آیت الله العظمی حسین نوری همدانی (متولد ۱۳۰۴ش) مرجع تقلید شیعیان و استاد درس خارج حوزه علمیه قم است که سابقه عضویت در مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه همدان را دارد. اهتمام او به امور وحدتی و تقریبی ، سفرهای داخلی و خارج از کشور دیدارها با نخبگان و علمای مذاهب اسلامی و پیام های ایشان راهبردی برای پیگیری امور تقریبی بوده است.
آیت الله نوری همدانی از امام خمینی اجازه برای تصدی امور حسبیه داشت و جزو پایه‌گذاران و نویسندگان مجله مکتب اسلام و مؤسس مدرسه علمیه مهدی موعود(عج) در قم بود.

نام	حسین نوری همدانی
لقب	آیت الله العظمی
تاریخ‌ولادت	1304 شمسی
محل ولادت	ایران - همدان
محل‌تحصیل	قم
محل زندگی	همدان- قم
مسئولیت‌ها و اشتغالات	نماینده مجلس خبرگان رهبری امام جمعه همدان؛
اساتید
برخی آثار
مذهب	شیعه
وبسایت	[۱]

سخنرانی علیه حکومت پهلوی در حسینیه ارشاد، تنظیم و نشر اعلامیه‌ها، امضای اعلامیه مرجعیت سید روح الله خمینی ، سخنرانی در تظاهرات ۱۹ دی، زندانی شدن در تهران و تبعید به خلخال و سقز از سوابق سیاسی نوری همدانی قبل از انقلاب اسلامی ایران است. رساله عملیه نوری همدانی در سال ۱۳۷۱ش انتشار یافت. از وی تألیفات بسیاری از جمله معجم الروات الثقات، جهاد، انسان و جهان، جایگاه زن در جهان اسلام و... به چاپ رسیده است. به عقیده نوری همدانی بی احترامی مسلمانان به مقدسات یکدیگر مانع تحکیم وحدت است

ولادت

ایشان در سال 1304 شمسی در یک خانواده مذهبی در شهر همدان دیده به جهان گشودند. پدر ایشان مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ ابراهیم نوری همدانی از علمای وارسته همدان ، معاصر با آیت الله العظمی آخوند ملاعلی همدانی و هم حجره او بود.

تحصیلات

شیخ حسین در سن هفت سالگی آموختن را آغاز نمود. ادبیات فارسی ، گلستان سعدی ، انشاء ، ترسل نصاب و... تا معالم الاصول را پیش والد مکرم خویش فرا گرفت. سپس در سال 1321 شمسی وارد مدرسه مرحوم آخوند همدانی شده و حدود یک سال و نیم در آنجا به فراگیری علوم پرداختند. ولی اشتیاق و عطش ایشان به آموختن و استعداد مثال زدنی فراگیری در وجود معظم‌له ، وادارشان ساخت تا بعد از اقامت مدت کوتاهی در همدان، به شهر مقدس قم عزیمت نموده و در آشیانه اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) اقامت افکنده، با به جان خریدن همه مشقت‌های جان فرسای آن روز ، به بهره گیری از دروس اساتید برجسته حوزه علمیه قم بپردازند.

اساتید

ایشان دروس ابتدایی را در خدمت پدر آموخته، سپس در محضر بزرگان حوزه علمیه همدان به ویژه مرحوم آیت الله العظمی آخوند ملاعلی همدانی شاگردی کرد. بعد از ورود به حوزه علمیه قم ، بیشترین استفاده علمی را از خدمت آیات عظام : داماد، حجت کوهکمره‌ای، علامه طباطبایی، بروجردی و حضرت امام خمینی (علیهم الرحمه) داشته‌اند.

تدریس

حضرت آیت الله نوری از بدو ورود به حوزه علمیه قم همزمان با تحصیل‌، تدریس را نیز آغاز نموده و در موضوعات مختلف فقهی‌، اصولی‌،‌ کلامی‌،‌ اخلاقی و... حوزه درسی شلوغی داشته و شاگردان زیادی از محضر پرفیض ایشان بهره می‌گرفتند‌. تا جایی که درس نهج البلاغه معظم‌له در مسجد اعظم در زمان طاغوت از درس‌های پر محتوای حوزه علمیه آن روز به حساب آمده‌، مباحث مطروحه در آن از حیث منطق و استدلال چنان عرصه را بر کارگزاران رژیم طاغوت تنگ کرد که چاره ای جز تعطیلی آن ندیده و با تعطیل کردن آن صدها تن از فضلای حوزه علمیه را ـ که اینک هریک از بزرگان حوزه و خدمت گزاران نظام مقدس جمهوری اسلامی محسوب می شوند ـ از آن نعمت محروم کردند. و اینک نیز قریب به سی سال است که به تدریس درس خارج مشغولند که حدود یکهزار نفر از فضلاء و علمای برجسته از محضر ایشان کسب فیض می‌نمایند.

تألیفات

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی از حیث نوشتن مطالب علمی تقید خاصی دارند و یکی از سفارشات جدی ایشان به طلاب این است که باید اهل قلم باشند و در زمینه های گوناگون بتوانند قلم فرسایی کنند‌. روی این اصل معظم‌له نوشته‌های فراوانی در زمینه موضوعات مختلف دارند که بالغ بر بیش از 50 جلد می‌شود‌. برخی از آن نوشته‌ها چاپ شده و بعضی دیگر در آستانه چاپ قرار دارد و برخی از آنها در حال آماده‌سازی جهت چاپ می باشد. کتاب‌هایی که تاکنون به زیور چاپ آراسته شده اند‌، عبارت است از:

1) الخمس
2) مسائل من اجتهاد و تقلید
3) امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه اسلام (عربی)
4) امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه اسلام (فارسی)
5) اسلام مجسم (شرح حال علمای بزرگ اسلام)
6) جایگاه بانوان در اسلام
7) جهاد (فارسی)
8) ربا
9) دانش عصر فضا
10) شگفتی‌های آفرینش
11) جهان آفرینش
12) انسان و جهان
13) خوارج از دیدگاه نهج البلاغه
14) یک حرکت انقلابی در مصر
15) داستان باستان
16) ما و مسائل روز
17) بیت المال از دیدگاه نهج البلاغه
18) اقتصاد اسلامی
19) منطق خداشناسی
20) جمهوری اسلامی
21) رساله توضیح المسائل
22) آمادگی رزمی و مرزداری در اسلام
23) هزار و یک مسئله فقهی (استفتائات جلد 1 و 2)
24) مناسک حج (عربی)
25) مناسک حج (فارسی)
26) منتخب المسائل (عربی)
که هریک از نوشته‌های فوق مخاطبان خاصی داشته و مورد استفاده اقشار مختلف قرار می‌گیرد.

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

ایشان به لحاظ اینکه شاگرد حضرت امام خمینی (ره) بوده و در حد عشق به ایشان دلبسته بودند‌، از هر حیث به ویژه از جهت سیاسی به شدت تحت تأثیر آموزه‌های بنیانگزار جمهوری اسلامی قرار داشتند‌، لذا در کنار فعالیت‌های علمی عمیق، از ورود در عرصه سیاسی و اجتماعی غفلت نورزیده‌، پیوسته در صفوف مقدم مبارزه علیه رژیم ستم شاهی حرکت می‌کردند و در این راه از زندان و تبعید و... نهراسیده و همه خطرها را به جان خریده و با توکل بر خدا در مسیر انجام رسالت انقلابی با تمام وجود تلاش فرمودند که بخشی از این فعالیت‌ها را از زبان معظم‌له می‌شنویم: « من از جمله کسانی هستم که توفیق داشتم چند سالی در مکتب پرفیض حضرت آیت آللَّه العظمی امام خمینی، درس بخوانم و علاوه بر مطالب علمی‌، از سجایای اخلاقی ایشان نیز، بهره ببرم. در طول این سالیان با توجه به متون و موازین اسلامی در یافته بودم که مسؤلیت روحانیت‌، خلاصه در درس خواندن و درس گفتن نمی‏شود‌. به این جهت از آن روز که حضرت ایشان انقلاب و تحول را آغاز کردند‌. من سعی کردم که پشت سر ایشان بقدر توانم گام بردارم. در آن زمان‌، جلسات مرتبی با رفقای همفکر خود داشتیم که در آن نسبت به مسائل جاری گفتگو می‌شد و برای پیشبرد امور تصمیماتی اتخاذ می‌گردید. گاهی اعلامیه‏هایی علیه رژیم و شاه امضا می‏کردیم‌. البته متن بعضی از آن اعلامیه‏ها را نیز گاهی من تنظیم می‏کردم. در نشر و توزیع آنها نیز‌، همکاری نزدیک داشتم‌. افرادی را به این منظور به نقاط مختلف کشور می‏فرستادیم.

زندان قزل قلعه

بعد از این که حضرت امام را به ترکیه تبعید کردند‌؛ اعلامیه‏هایی که علیه رژیم از قم صادر می‏شد امضای من را نیز داشت‌. به همین جهت در آن زمان چند نفر مأمور از طرف ساواک به منزل ما ریختند بطور دقیق همه جا را گشتند‌. حتی یادم هست که کتاب‌ها را نیز، ورق می‏زدند. مقداری از کتاب‌ها را برداشتند بردند و مرا نیز‌، دستگیر کردند و به ساواک قم‌، که در خیابان راه آهن بود‌، بردند‌. شبی را آنجا بسر بردیم‌؛ بعد منتقل شدم به تهران‌، زندان قزل قلعه. قزل قلعه یکی از زندان‌های رژیم شاه بود که افراد را در آن زمان به آنجا می‏بردند، در زندان، متوجه شدم که آقایان دیگری نیز آنجا هستند؛ البته همگی ما در سلول‌های انفرادی بودیم و فقط روزی سه مرتبه صبح، ظهر و شام درب سلول را باز می‏کردند و ما حق داشتیم برای تجدید وضو از آن خارج بشویم. هنگامی که مرا برای دستشویی می‏بردند از دور این آقایان را دیدم و فهمیدم که این آقایان هم آنجا هستند.

داخل سلول لامپ نبود‌؛ تنها از روزنه کوچکی که بالای درها وجود داشت شعاع کم و سوئی از روشنائی داخل سالن به درون سلول می‏تابید‌. این سلول‌ها به اندازه‏ای کوچک بود که اگر دست‏هایمان را باز می‏کردیم به دیوارهای دو طرف می‏رسید‌. کف سلول‌ها را با آجرهای ناهموار فرش کرده بودند به گونه‏ای که موقع خوابیدن پشت و کمر انسان را به سختی می‏آزرد.
حدود سه ماه بدون محاکمه و ممنوع الملاقات با این وضع، در این سلول‌ها بودم و بجز هنگام تجدید وضو از آن نمی‏توانستم خارج شوم. بعد از محاکمه، روزی فقط ده دقیقه ما را به عنوان هواخوری داخل حیاط زندان می‏بردند که قدم بزنیم. هنگامی که مرا برای بازجویی بردند، مهم‏ترین حرف آنان این بود که شما طرفدار حضرت امام هستید و به پشتیبانی از ایشان اعلامیه می‏نویسید و امضاء می‏کنید. نزدیک دو ماه که از تاریخ محاکمه گذشت من آزاد شدم.
چند ماه از آزادی من نگذشته بود که مسافرتی به همدان داشتم. در همدان علما و غیرعلما به دیدن بنده آمدند. تابستان بود، من در مدرسه همدان، درسی شروع کردم که مورد استقبال واقع شد. ساواک همدان از این موضع که جوان‌های شهر و مردم با من رابطه داشتند و به درس و بحث می‏آمدند نگران بود؛ به این جهت مرا به بهانه‏ای گرفتند وبه تهران فرستادند. دوباره روانه زندان قزل قلعه شدم و چندین ماه دیگر در آنجا زندانی گشتم. بعد از آزادی از زندان، مدت زیادی به اصطلاح ممنوع المنبر بودم و حق نداشتم به وعظ و خطابه بپردازم به رفسنجان رفتم. بعد از دو سه منبر، ساواک کرمان مطلع شد و از ادامه جلسات سخرانی‌، جلوگیری کرد.

روز تاریخی 19 دی سال 56

توهین روزنامه اطلاعات به امام

از آن تاریخ به قم برگشتم و مشغول درس بحث شدم و در فرصت‏های مناسب و موقعیت‏های گوناگون هدف خود را تعقیب می‏کردم تا این که جریان 19 دی 56 بوجود آمد، و آن به این شرح است: در روزنامه اطلاعات 17 دی 56 مقاله توهین‏آمیز و تندی علیه حضرت امام، که آن زمان در نجف تشریف داشتند، چاپ شد. انتشار این مقاله، خشم آقایان اساتید و فضلای حوزه قم را برانگیخت. به همین مناسبت جلسه‏ای در منزل این جانب برگزار شد که در آن آقایان: مشکینی، وحید خراسانی نیز حضور یافتند.

تصمیم به تعطیلی قم

در آن جلسه تصمیم گرفته شد که به عنوان اعتراض به انتشار چنین مقاله‏ای در اولین گام حوزه و بازار قم تعطیل شود‌. حوزه قم و بازار تعطیل شد. فضلای حوزه و آقایان بازاری‌ها به منزل مراجع و اساتید بزرگ می‏رفتند که در آنجا جلسات سخنرانی در اعتراض به رژیم برگزار می‏شد. روز 19 دی ، که قبل از ظهر آقایان به منزل بعضی از اساتید رفته بودند، قرار گذاشته بودند که بعد از ظهر در منزل ما اجتماع کنند‌. این قرار در نماز جماعات هم اعلام گردیده بود‌.

از حدود ساعت یک بعد از ظهر عده‏ای آمدند و چندین بلندگو داخل منزل و کوچه نصب کردند‌. رفته رفته جمعیت می‏آمد داخل حیاط و پشت بام‌ها‌؛ و کوچه از جمعیت متراکم شده بود به گونه‏ای که جمعیت به خیابان رسیده بود‌. نخست داماد اینجانب آقای سید حسین موسوی تبریزی سخنرانی کردند‌، سپس بنده وظیفه خود دانستم که صحبت کنم و جنایات رژیم ستمشاهی را به صراحت بیان کنم‌، لذا سخنرانی جامع و تندی علیه جنایت‌های رژیم شاه‌، انجام دادم. در آن سخنرانی من لازم دانستم که انگشت روی مرکز و منبع اصلی جنایت ها بگذارم‌؛

مردم از این صحبت جامع و منطقی و کوبنده شارژ شدند و با شعارهای تند از منزل حرکت کردند. من خود نیز‌، لازم دانستم که با مردم حرت کنم‌. آمدیم بیرون‌، از کوچه که گذشتیم وارد خیابان شدیم‌. ابتدای جمعیت به چهاراه مقابل کلانتری رسیده بود‌. در اینجا مزدوران رژیم‌، مردم را به گلوله بستند و با سلاح گرم به مردمی که هیچگونه وسیله دفاعی نداشتند حمله کردند‌. عده‏ای از مردم شهید شدند‌؛ عده‏ای مجروح و زخمی و عده‏ای هم توانستند جان سالم بدر برند. همین جریان، موجب حرکت و قیام مردم در دیگر شهرهای مختلف ایران شد. به مناسبت بزرگداشت شهدای این روز، قیام فراگیر ملت ایران از تبریز آغاز و رفته رفته تمام ایران را فرار گرفت.

به همین مناسب کوچه ما کوچه قیام نام گذاری شد‌. و وقتی حضرت امام (رحمه الله) به قم مشرف شدند به منزل ما نیز تشریف آوردند‌، و به محضر ایشان عرض شد که انقلاب اسلامی از این خانه آغاز شده است.

بعد از جریان این سخنرانی در روز 19 دی، در انتظار این بودم که ساواک دنبالم بیاید و دستگیرم کند‌؛ به این جهت در تهران کاری داشتم رفتم که آن را انجام دهم‌. وقتی به تهران رفته بودم‌. شبانه به منزل ما ریخته و همه جا را گشته بودند‌. وقتی از تهران برگشتم و جریان را به من گفتند‌. خودم را بیشتر آماده کردم و بعد از خداحافظی و آماده شدن‌، به ساواک تلفن زدم و گفتم‌: اگر با من کاری دارید از تهران برگشته‏ام‌. حدود نیم ساعت بعد آمدند و مرا به شهربانی قم بردند‌، و از آنجا مرا به خلخال تبعید کردند. تبعید من در خلخال چندین ماه به طول انجامید. در این مدت نسبت به من سخت‏گیری فراوان می‌شد‌. هر روز لازم بود به شهربانی رفته و دفتری را امضا کنم‌. منزل ما را شدیدا کنترل می‏کردند‌؛ حتی رفت و آمدهای عادی را زیر نظر داشتند.

تهیه ارزاق عمومی را برای ما مشکل کرده بودند و به کسبه سفارش می‏کردند که از فروش اجناس مورد لزوم به ما خودداری کنند. یک روز صبح که برای امضا دفتر رفته بودم‌؛ به من گفته شد که دیگر به منزل برنگردم‌؛ چون می‏خواستند مرا به سقز ببرند‌. هر چه اصرار کردم که بروم و حداقل خبر بدهم پذیرفته نشد‌. مرا به همراه چند مأمور به سقز منتقل کردند. در سقز چند نفر دیگر از آقایان نیز تبعید بودند. دوران تبعید را با مشکلات فراوان سپری می‏کردیم‌. دولت شریف امامی که روی کار آمد برای کسب و‌جاهت - به اصطلاح - زندانی‏های سیاسی را آزاد می‏کرد و تبعیدی‌ها را برمی‏گرداند‌. در این زمان نیز من از تبعید گاه آزاد شدم.

از آخرین تبعیدگاه خود یعنی سقز کردستان که آزاد شدم امام خمینی (رضوان اللَّه علیه) در پاریس (نوفل لوشاتو) بودند، پس از چند روز در قم به پاریس رفته، در نوفل لوشاتو به محضر مقدس امام (رضوان اللَّه علیه) شرفیاب و چند روز در جلساتی که در محضر آن پرچمدار نهضت اسلامی و استاد بزرگ تشکیل می‏شد شرکت می‏نمودم و چند دفعه با معظم له ملاقات خصوصی داشتم.

و در هنگام حرکت برای ایران به بنده ورقه‏ای که با خط مبارک خود نوشته و مطالبی که درباره حکومت اسلامی بعد از سقوط رژیم ستم‌شاهی در آن مرقوم داشته بودند دادند که بنده آنرا با آقایان دکتر بهشتی و استاد مطهری مورد مذاکره قرار بدهم و نتیجه را به نوفل لوشاتو گزارش بدهم که انجام دادم.

تلاش برای اعلام مرجعیت حضرت امام خمینی

از جمله جریان‌هایی که در آن دوران پیش آمد‌، جریان در گذشت آیت اللَّه العظمی حکیم (ره) بود. ما به لحاظ خصوصیات علمی و دیگر خصائص روشن و بارزی که در حضرت امام، سراغ داشتیم، تصمیم گرفتیم کاری کنیم که چهره ایشان‌، خارج از حوزه‏های علمیه نیز برای مردم بهتر و کاملتر شناخته شود‌. از این جهت تصمیم گرفتیم اعلامیه‏ای بدهیم که بعد از مرحوم آقای حکیم، مردم به حضرت امام مراجعه کنند. دوازده نفر از مدرسین حوزه علمیه قم، که اینجانب نیز جزء ایشان بودم این اعلامیه را در تأیید مرجعیت حضرت امام بعد از مرحوم آقای حکیم امضا کرده و پخش کردیم. علمای شهرستان‌ها از این اعلامیه استقبال خوبی کردند و در بعضی از مراکز، آقایان اعلامیه را روی منبر برای مردم خوانده بودند که تأثیری گذاشته بود.
بعد از صدور این اعلامیه، منتظر بودم که دنبالم بیایند‌؛ چرا که می‌‏دانستم صدور چنین اعلامیه‌‏ای بی‏‌عاقبت نیست‌. همین طور هم شد‌، یک روز ظهر مأمورین ساواک به منزل ما ریختند‌، و ما در این جریانات نیز به وظیفه خود عمل کردیم.

مسافرت‌های علمی فرهنگی

آیت الله العظمی نوری همدانی با الهام از توصیه قرآنی مبنی بر (سیروا فی الارض) سفرهای زیادی به اقصا نقاط جهان داشته و در این سفرها ضمن انجام مباحثات علمی با برخورد با افکار و فرهنگ‌های گوناگون بر تجارب خویش می افزودند.

نمایندگی سید روح خمینی در اروپا

در سال 58 و 59 که نماینده حضرت امام در اروپا بودم و به آن دیار رفت و آمد داشتم در ظرف این دو سال در موقع تحصیل در قم اشتغال به تدریس داشتم ولی در موقع تعطیلی حوزه به کشورهای اروپا از قبیل: انگلستان، فرانسه، آلمان، اتریش، ایتالیا، سوئد، بلژیک، هلند، دانمارک، سوئیس، نروژ، فنلاند، اسپانیا، یونان، و ترکیه مسافرت می‏کردم، و در طی ملاقات‌ها و مصاحبه و تشکیل مجالس حقایق اسلام و عظمت انقلاب اسلامی را بیان می‏کردم، و به سؤالات علمی و مذهبی با توفیق خداوند پاسخ می‌دادم، و سفرهایی به پاکستان و یک سفر هم به تایلند، بنگلادش و هندوستان رفته‏ام و در این سفرها علاوه بر معاشرت با فرقه‌های گوناگون و بیان معارف و مبانی اسلام، توجه بیشتر به بیان مزایای انقلاب اسلامی ایران و نشان دادن چهره استکبار جهانی بود.

سفر تبلیغی به سوئد

سفرهای تقریبی

داخل کشور

کردستان

کرمانشاه

خارج از ایران

جمهوری آذربایجان

آیت الله حسین نوری همدانی، از برخی جهات یک مرجع تقلید کم نظیر است. از جمله این جهات سفرهای وی به کشورهای خارجی جهت ملاقات و حضور در جمع مسلمانان به ویژه شیعیان است؛ تانزانیا، کنیا، روسیه، عراق و اکنون هم جمهوری آذربایجان.

ایشان سال 1394 راهی باکو شد تا در دیداری ۵ روزه با مردم و مقامات مذهبی همسایه شمالی ایران دیدار و گفتگو کند. سفری که احتمالاً در پاسخ به دعوت دوسال قبل شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده رئیس اداره مسلمانان قفقاز بود که به ایران آمد و در دیدار با چند تن از مراجع از جمله آیت الله نوری همدانی، از ایشان برای سفر به باکو دعوت نمود.
آیت الله نوری همدانی در بدو ورود به آذربایجان هدف از سفر خود به این کشور اسلامی را کمک به تقویت وحدت بین مسلمانان و همبستگی بین دو کشور اعلام نمود. ایشان وحدت و اتحاد را نیاز ضروری امت اسلامی وکشورهای مسلمان برای مقابله با دشمنان اعلام کرد.

وی در نخستین روز سفر خود به زیارت مرقد مطهر بی بی حکیمه دختر امام کاظم(ع) رفت و با زائران و مجاوران بی بی حکیمه دیدار و گفت وگو نمود.

بازدید از بزرگ ترین مسجد منطقه قفقاز و ادای احترام به مقام شهدای جمهوری آذربایجان برنامه دیگر این مرجع تقلید در روز اول سفر بود.

همچنین در این روز شخصیت‌های برجسته دینی آذربایجان از جمله شیخ الاسلام پاشا زاده عالی ترین شخصیت دینی این کشور با حضور درمحل اقامت این مرجع تقلید با وی دیدار کردند.

حضور و سخنرانی در جمع علما و روحانیون جمهوری آذربایجان در مسجد تازه پیر باکو مهمترین برنامه روز دوم سفر آیت الله بود؛ در ابتدای این دیدار الله شکور پاشازاده سفر نوری همدانی به باکو را نقطه عطفی در تاریخ آذربایجان دانست. آیت الله نوری همدانی هم در سخنان خود جهان اسلام را از هر زمان دیگری نیازمند تر به وحدت و همدلی دانست.

آیت الله نوری همدانی در روز سوم سفر خود به شهر شماخی رفت و ضمن دیدار با مسؤولان محلی، از مسجد تاریخی جمعه شماخی بازدید کرده و در جمع مسلمانان شیعه و سنی این منطقه اظهار داشت: تفرقه میان امت اسلامی در طول تاریخ نه تنها هیچ سودی به حال مسلمانان نداشته، بلکه بدترین ضربه‌ها را بر پیکره اسلام وارد کرده است. این مسجد در زلزله های ۱۸۵۹ و ۱۹۰۲ میلادی و همچنین حمله بلشویک و ارامنه در سال ۱۹۱۸ آسیب دیده بود که طی سال‌های گذشته از سوی دولت جمهوری آذربایجان بازسازی شده است.

محسن پاک آئین سفیر کشورمان در آذربایجان در گفتگو با مهر درباره حضور آیت الله نوری همدانی می گوید: در مساجد شهرهای سنی نشین بخصوص مسجد شاماخی برادران اهل سنت در کنار شیعیان و در یک صف، نماز را به امامت آیت الله نوری همدانی اقامه کردند و سپس به سخنان وحدت آفرین آیت الله گوش فرادادند.

حضور در شهر گنجه و زیارت امامزاده محمد ابن باقر(ع)، مرقد نظامی گنجوی و همچنین بازدید مسجد شاه عباس از برنامه های روز چهارم حضور آیت الله نوری همدانی در آذربایجان بود.

ایشان در مرقد نظامی گنجوی با بیان این‌که وی یکی از شعرای بزرگ در ادبیات فارسی است، خاطرنشان کردند: توجه به جایگاه فرهنگ، هنر و ادبیات فارسی و آذربایجانی یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال و ترویج معارف قرآنی و اهل بیت است.

آیت الله نوری همدانی که با استقبال مسئولان گنجه وارد این شهر شد، در جمع مسلمانان شهر گنجه خاطرنشان کرد: اسلام دین مساوات، برادری و برابری است، از دیدگاه آموزه های دینی و قرآنی هیچ ملتی بر دیگری ندارد و همگان در محضر الهی یکسان هستند.

در این مراسم رییس مرکز دینی مسلمانان قفقاز در سخنانی با تجلیل از سفر نوری همدانی به جمهوری آذربایجان، به تشریح سوابق و جایگاه علمی و سیاسی ایشان پرداخت و اظهار داشت: ایشان از مراجع عظام تقلید هستند که در دوران حیات طیبه خود با تألیف کتب متعدد و تربیت شاگردان فراوان خدمات ارزشمندی برای جهان اسلام داشته اند.

این مرجع تقلید روز جمعه را در پایتخت جمهوری آذربایجان گذراند. وی در اجتماع پرشور هزاران نفر از مسلمانان آذری که در حسینیه اهل بیت ایرانیان مقیم آذربایجان برگزار شد با اشاره به عشق و ارادت مردم جمهوری آذربایجان به ائمه اطهار(ع) اظهار داشت: عزاداری‌های ماه محرم و صفر در این کشور اسلامی سابقه‌ای درخشان دارد.

نوری همدانی با بیان این‌که مکتب حضرت سیدالشهدا(ع)، مکتب «هیهات من الذله» است، گفت: کسی که می خواهد از ذلت رهایی یابد، باید به این مکتب تمسک جوید، چنانکه در ایران پس از چندین قرن تسلط رژیم‌های مستکبر و بیگانگان بر کشور، امام خمینی(ره) با احیای مکتب اسلام و مکتب عاشورا توانست ملت را از یوغ مستکبران خارج کند.

این مرجع تقلید افزود: انقلاب اسلامی ایران به برکت ولایت حاصل شد و آرمان‌هایش امروز به کل جهان گسترش یافته است، انقلاب اسلامی ایران سلطه مستکبران در کشور را قطع و تمام مستضعفان و محرومان جهان را بیدار کرد.

سفیر کشورمان در آذربایجان درباره این سخنرانی و حواشی آن می گوید: در حین سخنرانی بسیاری از حاضران با دوربین‌های تلفن همراه اقدام به ثبت تصاویر می کردند و معمولاً در بخش‌هایی از سخنان آیت الله نوری همدانی که مربوط به عشق و ارادت آذری‌ها به اهل بیت بود، با صلوات‌های مکرر سخنان ایشان را تأیید می کردند.

پاک آیین بیان می کند: پس از اتمام سخنان نیز اکثر حاضران برای دیدار از نزدیک با آیت الله نوری همدانی صف کشیده و با ایشان مصافحه می کردند.

شنبه، روز پایانی سفر بود که به دیدار با ایرانیان مقیم جمهوری آذربایجان، ملاقات با چند تن از نمایندگان مجلس و سخنرانی در جمع تعدادی از فعالان دینی و دانش‌آموختگان حوزوی و دانشگاهی اختصاص داشت. در دیدار با فعالان دینی و دانشگاهیان بود که فعالان سیاسی حزب اسلامی جمهوری آذربایجان خواستار آزادی زندانیان مربوط به حجاب در این کشور شدند.

همچنین در حاشیه دیدار با ایرانیان مقیم در باکو، یک زوج اهل آذربایجان زندگی مشترک خود را با قرائت خطبه عقد توسط این مرجع تقلید آغاز کردند.

بدون شک حضور این مرجع تقلید در جمهوری آذربایجان و بازدید و سخنرانی در جمع مردم شهرهای مختلف این کشور اقدامی ماندگار و بسیار ارزشمند است. خصوصاً اینکه علی رغم ارتباط و رفت و آمد بین علما و روحانیون دو کشور اما برای اولین بار بود که یک روحانی برجسته در کسوت مرجع تقلید به آذربایجان سفر می کرد.

این اقدام هم باعث شناخت بهتر، دقیق تر و روزآمد آیت الله از شرایط جهانی، منطقه ای و به خصوص اوضاع شیعیان می شود که قطعاً در رویکرد و دیدگاه یک شخصیت برجسته مذهبی آنهم در جایگاه مرجع تقلید بسیار ضروری است و هم از سوی دیگر برای شیعیان این بلاد که عمدتاً مهجورند و در عمرشان ممکن است هیچگاه یک عالم دینی برجسته را ندیده باشند، عواید بسیاری دارد که گاه ممکن است تا سالها ثمرات آن باقی بماند.

دیدگاه در مورد موضوع قره باغ

آیت الله نوری همدانی در پاسخ به سؤال عده ای از متدینین آذربایجان، دیدگاه خود را درباره بحران قره باغ اعلام کرد.

وی در پاسخ به سوال عده ای از متدینین آذربایجان متن زیر را نگاشته است؛

بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
اینجانب با آشنایی که از منطقه آذربایجان دارم و در سفری توفیق دیدار بخشی از اهالی آنجا را داشتم و در همان سفر هم عرض کردم که قره باغ جزء جهان اسلام است و باید به کشور اسلامی برگردد و با روحیه انقلابی که شیعیان آن مرز و بوم دارند، باید آزاد گردد و دشمنان هم بدانند که به فکر تفرقه بین دو ملت ایران و آذربایجان نباشند و ما در کنار شیعیان آن منطقه هستیم و معتقدیم باید خواسته های آنها عملی شود.^[۱]