حدیثیه

حدیثیه پیروان دو شخص به نام های احمد بن خابط و فضل حدثی هستند که هر دو از شاگردان نظام متکلم مشهور معتزله بودند.

تاریخچه

فضل حدثى منسوب به شهر حدثیه است که شهرى در کنار فرات بود. نام او در بعضى از کتاب‌ها به نام حدئى آمده است. ولى صحیح آن همان «حدثى» است و احمد بن خابط معتزلی از بزرگان معتزله در قرن سوم هجری قمری است. نام پدر وی را برخی منابع حائط ضبط کرده‌اند.

اعتقادات

حدیثیه معتقد بودند که مخلوقات دارای دو پروردگارند، یکی قدیم و دیگری مخلوق و او عیسى (ع) بن مریم است. همچنین معتقد بودند که مسیح (ع) پسر خداوند است و خداوند او را به فرزندى پذیرفته و او از راه عادی متولد نشده است. مسیح (ع) کسى است که در روز قیامت اعمال بندگان را محاسبه خواهد کرد چنان که در قرآن کریم آمده است: «وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا» سوره فجر، آیه22. یعنى در آن روز پروردگار تو در حالى که فرشتگان صف در صف ایستاده‌‏اند می‌آید و «او مسیح است که در سایه‏‌هایى از ابر خواهد آمد.» سوره بقره، آیه 210. او همان کسی است که رسول خدا ص در یکى از کلمات و سخنان خود فرموده است: خلق (اللّه) آدم على صورته، یعنى خداوند آدم را که همان عیسى مسیح باشد، مانند چهره و صورت خود بیافرید. چنان که در حدیث دیگر فرموده است: «ترون ربکم کما ترون القمر لیلة البدر». یعنى پروردگار خود را خواهید دید، همان طور که ماه را در شب چهارده مى‏‌بینید. او را از آن جهت مسیح گفتند که زره جسد انسانى بر تن کرده بود. حال آن که پیش از آن عقل «محض» بود و همان عقلى است که در حدیث رسول خدا آمده که خداوند به او گفت: أقبل، یعنى جلو بیا. پس پیش آمد. أدبِر، یعنی پشت کن و برو. سپس فرمود: به وساطت تو است که من عطا مى ‏کنم و به وساطت تُو است که من می‌گیرم. همچنین معتقد بودند که دیگر حیوانات نیز پیامبرانی دارند. چنان که در قرآن کریم آمده است: «... إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ» سوره فاطر، آیه 24.

اعتقاد به تناسخ

حدیثیه قائل به تناسخ بودند و می‌گفتند که خداوند در آغاز، مخلوق را با یک ضربه در بهشت آفرید و سپس آنان را به دلیل معصیت آدم از بهشت بیرون کرد.

سر انجام خابط

خابط به دلیل آرای خاصش، از ناحیه معتزله طرد شده و ابن ابی داوود که خود از بزرگان معتزله بود به دستور واثق خلیفه عباسی (م: 232هـ. ق) مأمور بررسی پرونده او می‌شود. اما در حین بررسی، احمد بن خابط فوت می‌کند. مرگ وی را در سال 232 هجری قمری ضبط کرده‌اند. ص