کیمیاء السعادة (کتاب)
کتاب کیمیاء السعادة یا کیمیای سعادت نوشتهٔ محمد غزالی است. این اثر دربارهٔ اصول دین و معاشرت در اسلام که در آخرین سال‌های قرن پنجم هجری به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده‌است و از مشهورترین کتب عرفانی و دینی به‌شمار می‌رود که از لحاظ فصاحت کلام، درست‌نویسی و خالی بودن از تکلف و تصنع کم‌نظیر است.[۱].
معرفی اجمالی
کیمیای سعادت چکیده‌ای است از کتاب بزرگ احیاء علوم الدین، که غزالی آن را با همان نظم و ترتیب به زبان مادری خود نوشته‌است. مقدمه کتاب در چهار عنوان است: خودشناسی، خداشناسی، شناخت دنیا و شناخت آخرت. متن کتاب مانند احیاء به چهار رکن تقسیم شده: عبادات، معاملات، مُهلکات و مُنجیات.
عبادات
غزالی برخلاف کتاب‌های فقهی در رکن عبادات به ظاهر عبادات نپرداخته و در همه جا فلسفه و معانی آن را نیز مورد بحث قرار داده‌است. این رکن کتاب مانند ارکان دیگر شامل ۱۰ اصل است:
- اصل اول: اعتقاد اهل‌سنت؛
- اصل دوم: طلب علم؛
- اصل سوم: طهارت؛
- اصل چهارم: نماز؛
- اصل پنجم: زکات؛
- اصل ششم: روزه و شرایط آن؛
- اصل هفتم: حج؛
- اصل هشتم: قرآن خواندن؛
- اصل نهم: ذکر حق‌تعالی؛
- اصل دهم: ترتیب و اذکار.
معاملات
در این رکن آداب و شرایط زندگی دنیوی مورد بحث قرار گرفته‌است و اصول و شرایطی که از نظر وی و با توجه به احادیث و سنن اسلامی برای زندگی سالم ضروری است، بیان شده‌است. این رکن کتاب نیز مشتمل بر ۱۰ اصل است:
- اصل اول: آداب طعام خوردن؛
- اصل دوم: آداب نکاح؛
- اصل سوم: در آداب کسب و تجارت؛
- اصل چهارم: شناختن حلال و حرام و شبهات؛
- اصل پنجم:آداب صحبت؛
- اصل ششم: آداب عزلت گرفتن از خلق؛
- اصل هفتم: آداب سفر؛
- اصل هشتم: آداب سماع و وجد؛
- اصل نهم: امر به معروف و نهی از منکر؛
- اصل دهم: فرمانروایی و رعیت داشتن.
مُهلکات
در این رکن غزالی به بررسی خطرات و دام‌هایی می‌پردازد که انسان را از راه راست بازمی‌دارد و از سعادت دنیوی و اخروی دور می‌سازد. این بخش کتاب مانند ارکان دیگر به ۱۰ اصل تقسیم شده و نویسنده به یکی از این آفات پرداخته و راه شناخت صحیح آن و همچنین روش علاج و از بین بردن آن از خوی انسان را برشمرده‌است. این اصول عبارت‌اند از:
- اصل اول: ریاضت نفس؛
- اصل دوم: علاج شهوت شکم و فرج؛
- اصل سوم: علاج شرسخن و آفت‌های زبان؛
- اصل چهارم: علاج بیماری خشم و کینه و حسد؛
- اصل پنجم: علاج دوستی دنیا؛
- اصل ششم: علاج دوستی مال و آفت بخل؛
- اصل هفتم: علاج دوستی جاه و حشمت؛
- اصل هشتم: علاج ریا و نفاق اندر عبادت؛
- اصل نهم: علاج کبر و عُجب؛
- اصل دهم: علاج غرور و فریفتگی.
مُنجیات
در این بخش کتاب خصوصیات و کیفیت‌های روحی که سبب نجات انسان از بلایا و حسن عاقبت وی می‌شود مورد بحث قرار گرفته‌است. این رکن نیز ۱۰ اصل دارد:
چاپ
کیمیای سعادت چندین بار توسط احمد آرام و حسین خدِیوجَم با زحمات و کار جداگانه در تهران به چاپ رسیده‌است. حسین خدیوجم، که ترجمه پارسی احیاء علوم الدین را نیز تألیف و به چاپ رسانده، متن کامل کیمیای سعادت را در سال ۱۳۶۱ در دو جلد به چاپ رساند و تا حال بیش از ده بار به نشر رسیده‌است. در سال ۱۳۹۰ این کتاب مجدد، زیرنظر بهاءالدین خرمشاهی تصحیح و ویرایش شد و توسط نشر نگاه در یک مجلد به چاپ رسید.
ترجمه
کیمیای سعادت چندین بار به زبان‌های انگلیسی، عربی، ترکی، ایتالیایی، هندی و اردو، بنگالی و مالی (زبان کشورهای مالزیایی و سنگاپور) ترجمه گردیده‌است.
پانویس
- ↑ غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دهم ۱۳۸۲