حارث محاسبی
حارث مُحاسِبی معروف به ابوعبداللّه بصری زاهد، واعظ، محدث، عارف، فقیه و متکلم قرن سوم است. شناخت این شخصیت و آثار وی می‌تواند در زمینه گسترش فرهنگ تقریب بین مذاهب، خصوصاً در میان متصوفه مؤثر باشد.
وی در سال 243 هجری درگذشت.
وی بر علوم ظاهر و باطن و معارف صوفیه آگاهی داشت و معتقد بود که آنچه در مرتبۀ نخست برای سالک ضرورت دارد، رعایت حقوق خداوند است.
از همین رو، بر محاسبۀ نفس بسیار تأکید می‌کرد و آمادگی برای مرگ، و تسلیم به حق را شرط طریقت می‌دانست. او همچنین از محبت حق نیز سخن می‌گفت و آن را سرّی الاهی و ذوقی معنوی، حاصل از رؤیت حق می‌دانست.
محاسبی در آثار خود به مباحث روان‌شناسی عرفانی نیز توجه کرد. مهم‌ترین تألیفاتِ او عبارت‌اند از:
- الرعایة لحقوق الله،
- الوصایا
- الزهد
آثار وی از منابع اصلی نویسندگان صوفی پس از او، به ویژه غزالی، به شمار می‌رود.
منابع
- سلمی، محمد، طبقات الصوفیة، به کوشش نورالدین شریبه، حلب، 1406ق/1986م
- هجویری، علی، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، 1371ش
- عطار، تذکرة
- زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، 1344 ش
- Schimmel, A. , Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill, 1975
- Smith, M. , The Way of the Mystics, London, 1976