اسکافیه
اسكافيه اسكافيه از فرق كلامى «معتزله» بغداد و پيروان ابو جعفر محمد بن عبد الله اسكافى هستند، كه اصل او از سمرقند بود. وى خداوند تعالى را در ستم به كودكان و ديوانگان به «توانايى» وصف كند ولى گويد: خداوند در ستم بر خردمندان به «توانايى» وصف نشود و قادر بر ظلم ايشان نيست. همچنين مىگويد كه رواست اگر گوئيم خداوند با بندگان كلام مىگويد و روا نيست كه گوئيم وى تكلم مىكند و بايد او را «مكلم» ناميد نه «متكلم». زيرا در «متكلم» گمان كرده شود كه كلام قائم به اوست ولى در «مكلم» چنين گمانى نرود، همان سان كه متحرك مقتضى قيام حركت به آن باشد، متكلم نيز اقتضاى كلام به او دارد. ابن المرتضى نام او را در طبقه هفتم از معتزله آورده، از قول ابن يزدان گويد كه:
«اسكافى» مردى عالم و فاضل بود و هفتاد كتاب در كلام تأليف كرد و نيز از قول ابو القاسم بلخى از ابو الحسين خياط روايت كرده كه گفت: اسكافى نخست خياط بود و عمو و مادرش وى را از طلب علم بازمىداشتند و او را ناچار به كسب كرده بودند، ولى جعفر بن حرب كه از علماى «معتزله» بود وى را در كنف حمايت خود
فرهنگ فرق اسلامى، متن، ص: 47
گرفت و به او علم آموخت و هر ماه بيست درهم براى مادرش مىفرستاد. اسكافى در سال 240 هجرى در گذشت. المنية و الامل، ص 169. الفرق بين الفرق، ص 102. الملل و النحل، بغدادى، ص 104، 103.