طلاق

÷

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در

نام	طلاق

طلاق به معنی پایان قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر است و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از میان می‌رود. طلاق معمولاً وقتی اتفاق می‌افتد که استحکام رابطه زناشویی از بین می‌رود و میان زوجین ناسازگاری و تنش وجود دارد. طلاق اجتماعی، تغییرات در دوستی‌ها و سایر روابط اجتماعی است که مرد یا زن طلاق گرفته با آن‌ها سر و کار دارد. طلاق روانی، موقعیتی است که از طریق آن فرد پیوند‌های وابستگی عاطفی به همسرش را قطع کند و به تنها زیستن تن دردهد.

تعریف طلاق

در تعریف طلاق گفته شده طلاق عبارت است از انحلال نکاح دائم با شرایط و تشریفات خاص از جانب خود یا نماینده او بنابراین طلاق ویژه نکاح دائم است و انحلال نکاح منقطع (متعه) از طریق بذل یا انقضاء مدت صورت می گیرد. (ماده ۱۱۳۹ ) طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می شود. از نظر ماهیت حقوقی، طلاق ایقاعی است که از سوی مرد یا نماینده او واقع می شود. حتی در مواردی که طلاق توافقی بر اساس توافق زوجین که شرط یا انگیزه طلاق می باشد ، غیر از خود آن است.

تعریف طلاق در قوانین ایران

در تعریف طلاق باید گفت این واژه از ریشه طلق و به معنای رهایی و آزاد کردن است و به جدایی زن و شهر و پایان زندگی مشترک به صورت قانونی اطلاق می شود.

طلاق طبق قانون مدنی ایران از اختیارات مرد است. به همین دلیل در ماده ۱۱۳۳ اینگونه مقرر می دارد:

« مرد می تواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق دهد.»

قانون مدنی بر طبق فقه شیعه دوازده امامی نوشته است. اما پیروان ادیان و مذاهب دیگر که در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده اند طبق قانون طلاق و احوال شخصیه، می توانند بر طبق دین و آیین خود طلاق بگیرند. طبق اصول دوازدهم و سیزدهم فقط ادیان مسیحی، کلیمی و زرتشتی در ایران به رسمیت شناخته می شوند از سوی دیگر مذاهب اسلامی حنفی، شافعی ، حنبلی، مالکی و زیدی نیز در بحث طلاق از فقه و آیین خودشان پیروی می کنند.

انواع طلاق

طلاق هم مثل بسیاری از امور حقوقی انواع و تقسیم بندی ها مختلفی دارد که ما در ادامه به تعدادی از مهم ترین و پرکاربردترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد. طلاق به اعتبار اینکه به درخواست مرد باشد یا به درخواست زن، قابلیت رجوع داشته باشد یا خیر و اینکه به درخواست طرفین باشد یا به حکم دادگاه به دسته بندی های مختلفی تقسیم می شود. اما در ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی یک دسته بندی کلی برای طلاق ذکر شده است که همه انواع طلاق را به نحوی در خود جای می دهد. در این تقسیم بندی طلاق به دسته اصلی تقسیم می شود:

1. طلاق بائن
2. طلاق رجعی

طلاق رجعی

طلاق رجعی یکی از انواع طلاق است که در آن تحت شرایطی مرد می تواند در مدت عده به زن رجوع کند. به عبارت دیگر یعنی مرد در صورتی که از طلاق پشیمان شود و عده طلاق نیز به پایان نرسیده باشد، می تواند به سراغ زن برود و زندگی را از سر گرفته و بدون هیچگونه تشریفات دیگری به زندگی خود ادامه دهند. حتی به عقد دوباره نیز نیاز ندارند.

مفهوم عده

زنی که ازدواج او به هر علتی منحل شده است باید مدت زمانی را صبر کند و از ازدواج با مرد دیگری خودداری نماید. مثلا زنی که طلاق گرفته است یا عقد نکاح خود او به هردلیلی فسخ شده یا شوهر او فوت نموده است تا مدتی حق ازدواج ندارد و در صورتی که در این مدت ازدواج نماید، عقد نکاح باطل خواهد بود و چنانچه با علم به این موضوع اقدام به ازدواج مجدد و برقراری رابطه جنسی نموده باشد، رابطه او در حکم زنا خواهد بود. ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی نیز عده را اینگونه تعریف می نماید: « عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند.»

انواع طلاق رجعیه

طلاق به درخواست مرد

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم طبق ماده۱۱۳۳ قانون مدنی طلاق یکی از اختیارات مرد است و مرد هر زمان که بخواهد می تواند همسر خود را طلاق دهد. هرچند در چند سال‌های اخیر به دلیل حمایت از نهاد خانواده این موضوع با محدودیت هایی مواجه شده است و در هر صورت برای طلاق باید به دادگاه مراجعه کرده و رای دادگاه را برای این موضوع اخذ نمود اما همچنان طلاق یکی از حقوق قانونی مرد است و طلاق به درخواست مرد یکی از مهم ترین انواع طلاق است.

مرد در این نوع طلاق در صورتی که مدت عده زن به پایان نرسیده باشد حق رجوع وجود دارد. به عبارت دیگر بدون اینکه نیازی به عقد مجدد باشد مرد می تواند به زن رجوع کرده و به زندگی مشترک بازگردد. عده در این نوع طلاق در ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی به این شرح مشخص شده است: «عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او سه ماه است.»

در توضیح ابن ماده باید گفت که طهر به معنای پاکی است. یعنی اینکه زن باید سه بار به عادت ماهانه دچار شده و این دوره را به پایان برساند و به اصطلاح فقهی سه بار خون حیض ببیند و از آن پاک شود. زن پس از گذران این دوره که به آن عده گفته می شود می تواند دوباره ازدواج کرده و شوهر جدید اختیار کند. اما تا قبل از پایان آن در تعریف طلاق رجعی مرد حق رجوع به زن خود را دارد و در صورت رجوع زندگی زناشویی از سر گرفته می شود.

در این باره باید اضافه کرد با توجه به اینکه این نوع طلاق به درخواست شوهر صورت گرفته است لذا به شوهر فرصت پشیمانی از آن نیز داده شده است. لذا اگر بخواهد که به زندگی مشترک بازگردد می تواند از طلاق رجوع نماید و برای این کار نیازی به رضایت زن ندارد.

طلاق خلع و مبارات در صورت رجوع زن

طلاق خلع و مبارات نیز از انواع طلاق هستند که به موجب که که به موجب کراهت زن از مرد یا کراهت هر دو طرف از یکدیگر صورت می گیرد. اما باید دانست در این نوع طلاق زن برای اینکه مرد به طلاق رضایت دهد میزان مشخصی از مال را به او می دهد. این نوع طلاق از نوع بائن(غیر قابل رجوع) است ولی اگر زن از وجهی که به شوهر خود پرداخت کرده رجوع کند و آن را از شوهر خود پس بگیرد طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می گردد و قابلیت رجوع پیدا می کند. پس در این صورت زن می تواند وجه پرداختی را از شوهر خود مطالبه و آن را پس بگیرد و شوهر نیز از طلاق رجوع کند و بدون نیاز به عقد نکاح دوباره، زن و شوهر به زندگی سابق خود بازگردند. پس طلاق خلع و مبارات پس از رجوع زن از بذل مال به طلاق رجعی تبدیل می گردد.

رجوع از طلاق

همانطور که گفتیم در طلاق رجعیه مرد می تواند در زمان عده طلاق به زن رجوع نماید تا زندگی مشترک را ادامه دهند. اما این رجوع چگونه اتفاق می افتد؟ آیا نیاز به تشریفات خاصی دارد؟ قانون گذار برای حمایت از نهاد خانواده و جلوگیری از فروپاشی آن در طلاق به درخواست مرد پیش بینی نموده که همانگونه که مرد می تواند زن را طلاق دهد ممکن است از عمل خود نیز پشیمان شود لذا می تواند به زن رجوع کرده و زندگی مشترک را دوباره ادامه دهد. این کار نیاز به تشریفات خاصی ندارد و چنانچه قصد رجوع و جود داشته باشد و احراز شود صرفا با هر حرف یا عملی که قصد مرد مبنی بر رجوع از آن استنباط شود محقق می گردد. مثلا در آغوش گرفتن زن، برداشتن حجاب او، بوسیدن و یا حتی یک نگاه محبت آمیز که حاکی از قصد مرد بر رجوع باشد.

پس اصولا رجوع نیاز به تشریفات خاصی ندارد اما با توجه به اینکه این کار و عدم اطلاع دولت از وقایع مهمی مثل ازدواج و طلاق می تواند نظم اجتماعی را بر هم بزند، قانونگذار مرد را مکلف کرده که رجوع از طلاق را به اطلاع سازمان ثبت برساند. برای این کار مرد باید به دفترخانه ای که صورتجلسه طلاق در آن تنظیم شده مراجعه کند و رجوع خود از طلاق را در آن به ثبت برساند. در غیر این صورت به مجازات حبس تعزیری درجه هفت(۹۱ رو تا شش ماه) یا جزای نقدی محکوم خواهد شد. این کار برای حمایت بیشتر از حقوق زنان انجام شده و راه هرگونه سوء استفاده مردان از آنها در این حوزه می بندد.

آثار رجوع از طلاق

رجوع دقیقا مثل ازدواج دوباره است و تمام حقوق و تکالیف زن و شوهر را به قبل از زمان طلاق باز می گرداند. لذا حقوقی مثل نفقه، مهریه، اجرت المثل و… که قبل از ازدواج نیز برای زن وجود داشت دوباره برقرار می گردد و مرد موظف به رعایت تمام این حقوق می باشد. در واقع وقتی رجوع انجام می شود گویی هیچ اتفاقی صورت نگرفته و کما فی السابق زندگی مشترک جریان دارد.

حقوق و تکالیف مرد در طلاق رجعیه

مرد باید در زمان عده به انجام برخی تکالیف خود همچنان ادامه دهد. نفقه زن و نفقه فرزندان در این دوره زمانی به طور کامل و کما فی السابق باید پرداخت شود. در صورتی که مرد نفقه را پرداخت نکند طبق قانون مرتکب جرم ترک انفاق شده و به حبس و جزای نقدی محکوم خواهد شد. همچنین طبق قول مشهور فقها حتی زن می تواند در این دوره زمانی در اقامتگاه قبلی یعنی همان خانه شوهر به سر برد و شوهر حق بیرون کردن او را ندارد و باید امکانات اقامت زن در همان خانه را مانند قبل فراهم نماید.

طلاق بائن

طلاق بائن به طلاقی گفته می شود که در آن شوهر نمی تواند به زن رجوع نماید لذا برای از سرگیری زندگی مشترک در قانون به مرد این اجازه داده نشده که هرگاه اراده کند بتواند به زن برای از سرگیری دوباره زندگی مشترک رجوع کند. بلکه باید دوباره عقد نکاح جدیدی منعقد کرده و صیغه عقد جاری شود. در این صورت با توجه به اینکه عقد جدید منعقد شده است می توانند برای مهریه جدید و شروط ضمن عقد دیگر توافق کنند.

طلاق های بائن

در انواع طلاق چهار نوع طلاق هستند که در آن‌ها اماکن رجوع برای مرد وجود ندارد لذا جزء طلاق های بائن هستند. این طلاق های عبات است از:

طلاقی که قبل از زناشویی واقع شود

در برخی موارد طرفین خیلی زود به این نتیجه می رسند که نمی توانند باهم زندگی کنند و از ادامه زندگی مشترک به هر دلیل صرف نظر می کنند. چنانچه طلاق قبل از زناشویی واقع شود طلاق بائن خواهد بود. به عبارت دیگر زن و شوهر چنانچه قبل از برقراری رابطه جنسی از یکدیگر جدا شوند طلاق بائن بوده و مرد حق رجوع ندارد. در این حالت علاوه بر بائن بودن طلاق زن مستحق نصف مهریه خواهد بود.

طلاق زن یائسه

یائسگی دورانی از زندگی زنان است که زن به اقتضای سن خود دیگر به عادت ماهانه دچار نمی شود و خون حیض نمی بیند. بیشتر زنان در این زمان که فاقد قدرت باروری می شوند و دیگر نمی توانند بچه دار شوند. این دوره اصولا بین چهل و پنج تا پنجاه سالگی شروع می شود. چنانچه زن یائسه شده باشد و در دوره یائسگی اقدام به طلاق کنند این طلاق بائن بوده و دیگر حق رجوع برای مرد وجود نخواهد داشت.

سه طلاقه شدن زن

چنانچه زن و مرد ۳ بار متوالی باهم ازدواج کرده و طلاق گرفته باشند به این حالت سه طلاقه گفته می شود. در این حالت که بعد از ۳ بار طلاق متوالی اتفاق می افتد زن بر مرد حرام شده و نه تنها دیگر حق ازدواج ندارند بلکه طلاق آن‌ها هم بائن بوده و مرد دیگر حق رجوع ندارد. در این حالت فقط در یک صورت امکان ازدواج دوباره این زوج با یک دیگر وجود دارد. در صورتی که یک محلل وجود داشته باشد. یعنی شخص دیگری با زن ازدواج کرده و با او رابطه زناشویی داشته باشد. در این صورت اگر زن از این مرد هم جدا شود می تواند دوباره با همسر اول خود که سه بار متوالی از او طلاق گرفته بود ازدواج کند.

طلاق خلع و مبارات

طلاق خلع و مبارات در واقع خود دو نوع طلاق مختلف است. اما وجه اشتراک هر دوی این نوع طلاق ها کراهت و تنفر شدید زن از مرد است به نحوی که حاضر است میزانی از مال یا مهریه خود را به شوهر ببخشد تا شوهر به طلاق رضایت دهد.

طلاق خلع

طلاقی است که در آن زن به شدت از شوهر کراهت و تنفر دارد. در این حالت زن حاضر است مالی را به شوهر ببخشد تا شوهر به طلاق رضایت دهد.

این مال می تواند کمتر، مساوی یا حتی بیشتر از مهریه باشد. این نوع طلاق همان است که در ضرب المثل مشهور «مهرم حلال و جانم آزاد» نیز به ان اشاره شده است.

در طلاق خلع مرد حق رجوع ندارد مگر اینکه زن رضایت دهد و مالی که در قبال مهریه به شوهر بخشیده است را پس بگیرد. در این صورت این طلاق به طلاق رجعیه تبدیل شده و مرد می تواند رجوع نماید و زندگی مشترک را دوباره در کنار همسر خود ادامه دهد.