حضرت یعقوب


یعقوب
نام یَعْقُوب
لقب اسرائیل
نام در قرآن یعقوب • اسرائیل
نام پدر اسحاق
نام مادر رفقا بنت بتوئیل بن ناحور بن آزر • ربه‌کا
همسر لیه • راحل
محل تولد فلسطین
محل زندگی کنعان • مصر
نام قوم بنی‌اسرائیل
دین یکتاپرست
تکرار نام در قرآن ۱۶ بار
حوادث مهم در چاه انداختن یوسف • نابینا شدن یعقوب
محل مرگ مصر
سن 140 یا 147
آرامگاه الخلیل

حضرت یعقوب(ع) از پیامبران بزرگ الهی بود که قوم بنی‌اسرائیل از فرزندان و نوادگان او بودند. یعقوب(ع) پسر اسحاق(ع) و نوه ابراهیم(ع)، بر اساس برخی گزارش‌ها مادرش «رفقا بنت بتوئیل بن ناحور بن آزر» نام داشت.

او که لقبش اسرائيل است، پدر قوم بنى اسرائيل می باشد که در بین آنها انبیاء بسیاری مبعوث شد. او از پیامبران ستوده شده در قرآن است و داستان فراغ او از فرزندش حضرت یوسف (ع)، و چگونگی بازگشت او به نزدش، در قرآن آمده است.

ولادت و نسب حضرت یعقوب(ع)

حضرت یعقوب(ع) یکی از پیامبران بزرگ الهی و سر سلسله‌ی قوم بنی‌اسرائیل است. از تاریخ دقیق تولدش اطلاعاتی در دست نیست، اما تولد او به پدربزرگش ابراهیم(ع) بشارت داده شده بود: «همسر او(ابراهیم) در حالی‌که ایستاده بود [از شنیدن گفت‌وگوى فرشتگان با ابراهیم‏] خندید. او را به اسحاق و پس از اسحاق به یعقوب مژده دادیم». [۱]

حضرت یعقوب پسر حضرت اسحاق(ع) [۲] و نوه حضرت ابراهیم(ع) [۳] است. نام مادرش رفقا بنت بتوئیل بن ناحور بن آزر بود. [۴] خدا به اسحاق وحى فرمود که من از شکم رفقا دو امت و دو قوم بزرگ بیرون می‌آورم و فرزند کوچک را از فرزند بزرگ، بزرگ‌تر می‌سازم. عیسو(عیصو، عاص) و یعقوب دوقلو بودند، اما عیسو قبل از یعقوب به دنیا آمد. [۵]

نام و القاب حضرت یعقوب(ع)

واژه «یعقوب» از ریشه‌ی «عقب» و به معناى «پاشنه» است. [۶] گفته می‌شود از آن‌جا که یعقوب بعد از برادر دوقلوی خود «عیسو» [۷] به دنیا آمد، او را یعقوب نامیدند.

لقب یعقوب(ع)، اسرائیل است. در مورد فلسفه‌ی این لقب، چند وجه ذکر شده است:

1. اسر به معنای بنده است و «ایل»؛ یعنی خدا؛ از این‌رو که یعقوب(ع) بنده خوب خدا بود، او را چنین نامیدند.[۸]

2. از آن‌جا که حضرت یعقوب(ع) یکی از اجنه به نام «ایل» که چراغ بیت المقدس را خاموش می‌کرد، را اسیر و به یکی از ستون‌های مسجد بست، به این نام نامیده شد. [۹]

3. چون یعقوب(ع) از ترس برادر خود عیسو به نزد عموی خود رفت، و در شب سفر کرد(یسری باللیل)، به این لقب نامیده شد. [۱۰]

4. بر اساس گزارش تورات، فرشته الاهی پس از کُشتی گرفتن با یعقوب گفت، هنگام سپیده‌دم قصد رفتن دارد، اما یعقوب(ع) گفت، اجازه نمی‌دهم، مگر آن‌که برای من دعا کنی. فرشته بعد از آشنایی با نام یعقوب، گفت: چون با فرشته و با انسان‌‌ها کشمکش داشتی و پیروز شدی، نام تو اسرائیل است، نه یعقوب. [۱۱]

فرزندان یعقوب(ع)

یعقوب(ع) از «لایا» دارای چند فرزند شد که عبارت‌اند از: روبیل، شمعان، لاوى، یهوذا، اشاجر، زفولون و دخترى به نام دینا. او هم‌چنین از «راحیل» صاحب دو فرزند به نام یوسف و بنیامین شد. [۱۲]

هم‌چنین یعقوب(ع) از «زلفا»(کنیز لیا) دارای چند فرزند به نام کاذ، آشر و نفتالى و نیز از کنیز راحیل دارای فرزندی به نام اودان شد. [۱۳]

از میان فرزندان یعقوب(ع) ملک و نبوت در میان چهار فرزند ایشان، یعنی لاوی، یهوذا(یهودا)، یوسف و بنیامین قرار گرفت. [۱۴]

نبوت یعقوب(ع)

یعقوب(ع) هنگام رفتن به کنعان، وقتی به بیت‌المقدس رسید، برای استراحت خوابید. در خواب دید نردبانی به سمت آسمان قرار دارد که او به سمت آسمان عروج می‌کند و خدا به او وحی کرد: من خدایی هستم که خدایی جز من نیست. خدای تو و پدرانت! و این زمین مقدس را برای تو و ذریه و پیامبران بعد از تو قرار دادم و حکمت و نبوت را به شما هدیه دادم. [۱۵]

قرآن نیز بر پیامبر بودن ایشان تأکید می‌کند:

«قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَینا وَ ما أُنْزِلَ إِلى‏ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ ...»؛ [۱۶] بگویید ما به خدا و آنچه به سوى ما نازل شده، و به آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ آنان فرود آمده، ایمان آوردیم.

وفات و آرامگاه

یعقوب(ع) بعد از یافتن یوسف(ع) هفده سال در مصر باقی ماند، [۱۷] و سرانجام در سن 140 [۱۸] یا 147 [۱۹] یا 170 [۲۰] سالگی در مصر از دنیا رفت. او هنگام وفات به یوسف(ع) وصیت کرد که جنازه او را در مصر دفن نکند؛ [۲۱] لذا یوسف(ع) پیکر او را به فلسطین برد و در کنار قبر ابراهیم(ع) و اسحاق(ع) واقع‌ در مَکفیله‌(واقع در شهر الخلیل) [۲۲] به خاک سپرد. [۲۳]

پانویس

  1. هود، 71
  2. «زندگی‌نامه اسحاق نبی(ع)»، 116102
  3. « فرازهای مهمّ زندگانی حضرت ابراهیم (ع)»، 12146
  4. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، تحقیق خلیل شحادة، ج 2، ص 43، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1408ق
  5. یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب‏، تاریخ الیعقوبی، ج ‏1،ص 28، بیروت، دار صادر، چاپ اول، بی‌تا
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 1، ص 623، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق
  7. «زندگی‌نامه عیسو بن اسحاق و جریان نبوت او در تورات»، 7884
  8. «علت نام‌گذاری یعقوب(ع) به اسرائیل»، 96072
  9. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 43 – 44، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش
  10. نواده مهلب پسر محمد پسر شادی‏، مجمل التواریخ و القصص، محقق، مصحح، ملک الشعراء بهار، رمضانی، بهجت، ص 195، تهران، کلاله خاور، چاپ دوم، بی‌تا
  11. کتاب مقدس، کتاب پیدایش، سوره 32، آیات 27- 29
  12. تاریخ ‏الیعقوبى، ج ‏1، ص 30
  13. تاریخ ‏الیعقوبى، ج ‏1، ص 30
  14. مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، ج 1، ص 59، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق
  15. المعارف، ص 40 – 41
  16. بقره، 136
  17. المعارف، ص 40
  18. تاریخ ‏الیعقوبى، ج ‏1، ص 30
  19. المعارف، ص 40
  20. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 3، ص 66، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا
  21. تاریخ‏ الیعقوبى،ج‏ 1، ص 30
  22. البدء و التاریخ، ج 3، ص 52
  23. مروج‏الذهب، ج ‏1، ص 59 – 60