خلیل قبله‌ای
خلیل قبله‌ای خویی (زاده ۱ مرداد ۱۳۰۴ در محله قاضی خوی - در گذشته ۳۱ تیر ۱۳۹۵ در تهران) روحانی شیعه، فقیه و استاد حوزه و دانشگاه و از شاگردان سید حسین طباطبایی بروجردی ، سید ابوالقاسم خویی ، سید محسن حکیم ، سید محمد حجت کمره‌ای و سید روح الله موسوی خمینی بود. قبله‌ای تحصیلات حوزوی خود را در سال ۱۳۲۰ در مدرسه نمازی شهر خوی آغاز کرد و در سال ۱۳۲۵ به قم رفت و سطوح عالیه را در آن شهر گذراند و در درس خارج استادان آن زمان شرکت کرد. سپس در سال ۱۳۳۲ به نجف رفت و به مدت ۳ سال از محضر استادان آنجا بهره جست. قبله‌ای از سال ۱۳۶۴ به عضویت هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی درآمد و تا پایان عمر در آن مرکز به تدریس حقوق اسلامی پرداخت.وی علاوه بر آن به صورت مدعو در بسیاری از دانشگاه ها تدریس می کرد از جمله: دانشگاه امام صادق، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه مذاهب اسلامی مشغول به تدریس شد. همچنین در مدارس علمیه شهید بهشتی (سپهسالار) ، مروی ، کوثر به تدریس علوم حوزوی پرداخت. قبله‌ای مؤلف چندین کتاب در موضوع فقه است که بسیاری از آنها از سوی سازمان سمت منتشر شده اند. قبله‌ای خویی در ۳۱ تیر ۱۳۹۵ پس از دوره‌ای بیماری، در اثر عارضه ریوی در تهران درگذشت و در دار الرحمة آستان شاه عبدالعظیم حسنی شهر ری به خاک سپرده شد.
| نام | قبله‌ای، خلیل |
|---|---|
| لقب | آیت الله قبله‌ای خویی - میرزای خویی |
| تولد | اول مرداد سال 1304 شمسی، شهرستان خوی از توابع استان آذربایجان غربی |
| زمینه فعالیت | فقه، علوم قرآنی، حقوق اسلامی، نویسنده کتب دانشگاهی و مقالات علمی در رشته فقه و حقوق |
| پیشه | فقیه محقق و نویسنده کتب دانشگاهی و استاد حوزه و دانشگاه |
| سبک نوشتاری | کتب درسی دانشگاهی |
| سال‌های نویسندگی | 1394 - 1355 |
| تالیفات |
|
| مقالات |
|
| استادان |
|
| وفات | 31 تیر 1395 (خورشیدی) - تهران |
| مدفن | دارالرحمه / حرم شاه عبدالعظیم حسنی / شهرستان ری |
| وبسایت رسمی | www.qebleheikhoyi.ir |
زندگی‌نامه
تولد و خانواده
خلیل قبله‌ای در 1 مرداد 1304 شمسی، برابر 2 محرم 1344 قمری، در محله قاضی واقع در بخش مرکزی شهرستان خوی، از توابع آذربایجان غربی، در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد.[۱] طبق گفته خودش اجداد وی به روحانیت اشتغال داشته اند.[۲] با‌این حال پدرش سوادی جز روخوانی قرآن نداشت و وسیله امرار معاش او کشاورزی بر سر زمینهای اجاره‌ای بود. ولی او به اصرار پدر از کودکی به تحصیل پرداخت، در حالی که سایر برادرانش به پیشه پدر اشتغال داشتند. وی درباره مادرش چنین نقل میکند: "مادرم در جوانی فوت كرد و همين قدر می‌دانم كه سر زا رفت. با مادرم 18 سال زندگی كردم و در اين مدت نديدم گناهی بكند و يا با پدرم مجادله‌ای داشته باشد و باهم قهر كنند و من آن زمان ارزش اين كار را درك نمی‌كردم، اما هر چه زمان گذشت، به عظمت اين حركت و اخلاق حسنه آنها بيشتر پی می‌بردم".[۳] ریشه نام خانوادگی «قبله‌ای» بنا بر نقل قول خود خلیل قبله‌ای،این بود که در دوران رضا شاه که صدور شناسنامه اجباری شده بود، مأمور ثبت احوال از پدر خلیل قبله‌ای پرسیده بود که چه نام خانوادگی‌ای را می خواهد انتخاب کند. وی در جواب اظهار بی اطلاعی کرده بود. از‌این جهت مأمور شغل پدر وی را می پرسد و او می گوید: روحانی بوده. از‌این روی مأمور ثبت به جهت ارتباط نماز و قبله با روحانیون، نام خانوادگی «قبله‌ای» را در شناسنامه اش درج می کند.
تحصیلات
تحصیلات آکادمیک
در سال 1311 شمسی در دبستان فردوسی آغاز به تحصیل نمود، بعد از يك سال، مدير دبستان فردوسی آقای ميرموسی نقيبی[۴] به مدرسه ديگری به نام شاهپور (17 شهریور) منتقل شده و ايشان را همراه خود به آن دبستان می بردو تا پایان دوره اول در آن مدرسه مشغول به تحصیل می گردد.لیکن به دلایلی که در خاطرات نقل می شود قادر به ادامه تحصیل در دوره های بالاتر نبوده و چند سالی در تحصیل وقفه‌ایجاد میشود. "در شهر خوی تنها يك دبيرستان بود كه آن هم تا سيكل اول كلاس داشت و دانش آموزان بايد برای ادامه تحصيل به اروميه می رفتند. دبيرستان های آن شهر هم تعدادشان كم و در انحصار فرزندان افراد خاص بود. به همين جهت بیشتر افراد از تحصيلات دبيرستانی محروم بودند."[۳]، از‌این جهت وی به مدت سه سال از تحصیل بازماند تا‌اینکه در شهریور 1320 تسلط رضا خان پهلوی بر آذربایجان به دلیل اشغال آن توسط متفقین از بین رفت، که به تبعید وی انجامید.[۵].
تحصیلات حوزوی
مدرسه نمازی خوی
قبل از روی كار آمدن پهلوی اول ، سه حوزه علميه مهم در خوی بود كه به دستور دولت وقت مدارس مذکور تعطیل گردیدند. لذا وی مدتی از تحصیل محروم می ماند، ابتدا تصمیم می گیرد که به امر کشاورزی اقدام کند و راه پدر را در پیش گیرد لیکن با مخالفت جدی پدر مواجه می شود، او در خاطرات خود می گوید: "پدرم در ارتباط با تولد من خوابي ديده بود و برداشت او از آن خواب اين بود كه من نبايد به كار كشاورزي بپردازم و بايد درس بخوانم و عالم بشوم"[۶] به همین منظور پس از بازگشایی مدرسه نمازی خوی جهت ادامه تحصیل در زمینه دروس حوزوی به مدرسه نمازی خوی می رود. از روحانيونی كه بعد از بازگشايی و بازسازی مدرسه علميه نمازی نقش مؤثری داشتند از آيت الله حاج سيدابراهيم علوی، حجت الاسلام شيخ قاسم مهاجر و حاج شيخ علی مجتهدی تحت مدیریت آيت اله سيدعلی اصغر خويي می توان نام برد. آيت الله سيدابراهيم علوی به صورت تمام وقت در اختيار طلاب بود، و نقش برجسته‌ای در پرورش طلاب علوم دینی داشت.
استاد قبله‌ای در مدرسه علمیه نمازی خوی زیر نظر استادانی چون دیلمقانی، ملاغلامعلی خادم الحسینی، شيخ حبيب فراعينی، آيت ا... سيدعلی اصغر خويی ، شيخ جابر فاضلی و سید ابراهیم علوی پرورش یافت، و تا سال 1325 شمسی در مدرسه نمازی مشغول تحصیل و همزمان تدریس بود وی در خاطرات خود می گوید:"در مدرسه نمازی صرف مير را نزد آقای ديلمقانی خواندم، ايشان صرف مير را چنان به ما درس می داد كه بنده هنوز پس از64 سال تمام عبارت های صرف مير را حفظ هستم. او مدرس خيلی خوبی بود ولی حيف شد پدر و مادرش نگذاشتند برای ادامه تحصيل به قم برود و او مجبور شد به تبريز برود، اهل منبر شد و از ادامه تحصيل و پيشرفت علمی باز ماند. به هر حال، بعد از صرف مير، تصريف را نزد آخوند ملا غلامعلی خادم حسينی خواندم. او هم مدرس فاضلی بود. انموذج و صمديه را نزد حاج شيخ حبيب فراعينی و در دكه ايشان خواندم؛ مرد باتقوا و با ايمانی بود. سهم امام نمی گرفت، دكه‌ای درست كرده بود و گاهی برای مردم استخاره می كرد و پولی می گرفت و برای خودش كار می كرد. البته نماز هم داشت. شرايع لمعه را خدمت آيت ا... سيدعلی اصغر خويی نماينده آيت ا... العظمی سيدالوالحسن اصفهانی مرجع تقليد و آقای شيخ جابر فاضلی خواندم."[۷]
مرحوم خلیل قبله‌ای درخاطرات خود علت مهاجرت به قم را چنین بیان می کند: "درس شرح لمعه ما كه تمام شد، آذربايجان سقوط كرد، يعنی توده‌ای ها با اسم ديگری به آنجا آمدند و پيشه وری آذربايجان را با كمك روس ها گرفت و ما به دردسر افتاديم. اوضاع از زمان رضاخان هم بدتر شد. فداييان آنها ما را اذيت می كردند و دائم می گفتند: شما جاسوس انگليس ها هستيد! بعد تصميم گرفتند همه طلبه ها را به سربازی ببرند. يادم هست كه آقا سيدابراهيم علوی جلو آنها را می گرفت و می گفت: اينها بايد درس بخوانند، اما آنها هر روز فشار بيشتری می آوردند. يكی از فداييان پيشه وری كه همسايه ما بود، يك روز مأمور جلب من شد، او به طور مخفيانه به من گفت: بهتر است از خوی بروی و گرنه تو را به سربازی می برند. من ديدم عدو شود سبب خير اگر خدا خواهد. اين بود كه تصمیم گرفتم به قم بروم.[۸]
حوزه علمیه قم
خلیل قبله‌ای پیش از ورود به قم، در سفری که به مشهد داشت، توسط سید علی اکبر خویی، پدر سید ابوالقاسم خویی، عمامه گذاری شد و هنگام آغاز تحصیلات در قم معمم بود.[۵] وی در قم دروس سطح را آغاز کرد و در دو سال اول قسمت های مهم کتاب رسائل و مکاسب شیخ انصاری را نزد سید محمدباقر سلطانی و میرزا محمد مجاهدی و کتاب کفایه آخوند را نزد سید شهاب الدین مرعشی نجفی به پایان برد. در‌این حین در درس سید محمد حجت نیز حضور می یافت. پس از‌این، به توصیه یکی از استادان سابقش در خوی، در دروس سید روح الله موسوی خمینی و سید محمد محقق داماد نیز شرکت کرد. مدتی نیز در درس تفسیر و فلسفه سید محمد حسین طباطبایی حضور یافت.[۹] قبله‌ای بیشترین بهره علمی در دروس خارج را از سید محمد حجت برد و تقریرات درس وی را می نوشت که بعد از درگذشتش با نام الذریعة إلی أحکام الشریعة (کتاب البیع) در سال 1399 به چاپ رسید. قبله‌ای درباره تأثیر علمی سید محمد حجت کوهکمری بر سیر تحصیلات خود چنین گفته است:" آية الله حجت كوه‌كمر‌ی مجتهد عالی‌قدر و فاضل و دانشمند بود. كيفيت تدريس او فوق‌العاده بود. درس خارج او را با مرحوم آقای مرقاتی بحث مي‌كرديم و آنچه گفته بود را به رشته تحرير در می‌آوردم".[۱۰] "من هر وقت از مرحوم حجت سخن می‌گويم، به دوستان، نزديكان و دانشجويانم توصيه می‌كنم معلومات خود را در سينه‌ها نگه ندارند. آنها را به رشته تحرير درآورند، كه رسول خدا (ص) فرموده است: «قَيِّدُوا العِلمَ بالكِتابِ»: علمتان را با نوشتن مهار كنيد. روزی علم به فراموشی سپرده میشود يا صاحب علم از دنيا می‌رود و اثری از علم او باقی نمی‌ماند ... در حديث آمده است: آدمي وقتی می‌ميرد نامه عمل او بسته میشود، مگر سه گروه: كسی كه فرزند صالح داشته باشد و او را دعا كند، كسی كه صدقه جاريه داشته باشد و كسی كه اثر علمی از خود به يادگار گذاشته باشد.آقای حجت، عالم بسیار فاضل و دانشمندی بود. به‌ایشان گفته بودند آقا! کتابی بنویسد: فرموده بود: آنچه دلم می‌خواهد، نمی‌توانم بنویسم، آنچه می‌توانم بنویسم، دوست ندارم".[۶] قبله‌ای پس از اتمام دو جلد کتاب کفایه، در درس خارج سید حسین بروجردی نیز شرکت کرد. حضور وی در درس خارج استادان قم پس از درگذشت محمد حجت در دی ماه 1331، تا سال 1334 ادامه یافت.
نجف
خلیل قبله‌ای در سال 1334 برای زیارت آرامگاه علی بن ابی طالب به نجف سفر می کند. در‌این سفر با سید ابوالقاسم خویی ملاقات می کند و در‌این دیدار، خویی به او توصیه می کند که برای ادامه تحصیل در نجف بماند. قبله‌ای نیز می پذیرد و چون در آن زمان تمکن تهیه مسکن نداشت، برای مدتی به همراه خانواده اش در خانه سید ابوالقاسم خویی اقامت می کند.[۶] قبله‌ای در گفتگو با مجله کیهان فرهنگی در سال 1386 ضمن وصف استادش سید ابوالقاسم خویی، ماجرای ماندنش در نجف را چنین نقل کرده است: "ايشان (آیت الله خویی) يك بار به قم آمده بود و در آن سفر ديده بودمش.بار دوم كه در نجف به ملاقاتشان رفتم، به من گفت: پير شده‌ای و بعد اضافه کرد: خب، بگو تو هم پیر شده‌ای. برخوردش اين طور صميمانه بود. بعد به من گفت: می‌دانی كه من اهل تعارف نيستم، شما اينجا در نجف در خانه من بمانيد، مخدرات بروند با مخدرات و شما هم با من ... مهربان بود و علاقه خاصی به همشهريانش اهالی خوی داشت و خيلی عاطفی بود. به هر حال اين طور شد كه آنجا مانديم و ايشان دستور داد محلی برای ما پيدا كردند و ماندگار شديم.در نجف در درس فقه و اصول آيت العظمی خويی حاضر شدم همزمان در درس اصول فقه آيت الله سید محسن حكيم هم می رفتم.همچنین از محضر استاد آقا سيدعبدالهادی شيرازی هم فیض بردم كه بعد از عمل جراحی چشم در تهران نابينا شده بود، اما با همان حالت درس می گفت و درس خوبی هم می گفت."
قبله‌ای 3 سال در نجف ماند و در طول‌این زمان غیر از درس ابوالقاسم خویی، در درس خارج سید محسن حکیم و سید عبدالهادی شیرازی شرکت کرد.[۱۱] وی با‌این قصد که بعدها به نجف برگردد در اواخر سال 1336 برای دیدار با خانواده به‌ایران می آید. بعدها با ارادتی که به استاد خود دارد کتاب مبانی تکمله المنهاج را در سه جلد ترجمه و تعلیق می نماید. [۱۲] [۱۳] [۱۴][۱۵] رابطه استاد و شاکرد سالها ادامه داشته که بعضا مشمول الطاف‌ایت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی نیز می گردید.
تدریس
تدریس در حوزه های علمیه
خلیل قبله‌ای از اوایل دهه 1330، در دوره اول اقامتش در قم و نیز پس از بازگشت دوباره به آنجا در سال 1337، همزمان با تحصیل به تدریس می پرداخت. در آن زمان وی کتاب شرح لمعه و مکاسب را تدریس می کرد. پس از انتقال اجباری به تهران در سال 1346، به مدت 10 سال امام جماعت مسجد قبله واقع در بازار جوراب فروشان در خیابان دروازه نو بازار تهران بود[۶] و سال هم در مدرسه علمیه شیخ عبدالحسین به تدریس توضیح المسائل پرداخت ، تالیف کتاب علی (علیه السلام ) و نامه هایش در دوجلد که به همت بنیاد نهج البلاغه به چاپ رسید حاصل دوران ابتدایی حضور در تهران می باشد. تا‌اینکه به دعوت یکی از دوستانش در سال 1358 برای تدریس فقه و اصول وارد مدرسه علمیه شهید بهشتی (سپهسالار قدیم) شد و در همان سال ها در مدرسه مروی نیز تدریس می نماید ، مدرسه علمیه امام حسین و مدرسه علمیه کوثر (ویژه بانوان) [۱۶]دیگر مراکزی بود که در آنجا به تدریس دروس حوزوی می پردازد. [۱۷]
تدریس در دانشگاه های کشور
.jpg){kind=link}
قبله‌ای در سال 1363 در آزمون خبرگان بدون مدرک شرکت کرد و پس از قبولی و دفاع از دو پایان نامه به ازای کارشناسی ارشد و دکتری، از سال ۱۳۶۴ به عضویت هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری درآمد و تا پایان عمر در آن مرکز به تدریس حقوق اسلامی پرداخت.[۱۸] وی علاوه بر تدریس در دانشگاه مذکور، در دانشگاه امام صادق [۱۹]، دانشگاه تربیت‌مدرس، دانشگاه پیام‌نور، دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه مذاهب اسلامی [۲۰]و دانشگاه آزاداسلامی واحد زنجان نیز به صورت استاد مدعو تدریس نمود.عضو هیات علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری[۲۱]، عضو هیات موسس دانشگاه عدالت،[۲۲] همکاری با سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت) در تدوین کتب درسی برای دانشگاه های کشور که منجر به تالیف 14 عنوان کتاب گردید که 9 عنوان تاکنون به چاپ رسیده[۲۳] و 5 عنوان نیز در مراحل مختلف چاپ می باشد، کتاب قواعد فقه نیز در یازدهمین دوره انتخاب کتاب نمونه دانشگاهی بعنوان کتاب برتر سال انتخاب گردید. همچنین راهنمایی و مشاوره تنظیم 39 پایان نامه دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد و تنظیم و چاپ 12 عنوان مقاله علمی از جمله آثار علمی وی بوده و نیز تقریرات درس سید محمد محقق داماد و اصول سید ابوالقاسم خویی به زبان عربی با همت صدارئی خویی در دست چاپ می باشد.
درگذشت
خلیل قبله‌ای خویی ظهر روز پنجشنبه ۳۱ تیر ماه سال ۱۳۹۵ شمسی در تهران، پس از طی یک دوره بیماری در سن 91 سالگی، بر اثر عرضه ریوی درگذشت و پیکر وی در دار الرحمة آستان شاه عبدالعظیم حسنی شهر ری به خاک سپرده شد.[۲۴] در پی آن برخی از افراد سرشناس علمی و سیاسی کشور همچون آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی[۲۵]، آیت الله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی[۲۶]،>، سید جواد شهرستانی نماینده آیت الله العظمی سیستانی در‌ایران[۲۷]، سید عبدالصاحب خویی (فرزند سید ابوالقاسم خویی و مدیر موسسه الامام الخویی در لندن)،[۲۸] آیت الله علی اکبر رشاد رئیس شورای مرکزی حوزه علمیه استان تهران[۱۷] و سایر شخصیت های سیاسی همجون آیت الله صادق آملی لاریجانی[۲۹]، ، نماینده محترم ولی فقیه در شورای انقلاب فرهنگی[۳۰] ، مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری[۳۱] و سایر شخصیت های علمی همچون ریاست محترم دانشگاه های عدالت[۳۲] و مذاهب اسلامی[۲۰]، رئیس مرکرعلمیه خواهران کوثر[۱۶]، مدیر عامل خانه کتاب[۳۳] و روابط عمومی دانشگاه امام صادق[۱۹] پیام های تسلیتی صادر نمودند.
مراسم تشییع و ترحیم
استاد خلیل قبله‌ای درگذشت:مراسم تشییع پیکر آیت الله حاج میرزا خلیل قبله‌ای خوئی از استادان حوزه و دانشگاه فردا در تهران برگزار می شود[۳۴]. به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» آیت‌الله قبله‌ای از استادان و فقهای حوزه و دانشگاه بود که به دلیل عارضه ریوی و پس از گذشت مدتی از طول درمان خود امروز دارفانی را وداع گفت.[۳۵]آیت الله خلیل قبله‌ای خویی از استادان پیشین دانشگاه علوم قضایی و پژوهشگر مباحث فقهی شب گذشته پس از طی یک دوره بیماری، دار فانی را وداع گفت. مراسم تشییع پیکر آیت الله خلیل قبله‌ای خویی، از استادان حوزه علمیه و پژوهشگر مباحث فقهی روز شنبه ۲ مردادماه از ساعت ۹:۳۰ از مقابل منزلش به نشانی خیابان آزادی، خیابان اسکندری شمالی، پس از فرصت، کوچه خازنی پلاک ۲۱ برگزار میشود و مجلس ختم‌ایشان نیز از ساعت ۱۶ الی ۱۷:۳۰ دوشنبه چهارم مرداد در مسجد نور میدان فاطمی برگزار خواهد شد.[۳۴] پیکر آیت الله خلیل قبله‌ای خویی از استادان پیشین دانشگاه علوم قضایی و پژوهشگر مباحث فقهی از محل سکونتشان تشییع شد. آیت‌الله قبله‌ای خویی در سال ۱۳۰۴ش در محله قاضی یکی از محلات خوی چشم به دنیا گشود و در تاریخ ۱۳۲۵ هجری شمسی برای تحصیلات تكمیلی به حوزه علمیه قم آمد و در محضر استادانی چون آیات عظام سیدمحمد حجت كوه‌كمره‌ای و حسین بروجردی، محقق داماد و حضرت امام خمینی(ره) درس خواند.[۳۶]
مراسم ترحیم «آیت‌الله قبله‌ای» برگزار شد: به گزارش‌ایسنا، در‌این مراسم شخصیت‌هایی چون حجت‌الاسلام سید محمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه «اطلاعات»، سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت، حجت‌الاسلام قاضی عسکر، نماینده رهبری در سازمان حج و زیارت، حجت‌الاسلام شرف‌خانی، معاون فرهنگی سازمان حج و زیارت، آیت‌الله رشاد، رییس حوزه‌های علمیه استان تهران، حجت‌الله‌ایوبی، رییس سازمان سینمایی، حجت‌الاسلام احمدی، عضو شورای انقلاب فرهنگی، دکتر حمید گورابی، رییس پژوهشکده رویان، علی فتح‌اله‌زاده، مدیرعامل سابق باشگاه استقلال و ... حضور داشتند.در‌این مراسم پیام‌های تسلیت آیت‌الله آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه، آیت‌الله هاشمی شاهرودی، عضو مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله علی اکبر رشاد، رییس حوزه‌های علمیه تهران، مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری و سعید اوحدی، رییس سازمان حج و زیارت قرائت شد.مرحوم آیت‌الله «میرزا خلیل قبله‌ایی خویی»، مدرس، پیشکسوت حقوق و علوم سیاسی و از استادان و فقهای حوزه و دانشگاه روز پنجشنبه (31 تیر) بر اثر عارضه ریوی دار فانی را وداع گفت. آیت‌الله قبله‌ای خویی در سال ۱۳۰۴ در محله قاضی، یکی از محلات خوی چشم به جهان گشود و در تاریخ 1325 برای تحصیلات تکمیلی به حوزه علمیه قم آمد و در محضر استادانی چون آیات عظام سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای و حسین بروجردی، محقق داماد و حضرت امام خمینی(ره) درس خواند.وی سپس به نجف اشرف سفر کرد و در سال 1346 به تهران آمد و در حوزه علمیه مروی و مدرسه شیخ عبدالحسین به تدریس رسائل و مکاسب پرداخت. آیت‌الله قبله‌ای خویی در سال 1364 وارد وزارت علوم شد و به عنوان هیأت علمی در دانشکده علوم قضائی و خدمات اداری مشغول شد. در‌این مدت در دانشکده‌های تهران از جمله دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی تدریس کرد.از تألیفات وی می‌توان به «قواعد فقه بخش جزا»، «ارث»، «آیات الاحکام»، «اصول فقه»، «قواعد فقه»، «حقوق جزای عمومی از دیدگاه فقه اسلامی»، «مجموعه مقالات مسائل مستحدثه» و «آیات الاحکام تطبیقی» اشاره کرد.[۳۷][۳۸]
خلیل قبله‌ای خویی از نگاه دیگران [۵]
اجازه اجتهاد مرحوم‌ایت الله العظمی مرعشی نجفی به مرحوم خلیل قبله‌ای که به زبان عربی برای‌ایشان صادر نموده است.
اجازه اجتهاد‌ایت الله العظمی سید صادق روحانی به مرحوم خلیل قبله‌ای که به زبان عربی برای‌ایشان صادر نموده است.
اجازه نقل حدیث از سوی مرحوم خلیل کمره‌ای به مرحوم خلیل قبله‌ای که به زبان عربی برای‌ایشان صادر نموده است.
اظهار نظر مرحوم دکتر احمد احمدی فیلسوف و موسس سازمان سمت و نماینده مردم تهران در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی و نماینده ولی فقیه در شورایعالی فرهنگی در خصوص ویژگی های مرحوم قبله‌ای: "از حضرت آية الله حاج آقا خليل قبله‌ای سپاسگزارم و او را استاد اخلاق خود می‌دانم ... از تواضع و صفا و صميميت و خلق روحانی اين مرد بزرگوار درسها آموختم. مرحوم آيت الله خليل قبله اي خويي به عنوان يك عالم رباني تجسم تمام فضيلت هاي علمي و عملي بود. در بيان حل مسايل بسيار دشوار فقهي به فراست و با موشكافي به بررسي و كندكاو مي پرداخت و در نهايت نظر معقول و مقبولي ارائه مي داد. وی به مصداق كلام نظامي گنجوي در اين بيت كه« كم گوي و گزيده گوي چون در/ تا ز اندك تو جهان شود پر» كم حرف مي زد و زياد عمل مي كرد. مرحوم آيت الله قبله اي تجسم تمامي فضيلت هاي علمي و عملي بود.»
سید ابراهیم رییسی، رئیس جمهور‌ایران و نایب‌رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، در مراسم نکوداشت خلیل قبله‌ای در سال ۱۳۸۷:«از آن زمان که من به دانشکده علوم قضايی رفت و آمد داشتم، آقای قبله‌ای را انصافاً چهره‌ای که اخلاق فاضله و کريمه را در خود پياده کرده‌اند، ديدم يعنی اسوه اخلاق است هم برای معلمان هم برای دانشجويان ...»
ابوطالب کوشا، رئیس دانشکده علوم قضائی در سال 1387:«آیة الله قبله‌ای با بهره‌گيری از تحصيلات حوزه علميه قم و نجف از آنچنان توانايی برخوردارند که به راحتی به تمام سؤالات و معضلات حقوقی روز، با بهره‌گيری از فقه پويای شيعه، به بهترين نحو پاسخ می‌دهند. ايشان هميشه به پيچيده‌ترين و ظريف‌ترين مسائل روز هم توجه دارند ... در حدود 30 سال خدمت ايشان در اين دانشکده حداقل بيش از 5 هزار نفر از قضات مملکت از محضر استاد بهره برده‌اند ...»
سید رضی موسوی شکوری، امام جمعه خوی: «حضرت آیة الله قبله‌ای از جمله معدود شخصیت‌هایی هستند که در صحنه‌های گوناگون تعلیم و تربیت، وعظ و خطابه، زندگی زاهدانه، تحقیق و پژوهش، اخلاق و تقوا، الگوی خوب و موفقی برای حوزویان و دانشگاهیان به حساب می‌آیند.»
حسین میر محمد صادقی، حقوقدان و استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی: «آنچه در رابطه آية الله قبله‌ای از نظر من مورد توجه و درس‌آموز بود يکی مراتب خضوع و خشوع و تواضع ايشان بود که در همه شرايط اين خضوع وخشوع از ايشان کاملاً مشاهده می‌شد نکته ديگری که برای من جالب بود اينکه ايشان در امر تدريس کاملاً آن نشاط و شادابی لازم را داشتند.»
علی تقی زاده، نماینده مردم خوی در دوره ششم مجلس شورای اسلامی: «بی‌تردید یکی از اصلی‌ترین عناصر سازندۀ تمدن‌های بشری اخلاق است. عنصری که در ساختن فردیت افراد نیز نقشی بی‌بدیل دارد. شاید به همین دلیل باشد که پیامبر خاتم (ص) فلسفۀ بعثت خویش را تتمیم و تکمیل مکارم اخلاقی بیان فرموده‌اند و انسانی را که متخلق به اخلاق باشد، جانشین خداوند متعال قرار داده و از‌این طریق بر تفوق و برتری جنبۀ اخلاقی انسان به جنبه‌های دیگر صحه گذاشته است. به همین دلیل شاید بشود گفت که بزرگی، یک راه ورود بیشتر نداشته باشد و آن هم نهادینه کردن اخلاقیات در تمامی شئونات و رفتار فردی و اجتماعی است. آیة الله قبله‌ای از مصادیق بارز چنین انسان‌هایی است.»
سید طاها مرقاتی خویی، دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران : «آیة الله قبله‌ای بدون اغراق، فقیه تمام‌عیاری است که توانسته مبانی اصیل فقه اهل‌بیت را در حوزۀ قم و نجف کسب کند و به مدارج عالی اجتهاد دست یابد. گواه بر‌این ادعا آثار فاخر علمی‌ایشان در فقه، اصول قواعد فقه و آیات الاحکام است که‌اینک به عنوان متون درسی در دانشگاهها تدریس می‌شوند.این عالم وارسته علاوه بر جایگاه رفیع علمی، از نظر اخلاقی نیز فردی شاخص و مثال‌زدنی است که به راحتی می‌تواند در اولین برخورد روی مخاطب خود تأثیر بگذارد.»
آثار علمی بجای مانده از خلیل قبله‌ای خویی
تایفات
- قواعد فقه بخش جزا (۱)،
- ارث،
- آیات‌الاحکام،
- آیات الاحکام تطبیقی
- علم اصول در فقه و قوانین موضوعه،
- مسائل مستحدثه (مجموعه مقالات)،
- قواعد فقه بخش جزا (۲)،
- ترجمه و تعلیق مبانی تکملةالمنهاج قصاص،آیات الاحکام تطبیقی،
- ترجمه و تعلیق مبانی تکملةالمنهاج دیات،
- ترجمه و تعلیق مبانی تکملةالمنهاج حدود
- الذریعة إلی أحکام الشریعة (کتاب البیع)،تقریرات دروس خارج سید محمد حجت کوهکمری و سید ابوالقاسم خویی، ،
- حقوق جزای عمومی از دیدگاه فقه شیعه (در دست چاپ)،
- مدارک تحریرالوسیله، در ۳ جلد، قصاص، دیات و حدود (در دست چاپ)،
- تقریرات درس مرحوم سید محمد محقق داماد (دردست چاپ)
- تقریرات درس اصول مرحوم سید ابوالقاسم خویی(دردست چاپ)
مقالات علمی
- بررسی احكام فقهی و حقوقی حمل و جنین (در پنج شماره)،
- بررسی احكام فقهی و حقوقی كودكان نامشروع،
- حجب و حاجب و محجوب،
- تعزیر یا تأدیب كودكان
- مدخل تشریح
- نتقال جنین ،
- اهداء گامت و توارث کودکی که از آن متولد می شود
- بررسی مسئولیت مطلق در حقوق کیفری (مقاله مشترك)،
- پیشگیری وضعی از جرایم تروریستی(مقاله مشترك).
راهنمایی و مشاوره تنظیم پایان نامه های دانشجویی دانشگاه تهران[۳۹] و علوم قضایی[۴۰]
- شرح حال شیخ طوسی ره و ترجمه و تحقیق مباحث تفلیس حجر صلح حواله ضمان و شرکت از کتاب خلاف شیخ طوسی،پدیدآورنده: طه مرقانی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد رشته فقه ومبانی حقوق اسلامی - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - دانشگاه تهران
- بررسی قائده حرمت اخذ اجرت بر واجبات،پدیدآورنده: ابراهیم نزهت استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد رشته فقه ومبانی حقوق اسلامی - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - دانشگاه تهران
- ترجمه و تحقیق مباحث اسباب و مسقطات ضمان از کتاب عناوین میرعبدالفتاح مراغی،پدیدآورنده: محمدجواد شریعت باقری استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد رشته فقه ومبانی حقوق اسلامی - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - دانشگاه تهران
- مضاربه وشرکت وبررسی احکام انها وتطبیق ان با قانون بانکداری اسلامی،پدیدآورنده: امیر وطنی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد رشته فقه ومبانی حقوق اسلامی - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - دانشگاه تهران
- قاچاق کالا از منظر حقوق کیفری، موازین فقهی،پدیدآورنده:چاووشی، حمید استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
- مجازات حبس در نظام کیفری اسلام با تاکید بر فقه امامیه،پدیدآورنده:نیک ورز، محسن استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
- مبانی حق تسلط برنفس و عضو در حقوق حکیفری‌ایران،پدیدآورنده:دهشیری، غلامعلی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
- محاربه و افساد فی الارض با تاکید بر جرایم راهزنی و سرقت مسلحانه در استان سیستان و بلوچستان،پدیدآورنده:خدابخشی، مهدی استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
راهنمایی و مشاوره تنظیم پایان نامه های دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی[۴۱]
- اختلال روانی از نظر فقه و حقوق و روانپزشکی،پدید آور : مهدوی نیا، عسگر استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- امنیت قضایی متهم در رسیدگی کیفری،پدید آور : سعیدی ، علی استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بررسی تطبیقی جرم خیانت در امانت در حقوق کیفری‌ایران و انگلیس،پدید آور : بیگدلی، حسن استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- پیشگیری از جرایم علیه امنیت ملی کارشناسی ارشد،پدید آور : چهل اختران، علی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- ترجمه و تحقیق قاعده اصاله الصحه از کتاب القواعد الفقيهه تألیف آیت الله سید حسن موسوی بجنوردی، پدید آور : محمودی، سمیه استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- تروریسم و بغی در فقه و حقوق کیفری‌ایران، پدید آور : بگماره، زینب استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- حقوق مالکیت معنوی (حق اختراع) در فقه وقانون مدنی،پدید آور : امینی نژاد، على استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- ضمانت اجرای کیفری تظاهر به عمل حرام درپرتو فقه امامیه و حقوق جزای‌ایران،پدید آور : مددی جمال آبادی، محمود استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- نقش بی احتیاطی در مسئولیت کیفری،پدید آور : احمدی، علي استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- نقش عرف در حقوق کیفری‌ایران، پدید آور : غلامی، مطهره استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- ضمان ید در فقه و حقوق مدنی، پدید آور : سیدی، حبیب الله استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- جایگاه حقوقی کودکان نا مشروع، پدید آور : مقدمي، بشير استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- مبانی فقهی و حقوقی مرگ مغزی و اهدا وپیوند اعضا، پدید آور : شعبانعلی شلمانی، حسین استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- زمان انتقال مالکیت مبيع در حقوق موضوعه وفقه، پدید آور : مرسلی، زهرا استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بررسی تطبیقی انواع ومدت عده انحلال نكاح در حقوق‌ایران و مذاهب خمسه آیات الاحکام راجع به ارث و تطبیق آن در حقوق‌ایران و فقه امامیه با مذهب شافعی، پدید آور : نبئي، على استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- آیات الاحکام راجع به ارث و تطبیق آن در حقوق‌ایران و فقه امامیه با مذهب شافعی، پدید آور : طاهرخانی، داریوش استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- قاعده اتلاف، پدید آور : ویسی، هومن استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- عسر و حرج زوجه در طلاق به انضمام قوانین جدید، پدید آور : سليمانیان، عسگر استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- مسئولیت پزشکان در مرگ و میر و نقص عضومادر و جنین، پدید آور : منفرد درام، فاطمه استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بيع سلف در معاملات بانکی، پدید آور : سیدی ، قیوم استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- مسئولیت فروشنده در قبال فروش کالای خطر آفرین، پدید آور : خلیل زاده، علی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- تحلیل قتلهای در حکم شبه‌عمدپدید آور :مامی، بهروز، استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- تأثیر همسرآزاری در طلاقپدید آور :نادری، عباس،استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
راهنمایی و مشاوره تنظیم پایان نامه های دانشجویی دانشگاه پیام نور[۴۲]
- بررسی جرایم مجرمین یقه سفید از دیدگاه جرم شناسی با توجه به نظریه ساترلند،پدید آور: قاسمی، ناصر استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- قلمرو احوال شخصیه‌ایرانیان اهل تسنن و برخورد قواعد مربوط به نکاح و طلاق آنان بانظم عمومی،پدید آور: حسینی لردگانی، حسن استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بررسی فقهی و حقوقی اهداء گامت و جنین بامطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه،پدید آور: میهنی، مهدی استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- نسب ناشی از تلقیح مصنوعی در قانون جديد،پدید آور: ولایی کبریا، حسین استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- تکلیف تعلیم و تربیت کودک در حقوق‌ایران،پدید آور: حاجی عزیزی، بیژن استاد راهنما: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- اثرگذاری زمان و مکان بر‌ایجاد قوانین کیفری جمهوری اسلامی‌ایران،پدید آور: سوهانیان، فاطمه استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بررسی تطبیقی حقوق صنفی معلمان‌ایران با توجه به اسناد بین المللی،پدید آور: حسینی، عباس استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- تعهدات خریدار در تجارت الکترونیک،پدید آور: شفیعی، مجتبی استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- اشتراک و افتراق غصب و سرقت،پدید آور: کانل مسی، نسرین استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- حضانت کودک در قانون مدنی و بررسی تطبیقی آن با فقه،پدید آور: فتوحی اردکانی، استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
- بررسی جرم‌شناسی حبس مدیون ممتنعپدید آور:شهرکی، محمود، استاد مشاور: میرزا خلیل قبله‌ای خویی کارشناسی ارشد
منابع
- ↑ صدرائی خویی، علی؛ محله قاضی، زادگاه آیت الله خلیل قبله‌ای، 1392، مجله خوی نگار، 35(11): 16-18.
- ↑ محلۀ قاضي، زادگاه آيت الله قبله‌ای، صفحات 20 و 21 ، [۱]
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ آشنايي با زندگي و افكار آيت ا... قبله اي خويي، [۲]
- ↑ مرحوم میر موسی نقیبی، آغازگر تاسیس مدارس به سبک جدید در خوی، [۳]
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ زندگی نامه خلیل قبله‌ای ، [۴]
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ بایسته های فقه و حقوق / گفت و گو با آیت الله خلیل قبله‌ای خویی ، نشریه کیهان فرهنگی ، پیاپی 255-256 (دی و بهمن 1386)، [۵]
- ↑ آیت علم و اخلاق: بیان ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی آیه‌الله حاج خلیل قبله‌ای خویی (ره)، مؤلف: سیدطه مرقاتی، ناشر: دار الصفا، سال چاپ: 1396، [۶]
- ↑ وب سایت معرفی تالیفات، آثار علمی و زندگی نامه خلیل قبله‌ای خویی، [۷]
- ↑ آیت‌الله قبله‌ای‌خویی:خانواده‌ام هیچ وقت مرا به کارهای ناروا وادار نکردند، [۸]
- ↑ الذریعة إلی أحکام الشریعة (کتاب البیع) تقریراً من دروس العلمین:آیة الله العظمی السید محمد الحجة الکوهکمری (قدس سره) و آیة الله العظمی السید أبوالقاسم الموسوی الخوئی (قدس سره)، لمقر ره: آیة الله الشیخ خلیل القبله‌ای الخوئی (قدس سره) (م 1437 ق)، انتشارات خویی، [۹]
- ↑ گلشن ابرار آذربایجان، [۱۰]
- ↑ ترجمه و تعلیق مبانی تکمله المنهاج ، [۱۱]
- ↑ ترجمة و تعلیق علی کتاب مبانی تکملة المنهاج : القصاص، قبله‌ای، خلیل، انتشارات سمت، سال 1390 ، [۱۲]
- ↑ ترجمة و تعلیق علی کتاب مبانی تکملة المنهاج : دیات ، قبله‌ای، خلیل، انتشارات سمت، سال 1394 ، [۱۳]
- ↑ تعلیق بر مبانی تکمله المنهاج (حدود و تعزیرات)، نویسنده خلیل قبله‌ای ، نشر میزان، سال 1400، [۱۴]
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ مراسم تشییع پیکر آیت الله قبله‌ای از استادان حوزه‌های علمیه خواهران، [۱۵]
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ارتحال آیت الله قبله‌ای، ثُلمه‌ای بر جامعه ی دینی و حوزه های علمیه است، آیت الله رشاد رییس شورای حوزه های علمیه استان تهران، [۱۶]
- ↑ عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي گفت: مرحوم آيت الله خليل قبله اي خويي به عنوان يك عالم رباني تجسم تمام فضيلت هاي علمي و عملي بود. [۱۷]
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ پیام تسلیت روابط عمومی دانشگاه امام صادق(ع) در پی درگذشت‌ایت الله قبله‌ای، [۱۸]
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ یام تسلیت دانشگاه مذاهب اسلامی به مناسبت درگذشت آیت‌الله قبله‌ای، [۱۹]
- ↑ بهترین قضات‌ایران دانش آموخته‌این دانشگاه هستند، [۲۰]
- ↑ اعلام جزئیات تاسیس دانشگاه عدالت، [۲۱]
- ↑ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، [۲۲]
- ↑ درگذشتگان، سال بیست و هفتم ، شمارۀ سوم، آئینه پژوهش مــرداد و شهریــور 1395، [۲۳]
- ↑ پیام تسلیت «آیت‌الله موسوی اردبیلی» در پی ارتحال «آیت‌الله قبله‌ای»، [۲۴]
- ↑ حضرت آیت الله هاشمی شاهرودی درگذشت آیت الله قبله‌ای خویی را تسلیت گفت، [۲۵]
- ↑ پیام تسلیت نماينده آيت الله سيستاني به مناسبت درگذشت آیت‌الله قبله‌ای، [۲۶]
- ↑ سید صاحب خویی درگذشت آیت‌الله قبله‌ای را تسلیت گفت، [۲۷]
- ↑ پیام تسلیت حضرت آیت الله آملی لاریجانی ریاست محترم قوه قضاییه در پی درگذشت آیت الله قبله‌ای، [۲۸]
- ↑ عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي گفت: مرحوم آيت الله خليل قبله اي به عنوان يك عالم رباني تجسم تمام فضيلت هاي علمي و عملي بود.، [۲۹]
- ↑ پیام تسلیت وزیر دادگستری درپی ارتحال آیت‌الله قبله‌ای، [۳۰]
- ↑ پيام تسليت رییس دانشگاه عدالت در پي رحلت حضرت آية الله قبله اي خوئي (ره)، [۳۱]
- ↑ مدیر عامل خانه کتاب در گذشت حاج میرزا خلیل قبله‌ای را تسلیت گفت، [۳۲]
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ آیت‌الله قبله‌ای درگذشت، [۳۳]
- ↑ مراسم تشییع و تدفین آیت الله قبله‌ای برگزار می شود، [۳۴]
- ↑ تشییع پیکر آیت الله خلیل قبله‌ای خویی، [۳۵]
- ↑ مراسم ترحیم «آیت‌الله قبله‌ای» برگزار شد، [۳۶]
- ↑ مراسم ترحیم آیت الله قبله‌ای، [۳۷]
- ↑ موضوعات پایان نامه های دفاع شده، [۳۸]
- ↑ موضوعات دفاع شده کارشناسی ارشد، [۳۹]
- ↑ پایان نامه های دفاع شده، [۴۰]
- ↑ موضوعات پایان نامه های دفاع شده، [۴۱]