شحامیه

شحاميه‏ پيروان ابو يعقوب شحام هستند كه استاد ابو على جبائى بود.این فرقه از فرق منشعب شده از فرقه خوارج و به نقلی معتزله بودند.

موسس

موسس و رهبر فرقه، ابویعقوب یوسف بن عبدالله بن شحام بود که از شاگردان ابوعلی جبائی و ابوالهذیل علاف به شمار می آمد. گروهی نام وی را علی بن محمد گزارش کرده‌اند.

شرح حال

ابو یعقوب از مناظره کنندگان در خصوص نقد بر اسلام و قرآن بود. وی در ایام واثق عباسی، مسئول دیوان خراج بوده است. این شخصیت از مهم ترین اساتید مکتب معتزله در بصره شناخته می شد که پس از شورش علی بن محمد معروف به صاحب الزنج، مورد بازخواست وی قرار گرفته نتوانست درس خویش را در این شهر ادامه دهد و در نهایت مجبور به ترک بصره شد. لازم به ذکر است که فرقه شحامیه و تعالیم شحام، از آخرین فرقه‌ها و تعالیم معتزله در بصره بوده ‌است.

اعتقادات

مبانی اعتقادی ابو یعقوب چون عقاید جبایی بود، جز آن كه وى صدور مقدور واحد را از دو قادر جايز می دانست، ولى جبايى و پسرش چنین اعتقادی نداشتند. وی در این قول به عقیده اهل سنت نزدیک شده است. برخى گمان كردند كه گفتار شحام همان قول «صفاتيه» است، ولى بين اين دو سخن فرق روشن است، زيرا شحام در صدور يك مقدور از دو قادر موافقت داردو جایز می داند كه هركدام به جاى يكديگر آن مقدور را پديد آورند. كعبى نوشته است كه «صفاتيه» دو آفريدگار را اثبات نمى ‏كنند، ولى صدور يك مقدور را از دو قادر جایز مى‏ دانند، بدين ترتيب كه يكى از آنان آفريدگار و ديگرى كسب‏ كننده باشد.