بکتاشیه
بكتاشيه پيرو شخصى به نام حاج بكتاش هستند كه پيشواى طريقهاى مذهبى و تصوّفى بود. گويند: او در نيشابور زائيده شد و در نزد على احمد يسوى درس خواند و در سال 738 هجرى در گذشت. طريقه «بكتاشيه» در قرن شانزدهم ميلادى در اناتولى يعنى آسياى صغير رواج فراوان يافت و عقايد ايشان شبيه «قزلباشيه» و «شبك» و «على الهيان» كرد است. با اين كه بيشتر «بكتاشيه» خود را از اهل سنت و جماعت مىدانند ولى اعمال و رفتار ايشان بر خلاف آن طايفه است و بيشتر به «غلاة» شيعه
فرهنگ فرق اسلامى، متن، ص: 106
شباهت دارد چنان كه ابو بكر و عمرو عثمان را دشنام مىدهند و به امامت ائمه اثنى عشر بخصوص امام جعفر صادق (ع) و چهارده معصوم (ع) را به بزرگى مىستايند. در عين حال عقايد مسيحيان نيز در ايشان تأثير كرده است و معتقد به تثليث اللّه و محمد (ص) و على (ع) هستند. مانند مسيحيان غشاى ربّانى به جاى مىآورند و بر سر سفره خود شراب و نان و پنير مىگذارند. ايشان در پيش شيخ خود كه او را «بابا» مىخوانند به گناهان خويش اعتراف مىنمايند و از او طلب آمرزش مىكنند. نوشيدن شراب در نزد ايشان حرام نيست و زنانشان حجاب ندارند. ايشان معتقد به اسرار اعداد و حروفند و فضل اللّه حروفى را كه پيشواى «حروفيان» بود محترم مىشمارند و كتاب «جاويداننامه» او را از كتب مقدس مىشمارند و اين كتاب را به فارسى «عشقنامه» و به تركى «فرشته اوقلى» مىنامند. جامه «بكتاشيه» عبايى سفيد و كلاهى سياه چند گوش مثلث شكل است كه گاهى عدد اضلاع آن به احترام ائمه اثنى عشر به دوازده ترك مىرسد و شيخ ايشان داراى عمامهاى سبز است.
«بكتاشيه» بر گردن خود گردنبندى از سنگ دارند كه آن را تسليمتاش يعنى: سنگ تسليم خوانند و تبرزينى دو دم و عصايى دراز دارند.
جوانان بىزن ايشان گوشوارههايى به گوش مىآويزند تا از زن داران تميز داده شوند. حاج بكتاش را پير اوّل خوانند و پيروان او فرزند حاج بكتاش را «اوغلرى» يعنى پسران حاج بكتاش نامند. ايشان عبادات شريعت اسلام را كه نماز و روزه و حج و زكات باشد به جاى نمىآورند. دايرة المعارف اسلاميه، ج 4، بكتاشيه. الشبك، ص 45 و 49.