بحار الانوار (کتاب)
 | این مقاله هماکنون برای مدتی کوتاه تحت ویرایش عمده است. این برچسب برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شدهاست، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این صفحه انجام ندهید. این صفحه آخرینبار در ۰۹:۲۰، ۱۲ ژوئن ۲۰۲۱ (ساعت هماهنگ جهانی) (۳ سال پیش) تغییر یافتهاست؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر ویرایش نشده است، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین میکنید. |
بِحارُ الاْنْوار، مشهورترین، مهم ترین و مفصل‌ترین اثر علمی محمد باقر مجلسی[۱] (۱۰۳۷-۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱ق/۱۶۲۸- ۱۶۹۸ یا ۱۶۹۹م) که مجموعه‌ای گسترده از احادیث امامیه است و گاه دائرة المعارف بزرگ احادیث شیعه لقب گرفته است. این کتاب با نام کامل بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام از مهمترین کتاب های جامع حدیث شیعه است که توسط علامه مجلسی (م، ۱۱۱۰ ق) با همکاری گروهی از همکاران و شاگردان ایشان تدوین شده است. «بحارالأنوار» در حقیقت دائرة المعارف بزرگ حدیث، شامل کلیه مباحث اسلامى از تفسیر قرآن و تاریخ گرفته تا فقه[۲] و کلام و... می باشد.
انگیزه نگارش بحارالانوار
مجلسی در مقدمه بحارالانوار انگیزهٔ خود را از تألیف بحارالانوار چنین ذکر می‌کند:
سبب تألیف کتاب این است که من در دانش آموزی در انواع علوم حریص بودم و بعد از سپری کردن بخشی از عمر در دانش‌های گوناگون و اندیشیدن به ثمرات و غایات این علوم دریافتم که علم، تنها از چشمه وحی و روایات اهل بیت(ع)[۳] حاصل می‌شود و در آخرت تنها این دانش سودمند است. از این رو به اخبار و روایات معصومین(ع) پرداخته‌ام.[۴]
او همچنین درصدد منابعی بوده است که در معرض فراموشی قرار داشتند و از این رو، به سراغ کتاب‌هایی رفته که در گذر زمان و به علت توجه زیاد به کتب اربعه، مهجور مانده بود و یا به علت غرض ورزی فاسدان، بی‌توجهی جاهلان و وجود مخالفان اهل بیت(ع) در حال نابودی بوده‌اند.[۵]
او می‌گوید: مانند این کتاب در عامه و خاصه تاکنون نوشته نشده و احدی در این کار بر من سبقت نگرفته و امید است این کتاب، تا قیام قائم آل محمد(ص)، مرجع فضلا و طالبان علم و منبع تحقیق تمام کسانی باشد که در پی تحصیل علوم ائمه اطهار می‌باشند. [۶]
نویسنده کتاب بحارالانوار
کتاب بحارالانوار توسط علامه مجلسی (متوفای ۱۱۱۰ قمری)، در سال (۱۰۷۰ هـ.ق) به مدت ۴۰ سال به رشته تحریر درآمد.
بهترین چاپ بحارالانوار
نخستین چاپ جلد اول و دوم کتاب در کشور هندوستان در سال ۱۲۴۸ هـ.ق بوده و در سال ۱۲۷۰ هـ.ق در ایران تا ۱۰ جلد به چاپ رسیده است و چاپ‌های گوناگونی در طی این سالیان صورت گرفته و بهترین چاپ اخیر بحار، در ۱۱۰ جلد توسط مؤسسة الوفا، دار احیاء التراث العربی، بیروت[۷] می‌باشد.
مهمترین ویژگی بحارالانوار
مهمترین ویژگی این کتاب این است که:
- به تمامی موضوعات دین پرداخته و آنها را پرورش داده است.
- به جمع‌آوری احادیث از نسخه‌های خطی همت داشته است.
- مطالبی که در بحار از بعضی از کتاب‌ها نقل شده، بعدها آن کتاب‌ها از بین رفته است.
- علامه مجلسی در نقل احادیث دقت بسیاری به خرج می‌داد و اگر نسخه معتبر و خطی نداشت، آن را تذکر می‌داد و هر حدیثی را صحیح می‌دانست، می‌آورد. اما بعضی‌ها قائل هستند که علامه احادیث درست و نادرست را جمع‌آوری کرده تا از تلف شدن در امان باشند، و انتخاب را به آیندگان سپرده است.
محتوای کتاب بحارالانوار
کتاب بحار، همانند هر کتاب دیگری دارای روایات صحیح و معتبر و نیز روایات ضعیف السند می‌باشد. شاید غیر از قرآن کریم، هیچ کتاب دیگری را نتوان ادعا نمود تمام محتوای آن صددرصد صحیح و قطعی می‌باشند. [۸]
علت نام‌گذاری کتاب به بحار
علامه درباره علت نام‌گذاری این کتاب به بحار می‌گوید: چون این کتاب مشتمل بر همه علوم و حکمت‌ها و اسرار بوده و خواننده را از سایر کتاب‌های حدیثی بی‌نیاز می‌کند، آن را به بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمه الاطهار (ع) یعنی؛ دریای نور که دربردارنده درّها احادیث امامان معصوم (ع) می‌باشند، نامیدم. [۹]
اهداف نوشتن کتاب بحارالانوار
ایشان هدف از نوشتن این کتاب را به دسترسی آسان دانش‌پژوهان به احادیث معصومین، پراکندگی احادیث و تجمع آنها، از بین رفتن کتاب‌ها و نسخه‌های خطی روایی، گرایش مردم ـ به‌خصوص در اصفهان ـ به صوفیان و دوری از احادیث معصومین (ع) و... می‌داند.
بیان نکته‌ای درباره بحارالانوار
لازم به ذکر است که این کتاب، شامل کل روایات معصومین نمی‌باشد و شاهد بر این مدعا، کتاب مستدرک است که بعدها نوشته شده است. علاوه بر آن علامه مجلسی از کتب مشهور و متواتر و معروف، روایات کمتر نقل کرده است؛ مانند: کتب اربعه، صحیفه سجادیه، نهج‌البلاغه و.... [۱۰]
سخنان امام خمینی درباره کتاب بحارالانوار
امام خمینی در توصیف این کتاب می‌فرماید: کتاب «بحارالانوار» که تألیف عالم بزرگوار محدث عالی مقام، محمدباقر مجلسی است، مجموعه‌ای است که قریب چهارصد کتاب و رساله که در حقیقت یک کتاب‌خانه‌ای کوچکی است که با یک اسم نام برده می‌شود. صاحب این کتاب چون دیده کتاب‌های بسیاری از احادیث است که به‌واسطه کوچکی و گذشتن زمان، از دست می‌رود؛ تمام آن کتاب‌ها را بدون آنکه التزام به صحت آنها داشته باشد، در یک مجموعه به اسم بحارالانوار فراهم کرده است. [۱۱]
پانویس
- ↑ ر.ک:مقاله محمد باقر مجلسی
- ↑ ر.ک:مقاله فقه
- ↑ ر.ک:مقاله اهل بیت(ع)
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۲
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۳-۴
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۶
- ↑ ر.ک:مقاله بیروت
- ↑ آشنایی با بحارالانوار، احمد عابدی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ ۱، تهران، ۱۳۷۸، ص ۷۸ ـ ۲۷۸
- ↑ بحارالانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج ۱، ص ۵
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، مقدمه جناب آقای شعرانی
- ↑ کشف الاسرار، امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام خمینی، تهران، ص ۳۱۹