تاسیس التقدیس (کتاب)
تاسیس التقدیس یا مبانی تقدیس کتابی است در کلام تألیف فخرالدین رازی که در آن به مسئله آیات و اخباری می پردازد که ظاهر آنها حاکی از استعاره و انسان شناسی است. رازی در برخورد با این معضل سرآمد بود، از جایگاه پیشینیان آگاه بود، در کنار منحرفان ایستاد و با علم و مدرک عقلی خود در پاسخ به کسانی که مورد توجه فرقه کرمی و حشویه بودند. که از رویکرد اهل‌سنت و جماعت - از دیدگاه او - با آنچه از تجسم به آن رفتند و مقصد و مکان را گفتند منحرف شدند. [۱].
موضوع و روش شناسی کتاب
وجود خدا را اثبات می‌کند و صفاتی را که اعضای خدا را تصور می‌کند از قبیل دست و پا و چشم و صورت تعبیر می‌کند و اوصافی را که تصور می‌کند افعالی که شایسته او نیست مانند نشستن تفسیر می‌کند. حرکت، مکر (حیله گری) و خنده.
دلیل نوشتن
هدف وی از تألیف کتاب، اثبات تعالی جسمانی و مکانی خداوند متعال است و آن را به چهار بخش تقسیم کرده است که به شرح زیر است: بخش اول: ادله بر مافوق جسمانیت و مکان، بخش دوم: در تفسیر اخبار و آیات مبهم، قسم سوم و چهارم: در گزارش عقیده سلف
بخشی از کتاب
«الشبهة الرابعة: تمسکوا برفع الأیدی إلى السماء، قالوا: وهذا شیء یفعله أرباب النحل فدل على أنه تقرر فی جمیع عقول الخلق کون الإله فی جهة فوق. الجواب: أن هذا معارض بما تقرر فی جمیع عقول الخلق أنهم عند تعظیم خالق العالم یضعون جباههم على الأرض ولما لم یدل هذا على کون خالق العالم فی الأرض لم یدل ما ذکروه على أنه فی السماء، وأیضا فالخلق إنما یقدمون على رفع الأیدی إلى السماء لوجوه أخرى وراء اعتقادهم أن خالق العالم فی السماء:
الأول
أن أعظم الأشیاء نفعا للخلق ظهور الأنوار وأنها إنما تظهر من جانب السموات.
الثانی
أن نزول الغیث من جهة الفوق، ولما کانت هذه الأشیاء التی هی منافع الخلق إنما تنزل من جانب السموات لا جَرَمَ کان ذلک الجانب عندهم أشرف وتعلق الخاطر بالأشرف أقوى من تعلقه بالأخنس وهذا هو سبب فی رفع الأیدی إلى السماء وأیضا أنه تعالى جعل العرش قبلة لدعائنا کما جعل الکعبة قبلة لصلاتنا.
وأیضا أنه تعالى جعل الملائکة وسائط فی مصالح هذا العالم، قال تعالى: {فالمدبرات أمرا} وقال تعالى: {فالمقسمات أمرا}. وأجمعوا على أن جبریل علیه‌السلام ملک الوحی والتنزیل والنبوة، ومیکائیل ملک الأرزاق، وعزرائیل ملک الموت ملک الوفاة، وکذا القول فی سائر الأمور، وإذا کان الأمر کذلک لم یـبعد أن یکون الغرض من رفع الأیدی إلى السماء رفع الأیدی إلى الملائکة وبالله التوفیق.»[۲] [۳].
پاسخ ها
ابن تیمیه در کتاب «بیان تلبیس الجهمیة» به آن پاسخ داده است.