حارث محاسبی

حارث مُحاسِبی، ابوعبداللّه بصری، زاهد، واعظ، محدث، عارف، فقیه و متکلم قرن سوم است. شناخت این شخصیت و آثار وی می‌تواند در زمینه گسترش فرهنگ تقریب بین مذاهب، خصوصاً در میان متصوفه مؤثر باشد.

وی در سال 243 هجری درگذشت.

وی بر علوم ظاهر و باطن و معارف صوفیه آگاهی داشت و معتقد بود که آنچه در مرتبۀ نخست برای سالک ضرورت دارد، رعایت حقوق خداوند است.

از همین رو، بر محاسبۀ نفس بسیار تأکید می‌کرد و آمادگی برای مرگ، و تسلیم به حق را شرط طریقت می‌دانست. او همچنین از محبت حق نیز سخن می‌گفت و آن را سرّی الاهی و ذوقی معنوی، حاصل از رؤیت حق می‌دانست.

محاسبی در آثار خود به مباحث روان‌شناسی عرفانی نیز توجه کرد. مهم‌ترین تألیفاتِ او عبارت‌اند از:

• الرعایة لحقوق الله،
• الوصایا
• الزهد

آثار وی از منابع اصلی نویسندگان صوفی پس از او، به ویژه غزالی، به شمار می‌رود.

منابع

1. سلمی، محمد، طبقات الصوفیة، به کوشش نورالدین شریبه، حلب، 1406ق/1986م
2. هجویری، علی، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، 1371ش
3. عطار، تذکرة
4. زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، 1344 ش
5. Schimmel, A., Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill, 1975
6. Smith, M., The Way of the Mystics, London, 1976