حدیثیه

حدیثیه پیروان دو شخص به نام های احمد بن خایط و فضل حدثی اند که هر دو از شاگردان نظام معتزلی بودند.

تاریخچه

فضل حدثى منسوب به حدثیه است كه شهرى در كنار فرات بود. نام او در بعضى از كتاب ها حدئى آمده است، ولى صحیح آن همان «حدثى» است و احمد بن خابط معتزلی از بزرگان معتزله در قرن سوم هجری قمری است. نام پدر وی را برخی منابع حائط ضبط کرده اند.

اعتقادات

حدثیه معتقد بودند که مخلوقات دارای دو پروردگارند، یکی قدیم و دیگری مخلوق و او عیسى (ع) بن مریم مى‏ باشد. همچنین معتقد بودند که مسیح (ع) پسر خداوند است و خداوند او را به فرزندى پذیرفت که از راه ولادت به دنیا نیامد. مسیح (ع) كسى است كه در روز قیامت به حساب خلق خواهد رسید، چنان كه در قرآن كریم آمده: «وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا» سوره فجر، آیه22. یعنى در آن روز پروردگار تو در حالى كه فرشتگان صف در صف ایستاده‌‏اند می آید و «او مسیح است كه در سایه‏ هایى از ابر خواهد آمد.» سوره بقره، آیه 210. او همان كسی است كه رسول خدا ص در یكى از كلمات و سخنان خود فرموده است: خلق (اللّه) آدم على صورته، یعنى: خداوند آدم را كه همان عیسى مسیح باشد، مانند چهره و صورت خود بیافرید. چنان كه در حدیث دیگر فرموده است: «ترون ربكم كما ترون القمر لیلة البدر».یعنى پروردگار خود را خواهید دید، همان طور كه ماه را در شب چهارده مى‏ بینید. او را از آن جهت مسیح گفتند كه زره جسد انسانى بر تن كرده بود. حال آن كه پیش از آن عقل «محض» بود و همان عقلى است كه در حدیث رسول خدا آمده كه خداوند به او گفت: أقبِل، یعنى جلو بیا. پس پیش آمد. أدبِر، یعنی پشت کن و برو. سپس فرمود: به وساطت تست كه من عطا مى‏كنم و به وساطت تُست که من می گیرم. همچنین معتقد بودند که دیگر حیوانات نیز پیامبرانی دارند. چنان كه در قرآن كریم آمده است: «... إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ» سوره فاطر، آیه 24.

اعتقاد به تناسخ

حدیثیه قایل به تناسخ بودند و می گفتند كه خداوند در آغاز، مخلوق را به یك ضربه در بهشت آفرید و سپس آنان را به دلیل معصیت آدم از بهشت بیرون کرد.

سر انجام خابط

خابط به دلیل آن که آرائش مشهور می شود، از ناحیه معتزله طرد شده و به دستور واثق خلیفه عباسی (م: 232هـ. ق)، ابن ابی دؤاد که خود از بزرگان معتزله بوده مأمور بررسی پرونده او می شود. اما در حین بررسی، احمد بن خابط فوت می کند. مرگ وی را در سال 232 هجری قمری ضبط کرده اند. ص