقت همچون: آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله سید محمد حجت، آیت‌الله سید صدرالدین صدر، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله اراکی و چند سال از درس اصول امام خمینی و از درس فلسفۀ سید محمد حسین طباطبایی استفاده نموده و درعلوم نقلی وعقلی از ایشان اجازه اجتهاد دریافت کرد. همچنین اجازه نقل حدیث را از شخصیت‌های بزرگ از جمله علامه شیخ آقابزرگ تهرانی، علامه سمنانی، آیت‌الله رامهرمزی و اجازهً شفاهی از آیت الله بروجردی اخذ نمود.
وی در حوزهً علمیهً قم در تدوین کتاب «جامع احادیث الشیعه» نزد آیت‌الله بروجردی شرکت داشته است. و نیز ایشان از مؤسسین و نویسندگان مجلهً قدیمی و پربار «درس‌هایی از مکتب اسلام» بوده و همراه بزرگان حوزه ـ که برخی اکنون مرجع تقلید هستند از جمله آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله اردبیلی، آیت‌الله نوری همدانی - در تنویر افکار مردم خصوصا نسل جوان می‌کوشیدند.
تدریس در دانشگاه‌های مشهد
یکی از پربارترین دوره‌های زندگی ایشان مربوط به زمانی است که از سال 1339 شمسی، به جهت تدریس در دانشگاه فردوسی مشهد از ایشان دعوت به عمل آمد و با تشویق آیت‌الله شهید دکتر بهشتی در دانشکده معقول و منقول سابق (دانشکده الهیات ومعارف اسلامی کنونی) به تدریس مشغول گردید.
او در زمینه‌های تفسیر قرآن، فقه، فقه الحدیث، تاریخ تفسیر، تاریخ حدیث، تاریخ علوم عقلی، تاریخ فقه، قواعد فقه، تاریخ علوم اسلامی، تاریخ اسلام و گاهی فلسفه وکلام به تدریس وارشاد دانشجویان همت گماشت. و سالها به‌عنوان استاد تمام وقت دانشگاه به تربیت نسل جوان این مرز و بوم پرداخته و تا این اواخر به این مهم اشتغال داشته است. چندی هم در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد و نیز در دانشگاه تربیت مدرس و دانشکدة الهیات دانشگاه تهران تدریس نموده است.
فعالیت‌های فرهنگی
وی همچنین علاوه بر تدریس در حوزه و دانشگاه، به فعالیت‌های فرهنگی دیگری اشتغال داشته که فهرست‌وار اشاره می‌شود:
برگزاری کنگرهً هزاره شیخ طوسی در سطح جهانی در سال 1350 شمسی، با شرکت علما و پیشوایان فرق مختلف اسلامی و عده‌ای از مستشرقین (به مناسبت هزارمین سال ولادت وی)، سرپرستی نشریهً دانشگاه الهیات مشهد، همکاری با مجلهً آستان قدس رضوی، و بعدها تصدی مسؤولیت و مدیریت آن، شرکت در کنگره‌های مختلف در داخل و خارج کشور، قبل و بعد از انقلاب اسلامی که در یکی از همین کنگره‌ها ایجاد «مجمع تقریب» پیشنهاد و با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی دبیرکلی آن به عهدۀ وی گذاشته شد، و تا سال 1380 شمسی، نیز در این سمت مهم فرهنگی به هدایت فعالیت‌ها واهداف آن همت گماشت. وی از اعضای شورای‌عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به‌شمار می‌آید. ایشان از بسیاری از کشورهای اسلامی دیدار نموده و با اندیشمندان و شخصیت‌های برجستۀ جهان اسلام تماس حاصل کرده و در کنگره‌ها سخنرانی نموده است.
تأسیس مجمع جهانی تقریب
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در راه نزدیکی و تقارب میان فرق مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی واز بین بردن اختلافات ساختگی و تعصبات نادرست، فعالیت نموده، می‌کوشد میان مسلمین وحدت و الفت برقرار نماید.
از سوی این مجمع مجلهً «رسالة التقریب» به اشراف وی به زبان عربی منتشر می‌گردد که حاوی مقالات و سخنرانی‌های عربی او است.
همچنین کتاب‌هایی چند در مرکز تحقیقات قم وابسته به این مجمع با اشراف وی و بعضی از آنها با مقدمهً ایشان، تألیف و تحقیق گردیده است. همچنین دانشگاه مذاهب اسلامی با ابتکار و اشراف وی در تهران تأسیس گردیده است. استاد واعظ زاده در هیئت‌های امنای دانشگاه مذاهب اسلامی، مدرسۀ عالی شهید مطهری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و در شورای‌عالی کتابخانه ملی عضویت دارد و نیز چندی با سازمان سمت همکاری داشته است و نیز دو گروه قرآن و اقتصاد اسلامی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تحت مدیریت وی بوده است.
آثار
از ایشان آثاری چند به رشتۀ تحریر در آمده که به شرح ذیل است:
- تصحیح و تحقیق دو کتاب «المقنع والهدایة» از شیخ صدوق.
- شرکت در تألیف «جامع احادیث الشیعه».
- تحقیق و ترجمهً کتاب «الجمل والعقود فی العبادات» از شیخ طوسی.
- گردآوری، تصحیح و انتشار مقالات کنگره شیخ طوسی در سه جلد و نیز کتاب رجال ... و فهرست شیخ طوسی از سوی آن کنگره در دو جلد.
- تحریر مقالات فراوان در مجلات مکتب اسلام، نشریه دانشکدهً الهیات، نشریه مشکوة به زبان فارسی، و در مجلة الارشاد، رسالة القرآن، رسالة الثقلین، رسالة التقریب به زبان عربی.
- سخنرانی‌ها و تحقیقاتی دربارهً استاد مطهری که در یادنامه‌های ایشان و نیز در کتاب «سه گفتار دربارهً استاد شهید مطهری» چاپ شده است.
- سخنرانی‌ها و مقالات راجع به وحدت و تقریب که بخشی از آنها در کتاب «ندای وحدت» چاپ شده است.
- مصاحبه‌های فراوان که بخشی از آنها در کتاب پیام وحدت و ویژهنامههای کنگره‌های وحدت، و مجلهً حوزه و ویژهنامههای علامه جعفری و آقای فلسفی و جز اینها چاپ شده است.
- تقریرات درس استادن وی در مشهد و قم در فقه و اصول در چند مجلد.
- مقالاتی راجع به امام و انقلاب در کتاب «امام خمینی و انقلاب اسلامی».
- مقدمه و تقریظ بر کتاب‌هایی چند از جمله مقدمۀ مفصل سلسلهً کتب رجالیۀ آیت‌الله بروجردی که زیر نظر استاد واعظ زاده در مشهد چاپ شده است. و نیز مقدمهً «الرسائل العشر» از شیخ طوسی که از سوی انتشارات جامعه مدرسین در قم چاپ گردیده است، مقدمات «تفسیر هدایت»، ترجمۀ «جوامع الجامع فرهنگ لغات قرآن»، «فروغ قرآن»، «امیرالمؤمنین اسوه وحدت»، «کلمات قرآن»، و کتاب «رسول الله از شیخ ابوزهره» و «فهرست» شیخ طوسی و «رجال کشی» چاپ دانشگاه مشهد به فارسی و مقدمهً کتاب «قوارع القرآن»، «ناصریات»، «کنز العرفان»، «بدایة المجتهد»، «المعجم فی فقه لغة القرآن»، «نصوص فی علوم القرآن»، «نصوص فی الاقتصاد الاسلامی».
- طرح و مشارکت در تألیف کتاب «المعجم فی فقه لغة القرآن وسر بلاغته» که زیر نظر وی در گروه قرآن بنیاد پژوهش‌های اسلامی در دست تألیف و یک جلد از آن چاپ شده و جلد 2 و 3 در دست چاپ است.
- طرح و مشارکت در تألیف کتاب «نصوص فی الاقتصادالاسلامی کتابا وسنة وفقها» که در گروه اقتصاد اسلامی آن بنیاد تألیف و تاکنون 16 مجلد از آن چاپ شده است و بقیه در شرف چاپ است.
- طرح و مشارکت در تالیف کتاب «نصوص فی علوم القرآن» که در گروه قرآن آن بنیاد در دست تألیف است.
- گردآوری احادیث عترت از طرق اهل‌سنت با شرکت دیگران که در قم زیر چاپ است.
- کلیاتی در تاریخ فقه که بخشی از آن در مجلهً دانشکده الهیات مشهد چاپ گردیده و همچنان ادامه دارد.
افتخارات
- استاد نمونۀ کشوری (سال ۱۳۸۱ شمسی).
- چهرۀ ماندگار (سال ۱۳۸۲ شمسی).
- برندۀ جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (سال ۱۳۸۶ شمسی).
درگذشت
سرانجام آیت الله واعظ زاده خراسانی صبحگاه روز یکشنبه ۲۸ آذرماه ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی در مشهد درگذشت و در حرم امام رضا (علیه‌السلام) به خاک سپرده شد.
پیام رهبر ایران
خبر درگذشت عالم فرزانه مرحوم آیت‌الله آقای حاج شیخ محمد واعظ زادۀ خراسانی رحمةالله‌علیه را با تأسف و تأثر دریافت کردم. این روحانی بزرگوار و پرکار و روشن‌بین از جملۀ مردان باهمت و جامعی بود که علوم اسلامی همچون فقه و حدیث و رجال و تراجم را از برترین استاد این فنون؛ یعنی مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی (اعلی‌الله‌مقامه) فراگرفته و خود در عمر پربرکت خویش به تحقیقات بدیع در آن و نیز علوم قرآنی و تاریخ و کلام پرداخته بود. آثار قلمی و تحقیقی ایشان در برخی از این رشته‌ها در شمار افتخارات علمی حوزه‌های علمی شیعه است و مورد استفادۀ ماندگار دنیای اسلام خواهد بود ان‌شاءالله. ضایعۀ رحلت این عالم جلیل را که در کهنسالی نیز از کار و تلاش علمی باز نماند به فرزندان گرامی و همۀ بازماندگان و مستفیدان از دانش و تجربۀ ایشان تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت الهی را برای ایشان مسئلت می‌نمایم.