ایمان
ایمان، مؤمن، مؤمنون، آمَنوا، یؤمنون، از واژه‌هایی هستند که فراوان در قرآن کریم به کار رفته‌اند. «ایمان»، تنها یک «کلمه» نیست، بلکه یک «باور قلبی» است. باوری که به زندگی انسان «جهت» می‌دهد و در «چگونه زیستن» او نقشی مهمّ دارد و محور ارزش‌گذاری برای اندیشه‌ها و عملکردهای مردم است.
نشانه ایمان
نشانه ایمان آن است که انسان به آنچه که باید بداند آگاه باشد، و آنچه را که گفتنی است بگوید و آنچه را انجام دادنی است عمل نموده، و از آنچه که احتراز از آن لازم است پرهیز کرده و دوری جوید.
تفاوت ایمان و اسلام
به بیان قرآنی، بین اسلام آوردن و ایمان آوردن تفاوت وجود دارد. فرد با بیان شهادتین، وارد دایره اسلام شده و ایمان آوردن مراتب بالاتر از اسلام است. زیرا فرد ممکن است مسلمان باشد و احکام مسلمانان بر او بار شود، اما به خاطر بجا نیاوردن برخی از دستورات الهی، مؤمن شناخته نشود. چنانچه خداوند متعال می‌فرماید: «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی قُلُوبِکُمْ» (سوره حجرات، آیه ۱۴) «اعراب گفتند، ما ایمان آوردیم. بگو، ایمان نیاوردید بلکه بگویید تسلیم شدیم و ایمان در قلب شما وارد نشده است.»
مراتب ایمان به خدا
ایمان دارای مراتبی است.
ایمان زبانی
کمترین مرتبه ایمان، ایمان زبانی است که خداوند در مورد آن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذی نَزَّلَ عَلی رَسُولِهِ» (سوره نساء، آیه ۱۳۶) «ای مومنان، به خدا و پیامبر و کتابی که بر پیامبرش نازل کرده ایمان بیاورید».
ایمان تقلیدی
مرتبه ی بالاتر از آن ایمان زبانی، ایمان تقلیدی است. یعنی مؤمن به آنچه که باید بدان ایمان داشته باشد ایمان قطعی دارد، ولی ایمان او قابل زوال است. البته اگر ایمان قطعی حاصل شود عمل صالح نیز به دنبال آن خواهد آمد، که خداوند می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا» (سوره حجرات، آیه ۱۵) «مومنان کسانی هستند که ایمان به خدا و پیامبرش داشته و دچار تردید نشده و جهاد کردند».
ایمان غیبی
مرتبه ی بالاتر از این، ایمان غیبی است که خداوند در مورد آن می فرماید: «الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» (سوره بقره، آیه ۳) «آنان که ایمان به غیب دارند» این‌گونه ایمان همراه با یک نوع بصیرت درونی است و مقتضی ثبات قدم می‌باشد و گویا مؤمن حقایقی را از پشت پرده ی غیب مشاهده می کند.
ایمان کامل
مرتبه ی بالاتر از آن، ایمان کامل است که خداوند در این مورد می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً» (سوره انفال، آیه ۲) «مومنان کسانی هستند که وقتی که نام خدا را می شنوند قلبهایشان می‌لرزد و وقتی که آیات الهی برای آن‌ها خوانده می‌شود ایمان آن‌ها افزوده می گردد» تا آنجا که می فرماید: «أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا» (سوره انفال، آیه ۴) «آن‌ها به راستی و حقیقتاً اهل ایمانند»
این ایمان همراه با یقینی است که بعداً شرح آن را خواهیم داد و عالی ترین مراتب ایمان محسوب می گردد.