اصحاب الرأی
اَصْحاب‌ِ رَأْی عنوان پیروان یكى از دو گرایش اصلى در فقه سده‌های نخستین اسلامى كه مروج كاربرد شیوه‌های اجتهاد الرأی در استنباط فقهى بوده‌اند. در تاریخ فقه، فقهای سرزمین عراق به ویژه فقیه كوفى ابوحنیفه به عنوان نماد این گرایش شناخته مى‌شده‌اند. [۱]
تاریخچه
اصحاب امام ابو حنیفه نعمان بن ثابت بن المرزبان الكوفى الفارسى هستند. او مسائل فقه «استنباط» كرد و كتب فقه تصنیف كرد و شاگردانى مثل ابو یوسف قاضى و محمد بن الحسن شیبانى و زفر و ابو مطیع بلخى داشت. ایمان به مذهب او اقرار است به زبان و تصدیق به دل و «قیاس» و «استحسان» و «اجتهاد» روا دارند. فقهاى خراسان كه از اصحاب ابو حنیفه اند هماهنگ با اصول مذهب سنت و جماعت هستند، اما بعضى از فقهاى عراق در اصول مذهب گرایش معتزلی دارند و در فروع مذهب با ابو حنیفه هستند. [۲]
عقاید
اصحاب رأی اشخاصی هستند که به عقیدۀ خود و به قیاس عمل می‌کنند. آن هایی که پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از اهل بیت او فاصله گرفتند و خود را از سرچشمۀ معارف اسلامی محروم ساختند. این افراد برای پیدا کردن پاسخ مسائل مورد نیاز به قرآن و احادیث نقل شده از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مراجعه می کردند و اگر چیزی نمی‌یافتند، به رأی شخصی خود عمل می‌کردند و آن را به حساب اسلام می‌گذاشتند و این روش را «اجتهاد» می‌نامیدند و چه‌بسا دچار اشتباهات و خطاهایی می‌شدند، ولی با عنوان اجتهاد آن را توجیه می‌کردند؛ مثلاً ابن تیمیه که به بسیاری از خطاهای صحابه اعتراف دارد، آنها را از موارد اجتهاد می‌داند و برای این افراد عذرتراشی می‌کند.[۳]