کفر

کفر به معناى «پوشاندن و پنهان كردن چیزى » است و کافر به كسى گفته مى شود كه خدا یا پیامبر(صلی الله علیه وآله) یا شریعت یا هر سه را منكر شود .

كفر یکی از برجسته ترین واژگان کلیدی در قرآن کریم است. این واژه نقش مهمی در نظام دینی قرآن با بار معنایی منفی دارد و نه تنها مفهومی است که همه صفات منفی دیگر بر محور آن می گردد، حتی با نگاهی گذرا در قرآن کریم به این نکته رهنمون می شویم که نقش مفهوم کفر چنان در همه جا جاریست که انسان حضور آن رادر همه عبارات و آیاتی که رفتار آدمی سر و کار دارد حس می کند.

معنای لغوی

معناى لغوى «كفر»، پوشش و پوشاندن است. از این رو مردم عرب شب را «كافر» مى‌گویند؛ زیرا اشیاء را مى‌پوشاند و پنهان مى‌كند و نیز به كشاورز كه بر زمین بذر مى‌پاشد و بذرها را در آن پنهان مى‌سازد. برگ‌هایى نیز كه میوه‌هاى درخت را مى‌پوشانند «کافور» خوانده مى‌شوند

معنای اصطلاحی

كفر در اصطلاح دینى تعریف‌هاى متعدّدى دارد: یكى، باور نداشتنِ آنچه باید باورش كرد؛ همانند توحید و نبوّت و معاد و ضروریّات دین دیگر، انكار آگاهانه سخن پیامبر (ص) و آنچه آورده است .

تعریف جامع کفر

تعریف جامع كفر عبارت است از: انكار الوهیّت، توحید، رسالت و ضروری دین- با التفات به ضرورى بودن آن- اگر به انكار رسالت بینجامد . كفر، نقیض ایمان است و ماهیّت آن عبارت است از عناد و میل بر پوشانیدن حقیقت

معنای قرآنی کفر

قرآن كریم كفر را به معنایى غیر از آنچه گذشت نیز به كار گرفته است. در این معنا، كفر نه تنها مذموم نیست كه از واجبات بس سترگ است: «فَمَنْ یَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‌ ...»

در اینجا كفر به معناى ردّ طاغوت و ایمان به خدا است. از این آیه‌ بر مى‌ آید كه مؤمن باید به باطل كفر بورزد و به حق ایمان آوَرَد

اقسام کفر از منظر متکلمان

متکلمان اقسام متعدّدی برای کفر بر شمرده‌اند:

کفر انکار

کفر انکار بدین معنا است که کسی به قلب و زبان، خدا و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) را انکار کند.

کفر جحود

کفر جحود یعنی کسی با قلب اذعان کند؛ ولی به زبان انکار: «وَجَحَدُوا بِها وَاسْتَیقَنَتْها أنْفُسُهُمْ».

کفر عناد

کفر عناد بدین معنا است که کسی به دل و زبان اذعان کند؛ امّا از روی حسادت و عناد، تن بدان ندهد؛ همانند ولید بن مغیره، که به دل و زبان قرآن را پذیرفت؛ ولی ایمان نیاورد و آن را سحر خواند.

کفر نفاق

کفر نفاق آن است که زبان دم از ایمان زَنَد؛ ولی دل از ایمان تهی باشد.

اقسام کفر در کلام امام صادق(علیه السلام)

تقسیمی دیگر نیز برای کفر از روایت امام صادق (علیه السلام) برون کشیده‌اند:

کفر جحود

کفر جحود خود بر دو قسم است:

انکار ربوبیّت

انکار ربوبیّت بدین معنا است که کسی، خدا و بهشت و دوزخ و رستاخیز را انکار کند. کفر زنادقه و دهریّه از این دست است که قرآن سخن آنان را چنین باز می‌گوید: «وَما یُهْلِکُنا إلّا الدَّهْرُ».

انکار همراهِ شناخت

انکار همراهِ شناخت یعنی هر چند به وجود خدا یقین دارند، امّا از روی ستمکاری و بزرگ‌طلبی او را انکار می‌کنند.

کفر عصیان

کفر عصیان بدین معنا است که به خدا ایمان دارند؛ امّا از فرمان او سر می‌پیچند و تکالیف دینی را بر نمی‌تابند.

کفر برائت

کفر برائت، کفر، ناپسند نیست؛ بلکه از وظایف اعتقادی است و عبارت است از کفر به دشمنان خدا و کافران، مانند کفر ابراهیم و کفر شیطان به اولیای خود.

کفر نعمت

کفر نعمت عبارت از ناسپاسی در برابر نعمت‌های الهی است. قرآن کریم از سلیمان پیامبر -علیه السلام- نقل فرموده است: «این از فضل پروردگار من است تا مرا به سپاسگزاری و ناسپاسی بیازماید»

کفر مطلق

کفر مطلق کفری است که هیچ یک از قیدهای پیشین را ندارد. برخی کفر را سی و پنج قسم دانسته ‌اند که از ضرب هفت قسم متعلق کفر در پنج قسم کافر حاصل گردد.

منبع

پژوهشکده تحقیقات اسلامی، کتاب فرهنگ شیعه، ۹۰-۹۱

پژوهشکده تحقیقات اسلامی،فرهنگ شیعه،ص۳۸۵