حسن بن ابوالحسن دیلمی

حسن بن ابوالحسن دیلمی، از مفسران امامیه در قرن چهارم. از نسبت «دیلمی» می‏‌توان استنباط کرد که وی اصالتاً اهل «دیلم» از دیار گیلان بوده است اما قطعاً مسافرت‏‌هایی به عراق داشته و با بزرگان کوفه و بغداد ملاقات کرده و مدتی در آنجا به استماع حدیث مشغول بوده است. از کتاب‏‌های او تنها «کتاب التفسیر» مورد شناسایی قرار گرفته است.

حسن بن ابوالحسن دیلمی
نام کامل	حسن بن ابوالحسن دیلمی
نام‌های دیگر	دیلمی
اطلاعات شخصی
محل تولد	دیلم، گیلان
سال درگذشت	355 ق، ۳۴۵ ش‌، ۹۶۶ م
دین	اسلام، شیعه
شاگردان	شیخ ابوالفتح کراجکی
آثار	ارشادالقلوب کتاب التفسیر
فعالیت‌ها	مفسر

معرفی اجمالی

حسن بن ابوالحسن دیلمی، از مفسران امامیه در قرن چهارم. نام او با حسن بن ابی الحسن دیلمی صاحب کتاب ارشادالقلوب مشترک است، اما زمان آن‌دو بیش از پنج سده با یکدیگر فاصله دارد. وی صاحب «کتاب التفسیر» است که ابوالفتح کراجکی در کنز الفوائد، و ابن‏‌شهرآشوب در مناقب از او نقل می‏‌کنند.

وی در منابع رجالی فردی ناشناخته است اما در همین منابع تصریح به امامی‏‌ بودن او شده است. از ولادت و وفات او اطلاعی در دست نیست، تنها از احادیث او می‌‏توان یقین کرد که وی از رجال نیمه دوم قرن چهارم بوده است، زیرا «شیخ کراجکی» به‏ طور مستقیم از او نقل حدیث می‏‌کند، اما این‌که وی در کجا پرورش یافته و نزد چه کسانی درس خوانده، بر ما مجهول است، زیرا نام پدر و هم‌چنین نام سلسله اساتید او ناشناخته است. از نسبت «دیلمی» می‏‌توان استنباط کرد که وی اصالتاً اهل «دیلم» از دیار گیلان بوده است اما قطعاً مسافرت‏‌هایی به عراق داشته و با بزرگان کوفه و بغداد ملاقات کرده و مدتی در آنجا به استماع حدیث مشغول بوده است. وی در موارد متعددی از پدرش نیز نقل حدیث می‏‌کند و این، نشان می‏‌دهد که پدرش از عالمان عصر خود بوده و در حیات علمی نامبرده سهیم بوده است.

شاگردان

شاگردان او اطلاعی در دست نیست اما از آنجا که «کراجکی» بدون هیچ واسطه‌‏ای از او نقل حدیث می‌‏کند چنین استنباط می‌‏شود که یکی از شاگردان او شیخ ابوالفتح کراجکی بوده است.

آثار

از کتاب‏‌های او تنها «کتاب التفسیر» مورد شناسایی قرار گرفته که به شیوه روایی تألیف شده و در تأویل و تفسیر آیات قرآنی، از احادیثی که در مناقب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و سایر اهل‏‌بیت (علیه‌السلام) وارد شده، بهره گرفته شده است.

منابع

1. کنزالفوائد، کراجکی، صفحات متعدد؛
2. الذریعه، ج1ص517 شماره 2527، وج4ص271 شماره 1257؛
3. طبقات اعلام الشیعه، ج1ص84؛
4. مرآه الکتب، تبریزی، ص489 شماره 145.